Gesellschaft und Landesherr im Ordensland Preußen zu Beginn des 15. Jahrhunderts

• Authors: Roman Czaja

Title variants

PL

Społeczeństwo i władca kraju w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach na początku XV wieku

• Languages of publication: DE

Abstracts

PL

Jednym z pierwszych bezpośrednich skutków bitwy pod Grunwaldem (15 VII 1410 r.) była zmiana relacji między zakonem krzyżackim i jego poddanymi. W ciągu kilku tygodni po klęsce militarnej armii zakonu krzyżackiego na stronę króla polskiego przeszła większość miast, duża część rycerstwa oraz biskupi pruscy. Prezentowany artykuł, którego zakres chronologiczny obejmuje rządy wielkich mistrzów Konrada von Jungingen i Ulricha von Junginen (1393–1410) jest przyczynkiem do odpowiedzi na pytanie, o przyczyny tak radykalnej zmiany postawy mieszczaństwa i rycerstwa pruskiego wobec władcy terytorialnego. Czy wpływ na nią miały tylko ogrom klęski militarnej i brak wiary w odbudowę władzy terytorialnej zakonu krzyżackiego, czy też postawa części społeczeństwa pruskiego wobec zakonu krzyżackiego po bitwie pod Grunwaldem wynikała z wcześniejszych konfliktów i opozycyjnej postawy stanów pruskich. W pierwszej części artykułu, autor analizuje udział delegatów rad wielkich miast pruskich i rycerstwa w zjazdach stanowych oraz treść skarg przedstawianych przez stany pruskie zakonowi krzyżackiemu. Do 1410 r. odbyło się w państwie zakonnym przynajmniej 211 zjazdów miast i rycerstwa, a od końca XIV w. przedstawiciele stanów przeciętnie siedem, osiem razy w roku spotykali się z wielkim mistrzem. W niewielkim stopniu w życiu stanowym uczestniczyli przedstawiciele rycerstwa, których udział potwierdzony jest jedynie w siedmiu zjazdach. Autor wskazuje, że wielki mistrz Konrad von Jungingen konsekwentnie odrzucał zgłaszane przez przedstawicieli miast propozycje ograniczenia przywilejów urzędników zakonu krzyżackiego w działalności. Z pozytywną reakcją wielkiego mistrza spotykały się tyle te postulaty miast, które nie zagrażały interesom władcy kraju. Zdecydowanie większą gotowość do uwzględniania skarg stanów pruskich wykazywał wielki mistrz Ulrich von Jungingen, którego wydała także korzystne dla wielkich miast zarządzenie dotyczące polityki monetarnej. W okresie jego rządów doszło też do pierwszego wspólnego wystąpienia przedstawicieli wielkich miasta i rycerstwa, głównie przedstawicieli rycerstwa ziemi chełmińskiej na zjeździe 6 V 1408 r. Podjęte wówczas wspólne działania nie przerodziły się jednak w trwałą współpracę stanów pruskich, gdy w następnych latach nie znajdujemy informacji o udziale rycerstwa w zjazdach stanowych. Zdaniem autora wpływ na taki stan rzeczy miał słaby stopień rozwoju grup kierowniczych rycerstwa w skali całego kraju. Zjawisko to pojawia się jedynie w skali lokalnej w ziemi chełmińskiej. Zakon krzyżacki zdołał jednak utrzymać, korzystając głównie z narzędzi ekonomicznych znaczący wpływ na kształtowanie się grupy kierowniczej rycerstwa chełmińskiego. W okresie poprzedzającym wybuch wojny zakonu krzyżackiego z Polską i Litwą (1409) w relacjach między aktywnymi politycznie grupami społeczeństwa a zakonem krzyżackim elementy współpracy zdecydowanie przeważały nad konfliktami i sporami. Nie ma więc podstaw do stwierdzenia, iż postawa dużych miast i rycerstwa po bitwie pod Grunwaldem była konsekwencją wcześniejszych stosunków tych grup z władcą kraju.

Keywords

PL

państwo Zakonu Krzyżackiego w Prusach; pruskie miasta hanzeatyckie; rycerstwo; zjazdy stanowe

• Publisher: Towarzystwo Naukowe w Toruniu
• Journal: Zapiski Historyczne
• Year: 2010
• Volume: 75
• Issue: 4
• Pages: 19-31

Contributors

author

Roman Czaja

• Instytut Historii i Archiwistyki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika