Stanisław Wroński – artysta, powstaniec, sybirak

• Authors: Leszczyńska Dominika
• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Na cmentarzu parafialnym w Radzyniu Podlaskim zachował się XIX-wieczny pomnik nagrobny mało dziś w Polsce znanego artysty malarza – Stanisława Wrońskiego (1840-1898). Prawdo-podobnie mamy do czynienia z jedyną realizacją warszawskiego warsztatu kamieniarskiego Andrzeja/Leonarda Pruszyńskich w Radzyniu, a może i w regionie. Stanisław Wroński urodził się na Lubelszczyźnie, od 1857 r. studiował w Szkole Sztuk Pięknych (późniejszej Akademii). Był zdolnym, obiecującym malarzem pejzażystą, cenił zwłaszcza twórczość Jana Matejki, Hen-ryka Siemiradzkiego oraz szwajcarskich mistrzów pejzażu. W okresie przedpowstaniowym zaangażował się w działalność patriotyczną, a w 1863 r. dołączył do oddziałów w Lubelskiem. Aresztowany został w pierwszych dniach marca 1863 r. w Rossoszy, gdy jako kurier przewoził depesze naczelnika powiatu radzyńskiego. Po kilkumiesięcznym śledztwie pozbawiono go praw stanu i skazano na 10 lat ciężkich robót w twierdzach syberyjskich. Początkowo przeby-wał w Piotrowsku, Siwakowej, Darasuniu nad Turą, a następnie w Irkucku. Wroński był towa-rzyszem około bajkalskich ekspedycji innego zesłańca, wybitnego badacza Syberii – Bene-dykta Dybowskiego. Wykonywał m.in. rysunki z natury do jego prac naukowych. Wytrwale tworzył i wysyłał swoje obrazy do Warszawy, Petersburga, Sztokholmu. Niektóre pozostały na Syberii (np. w Irkucku), tylko nieliczne trafiły do kraju. Na rodzimym rynku sztuki są dzisiaj wielką rzadkością.

EN

On the parish graveyard in Radzyń Podlaski, there is a 19th century tombstone of Stanisław Wroński (1840-1898), a painter relatively unknown in Poland nowadays. Most likely, it is the only tombstone in Radzyń – maybe even in the only one in the region – from the Warsaw-based masonry workshop of Andrzej and Leonard Pruszyński. Stanisław Wroński was born in the Lubelskie region, and in 1857 began studies at the School (later Academy) of Fine Arts. He was a talented and promising landscapist, who particularly appreciated works by Jan Matejko, Henryk Siemiradzki and Swiss landscape masters. Before the January Uprising, he was active in patriotic circles, and in 1863 he joined Polish fighters in the Lubelskie region. He was ar-rested in early March 1863 in Rossosz, when transporting dispatches from the commander of the Radzyń area. After a few months of investigation, he was stripped of the nobleman’s privi-leges and sentenced to 10 years of hard labour in Siberian strongholds. Initially, he was sent to Piotrovsk, Sivakova, Darasun upon Tur, then to Irkutsk. Wroński accompanied Benedykt Dybowski, another Polish exile and eminent explorer of Siberia in his expeditions to Lake Baikal. For example, he drew pictures of various specimens Dybowski found and described in his works. Incessantly, he continued to create and send his paintings to Warsaw, Petersburg, Stockholm. Some of his works remained in Siberia (e.g. in Irkutsk) and only a few arrived to Poland. Nowadays, they are very rare in Polish art market. Having returned to Poland, Stanisław Wroński alternated between Lubelskie area (Podlasie?) and Warsaw, and in 1892 eventually settled in the capital, in Krucza 25, where he had his studio. Despite health prob-lems and difficult material situation, he continued to create, exhibit, and travel. He died sud-denly, on 5 January 1898 in Zbulitów near Radzyń, probably in his brother’s house.

Keywords

PL

sztuka, nagrobek; warsztat; Andrzej i Leonard Pruszyński; artysta; malarz; powstanie styczniowe; Podlasie; Rossosz; Sybir; Benedykt Dybowski; Irkuck; Zbulitów; Radzyń Podlaski

EN

art; stonemasonry; Andrzej and Leonard Pruszyński; painter; January Uprising; Podlasie region; Rossosz; Siberia; Benedykt Dybowski; Irkutsk; Zbulitów; Radzyń Podlaski

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Radzyński Rocznik Humanistyczny
• Year: 2019
• Volume: 17
• Pages: 53-68

Dates

published

2019-09-25

Contributors

author

Leszczyńska Dominika

• Stacja Muzeum w Warszawie

References

• Brzęk G., Udział Polaków w badaniach przyrody Syberii, a zwłaszcza Bajkału, „Analecta”, R. VIII, z. 1(15), 1999, ss. 121-190.
• Djakow W. A., Udział Polaków w badaniach i zagospodarowaniu Syberii w XIX w., „Przegląd Histo-ryczny”, T. LXV, z. 4, Warszawa 1974, ss. 625-648.
• Janik M., Dzieje Polaków na Syberii, Kraków 1928.
• Kuczyński A., Syberia. 400 lat polskiej diaspory. Zesłanie, martyrologia i sukces cywilizacyjny Pola-ków. Rys historyczny. Antologia, Krzeszowice 2007.
• Kwiatkowska M. I., Rzeźbiarze warszawscy XIX wieku, Warszawa 1995.
• Leszczyńska D., Miejsca pamięci w powiecie radzyńskim, Radzyń Podlaski 2011.
• Leszczyńska D., Stanisław Wroński. Nieznane karty z dziejów radzyńskiej nekropolii, „Grot”, nr 1/2007, s. 16.
• Melbechowska-Luty A., Pruszyńska-Cybulska A., Andrzej Pruszyński [w:] Polski Słownik Biograficz-ny, T. XXVIII/4, z. 119, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1985, wyd. PAN, s. 610-613.
• Niebelski E., Malarze Syberii i Sybiru, zesłańcy 1863 roku – Stanisław Wroński i Maksymilian Oborski [w:] Rok 1863 w kilku odsłonach, pod red. E. Niebelskiego, Lublin 2017, s. 281-312.
• Semeniuk T., Kalendarium dziejów Parafii Św. Trójcy w Radzyniu Podlaskim oraz Dekanatu Radzyń-skiego, Radzyń Podlaski 2006.
• Sznytko L., Szostakowicz B., Zubrij H., Spuścizna twórcza polskich artystów w zbiorach Irkuckiego Obwodowego Muzeum Sztuki oraz w innych muzealnych i prywatnych zbiorach Irkucka, [w:] Polacy w nauce, gospodarce i administracji na Syberii w XIX i na początku XX wieku, pod red. A. Kuczyń-skiego, Wrocław 2007, ss. 581-609.