Badania etnolingwistyczne a etymologia

• Authors: Jakubowicz Mariola

Title variants

EN

Ethnolinguistic Research and Etymology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Słowniki etymologiczne mogą być źródłem ciekawego materiału dla badań etnolingwistycznych. W artykule zamieszczono przykłady pochodzące przede wszystkim z materiału języków słowiańskich, ale także odwołujące się do czasów praindoeuropejskich. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na pułapki czyhające na badacza, który korzysta z danych zawartych w słownikach etymologicznych. Podstawowym problemem jest fakt, że etymologie mają różny stopień wiarygodności, a słowniki nie zawsze informują, czy przedstawione objaśnienie jest jedyne i ogólnie akceptowane. Inną trudnością jest ograniczona informacja semantyczna zawarta w słownikach etymologicznych. Problemy może sprawiać także nie zawsze jasna kolejność powstawania poszczególnych znaczeń oraz różne możliwości przechodzenia od jednego znaczenia do innego. Wszystko to powoduje, że aby wykorzystywać dane etymologiczne do badań z innych dziedzin językoznawstwa, należy mieć pewne kompetencje w zakresie samej etymologii.

EN

Etymological dictionaries can be a source of interesting data for ethnolinguistic research. The author discusses some relevant examples drawn mainly from Slavonic languages but at the same time relating to the ProtoIndoEuropean period. The article’s aim is to draw attention to pitfalls involved in the use of data found in etymological dictionaries. The fundamental issue here is the fact that while etymological reconstructions can be more or less reliable, dictionaries do not always indicate whether a particular etymology is the only one that exists and is generally accepted. Another issue is the limited character of information supplied by these dictionaries. Problems may also arise due to a sometimes unclear order in which individual meanings have evolved, as well as the order in which certain meanings generated others. The author infers that in order to be able to use etymological data in fields of linguistic research other than etymology, one should also possess solid etymological expertise.

Keywords

PL

badania etnolingwistyczne; etymologia; polisemia; homonimia; pojęcie motywowane; pojęcie motywujące; języki słowiańskie

EN

ethnolinguistics; etymology; polysemy; homonymy; motivated concept; motivating concept; Slavic languages

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2012
• Volume: 24
• Pages: 173-181

Contributors

author

Jakubowicz Mariola

• Instytut Slawistyki PAN

References

• Boryś Wiesław, 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
• Buttler Danuta, 1978, Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa.
• Derksen Rick, 2008, Etymological dictionary of the slavic inherited lexicon, Leiden, Boston.
• Grzegorczykowa Renata, 1993, Pokora, pycha i pojęcia pokrewne, [w:] Nazwy wartości. Studia leksykalno-semantyczne, I, red. Jerzy Bartmiński, Małgorzata MazurkiewiczBrzozowska, Lublin, s. 23–39.
• Grzegorczykowa Renata, 1996, Badania semantyczno-porównawcze w aspekcie diachronicznym, [w:] Semantyka a konfrontacja językowa, red. Violetta Koseska-Toszewa, Danuta Rytel-Kuc, Warszawa, s. 217–226.
• Grzegorczykowa Renata, 2003, Jeszcze w sprawie rozumienia dobra i dobroci, [w:] Język w kręgu wartości. Studia semantyczne, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 261–272.
• Grzegorczykowa Renata, 2008, Od wspólnoty do obcości. Rozwój semantyczny polskiego przymiotnika obcy na tle słowiańskim, „Etnolingwistyka” 20, s. 39–50.
• Jakubowicz Mariola, 1998, Profilowanie w derywacji semantycznej, [w:] Profilowanie w języku i w tekście, red. Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski, Lublin, s. 159–166.
• Jakubowicz Mariola, 1999, Badania etymologiczne w rekonstrukcji językowego obrazu świata, [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, red. Anna Pajdzińska, Piotr Krzyżanowski, Lublin, s. 117–128.
• Jakubowicz Mariola, 2002, Dzieje Słowian w świetle rekonstruowanej leksyki prasłowiańskiej, [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki. Pamięci profesora Franciszka Sławskiego, red. Jerzy Rusek, Wiesław Boryś, Leszek Bednarczuk, Kraków, s. 125–132.
• Jakubowicz Mariola, 2003, Motywacja semantyczna wybranych nazw wartości – poszukiwania etymologiczne, [w:] Język w kręgu wartości. Studia semantyczne, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 171–185.
• Mazurkiewicz Małgorzata 1988, Etymologia a konotacja semantyczna, [w:] Konotacja, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 99–112.
• Petleva P. Irina, 1992, Ètimologičeskie zametki po slavjanskoj leksike. XVII, „Ètimologia” 1988–1990, s. 52–57.
• Pokorny Julius, 1959, Indogermanisches etymologisches Wörterbuch, Berno.
• Popowska-Taborska Hanna, 2012, Rola etymologii w kształtowaniu językowego obrazu świata, „Etnolingwistyka” 24, s. 155–171.
• Snoj Marko, 2003, Slovenski etimološki slovar, Ljubljana.
• Wojtyła-Świerzowska Maria, 1998, Kognitywizm w etymologii, „Rocznik Slawistyczny” LI, s. 17–31.
• Wojtyła-Świerzowska Maria, 1999, Czytanie, pisanie, liczenie, a także nauka – prasłowiańskie dziedzictwo w polszczyźnie?, [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, red. Anna Pajdzińska, Piotr Krzyżanowski, Lublin, s. 129–136.
• Wojtyła-Świerzowska Maria, 2001, O bliźnie i ubliżaniu: czy na pewno archaizmy semantyczne?, [w:] W świecie słów i znaczeń. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Bogusławowi Kreji, red. Jolanta Maćkiewicz, Ewa Rogowska, Gdańsk, s. 325–331.
• Wojtyła-Świerzowska Maria, 2005, Przestrzeń domu u Słowian, [w:] Przestrzeń w języku i w kulturze, red. Jan Adamowski, Lublin, s. 187–193.