Rady muzealne jako nadrzędne jednostki organizacji muzeów i ochrony zabytków w Polsce w latach 1918-1939

• Authors: Merta-Staszczak Adriana

Title variants

EN

Museum Advisory Boards as Superior Units for the Organisation of Museums and the Protection of Monuments in Poland in 1918-1939

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Jednostką strategiczną, zarządzającą powstawaniem, rozwojem i strukturą sieci polskich muzeów państwowych w okresie dwudziestolecia międzywojennego, miała być Państwowa (Centralna) Rada Muzealna oraz wspierające ją jednostki terenowe. Prace nad ich powstaniem prowadzono w latach 20., a następnie 30. XX wieku. W obu przypadkach początkowo miały bardzo szeroki zakres działań, a efektem ich pracy w perspektywie półwiecza miała być nowoczesna, dobrze zorganizowana sieć muzeów zaspokajających potrzeby nie tylko oświatowe, ale i naukowe. Pomimo tych planów zakres zadań szybko uległ zmniejszeniu, a już w kolejnych latach rola rady i jej oddziałów ograniczała się do teoretycznych dyskusji lub opiniowania budowy nowych muzeów. Celem artykułu jest ukazanie okoliczności powołania oraz funkcjonowania rad muzealnych, a także realizowanych przez nie zadań. Został on oparty przede wszystkim na materiałach archiwalnych Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, któremu podlegała Państwowa Rada Muzealna, oraz na publikacjach z tego okresu i późniejszych.

EN

The State (Central) Museum Advisory Board and its supporting field units were to be the strategic unit managing the establishment, development and structure of the network of the Polish state-owned museums in the interwar period. The efforts to establish them were carried out in 1920s and then in 1930s. In both cases, they initially encompassed a very wide range of activities, and the result of their work, in the perspective of half a century, was to be a modern, well-organised network of museums satisfying not only educational, but also scientific needs. Despite these plans, the scope of tasks quickly diminished, and already in the following years the role of the board and its branches was limited to theoretical discussions or giving opinions on the construction of new museums. This article aims at the presentation of circumstances of establishment and operation of museum advisory boards as well as tasks performed by them. The paper is based first and foremost on the archival materials of the Ministry of Religious Denominations and Public Education, to which the State Museum Advisory Board was reporting, as well as on publications from that period1 and later times.

Keywords

PL

historia,; zabytki,; muzea,; dwudziestolecie międzywojenne,; Polska

EN

history,; monuments,; museums,; interwar period,; Poland

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2021
• Issue: 2
• Pages: 145-164

Dates

published

2021

Contributors

author

Merta-Staszczak Adriana

• historyk, Wydział Zarządzania Politechnika Wrocławska Nr ORCID: 0000-0002-2692-1057
• historian, Management Department Wroclaw University of Science and Technology ORCID iD: 0000-0002-2692-1057

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN), MWRiOP, Wydział Sztuki, Pismo ws. Muzeów diecezjalnych z 1936 r., sygn. 6998.
• AAN, MWRiOP, Wydział Sztuki, Państwowa Rada Muzealna t. I, 1918-1922, Protokół narady w sprawach polityki muzealnej rządu, odbytej w dn. 6.06.1921 r. w Warszawie w lokalu Ministerstwa WRiOP Bagatela 12, sygn. 7000.
• AAN, MWRiOP, Wydział Sztuki, Państwowa Rada Muzealna t. I, 1918-1922, Podanie w sprawie polityki państwowej w zakre¬sie muzealnictwa z dn. 20.06.1921 r., sygn. 7000.
• AAN, MWRiOP, Wydział Sztuki, Muzea. Państwowa Rada Muzealna t. II, 1932-1938, Członkowie Państwowej Rady Muzealnej, sygn. 7001.
• AAN, MWRiOP, Wydział Sztuki, Muzea. Państwowa Rada Muzealna t. II, 1932-1938, Komisje w Państwowej Radzie Muzealnej nr. 633/37, sygn. 7001.
• AAN, MWRiOP, Wydział Sztuki, Muzea. Państwowa Rada Muzealna t. II, 1932-1938, Protokół I posiedzenia Państwowej Rady Muzealnej w dniu 23 marca 1936 r, sygn. 7001.
• AAN, MWRiOP, Wydział Sztuki, Muzea. Państwowa Rada Muzealna t. II, 1932-1938, Protokół II posiedzenia Państwowej Rady Muzealnej z dnia 18 i 19 czerwca 1937 r., sygn. 7001.
• AAN, MWRiOP, Wydział Sztuki, Muzea. Państwowa Rada Muzealna t. II, 1932-1938, Protokół I posiedzenia Państwowej Rady Muzealnej z dn. 7 czerwca 1938 r., sygn. 7001.
• AAN, MWRiOP, Wydział Sztuki, Muzea. Państwowa Rada Muzealna t. II, 1932-1938, Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego o Państwowej Radzie Muzealnej, sygn. 7001.
• AAN, MWRiOP, Wydział Sztuki, Muzea. Państwowa Rada Muzealna t. II, 1932-1938, T. Wolski, Sprawozdanie Komisji Celów i Zadań Państwowej Rady Muzealnej, 1936 r, sygn. 7001.
• AAN, MWRiOP, Wydział Sztuki, Muzea. Państwowa Rada Muzealna t. II, 1932-1938, T. Wolski, Sprawozdanie z wizytacji Muzeum Ziemi Chełmińskiej przeprowadzonej w dn. 17 maja b.r., sygn. 7001.
• AAN, MWRiOP, Wydział Sztuki, Muzea. Państwowa Rada Muzealna t. II, 1932-1938, Sprawozdanie z wizytacji Muzeum Ziemi Lubelskiej przeprowadzonej w dniu 15 i 16 maja r.b., sygn. 7001.
• Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 1-K-340.
• Dekret Rady Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury, Dz.U. z 1918 r. Nr 16, poz. 36.
• Dekret z dnia 3 stycznia 1919 r. o zatwierdzeniu projektów po¬mników ze stanowiska artystycznego, Dz. Pr. P.P. Nr 5, poz. 93.
• Okólnik nr 113 Ministerstwa WyznańReligijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 24 października 1936 r. o ochronie charakteru miast i dzielnic staromiejskich.
• Rozporządzenie Ministra Robót Publicznych z dnia 17 kwietnia 1930 r. wydane w porozumieniu z Ministrem WyznańReligijnych i Oświecenia Publicznego w przedmiocie utworzenia Specjalnych Komisyj i Państwowych Komitetów do spraw odnowienia Zamku Królewskiego wraz z Łazienkami Król. w Warszawie oraz Zamku Królewskiego na Wawelu, MP z 1930 r. Nr 101, poz. 148.
• Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 20 lutego 1922 r. w sprawie utworzenia rad muzealnych, Dz.Urz. MWRiOP z 1922 r. Nr 20, poz. 210. Przedruk w: „Wiadomości Archeologiczne” 1922, nr 7.
• Rozporządzenie Ministra WyznańReligijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 17 lipca 1928 r. o prowadzeniu rejestru zabytków, Dz.U. z 1928 r. Nr 76, poz. 675.
• Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 13 lutego 1935 r. (Nr. IV. Szt-1880/35) o Państwowej Radzie Muzealnej, Dz.Urz. MWRiOP z 1935 r. Nr 32, poz. 279.
• Rozporządzenie Ministrów Skarbu oraz Przemysłu i Handlu z dnia 4 listopada 1919 r. o taryfie celnej, Dz.U. z 1919 r. Nr 95, poz. 510.
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanem i zabudowaniu osiedli, Dz.U. z 1928 r. Nr 23, poz. 202, art. 340.
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej z 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami, Dz.U. z 1928 r. Nr 29, poz. 265.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1930 r. o Dyrekcji Państwowych Zbiorów Sztuki, MP z 1930 r. Nr 46, poz. 74.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 września 1932 r. o sposobie chronienia przedmiotów zabytkowych będących własnością Państwa, Dz.U. z 1932 r. Nr 89, poz. 750.
• Ustawa z dnia 28 marca 1933 r. o opiece nad muzeami publicznemi, Dz.U. R.P. z 1933 r. Nr. 32, poz. 279.
• Antoniewicz W., Muzealnictwo, „Przegląd Warszawski” 1922, nr 49.
• Czekanowski J., W sprawie organizacji muzeów, „Wiadomości Archeologiczne”, t. 5, z. 3-4.
• Mały rocznik statystyczny 1938, Warszawa 1938.
• Mansfeld B., Muzea na drodze do samoorganizacji. Związek Muzeów w Polsce 1914-1951, Warszawa 2000.
• Mansfeld B., Sprawy muzealne u progu II Rzeczpospolitej, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo” 1980, t. 9 (112), s. 147-172.
• Merta-Staszczak A., Ochrona zabytków, przyrody i krajobrazu w warunkach reformy rolnej w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym, „Ochrona Zabytków” 2020, nr 1, s. 111-129.
• Merta-Staszczak A., Zasady zabezpieczenia i ochrony zabytków wobec zagrożenia wojną w Polsce w latach 1918-1939, „Ochrona Zabytków” 2019, nr 2, s. 121-146.
• Midura F., Rozwój muzealnictwa w okresie czterdziestolecia PRL, „Muzealnictwo” 1986, nr 30, s. 3-8.
• Murawska A., Związek muzeów w Polsce w latach 1914-1939, „Muzealnictwo” 2015, nr 56, s. 48-57.
• Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, t. 1, Zakamycze 2001.
• Pruszyński J., Organizacja ochrony zabytków w dwudziestoleciu międzywojennym, „Ochrona Zabytków” 1988, nr 41/2 (161).
• Treter M., Muzea współczesne: studium muzeologiczne: początki, rodzaje, Kijów 1917.
• Treter M., Organizacja zbiorów państwowych Rzeczpospolitej Polskiej, „Wiadomości Archeologiczne” 1922, t. 7.
• Treter M., Sztuka polska w powojennej dobie, „Sztuki Piękne: miesięcznik poświęcony architekturze, rzeźbie, malarstwu, grafice i zdobnictwu: organ Polskiego Instytutu Sztuk Pięknych” 1924/1925, nr 1/5.

Identifiers

ISSN

0029-8247