Tekst staropolski jako odmienny obiekt badań? W poszukiwaniu narzędzi opisu

• Authors: Mika Tomasz

Title variants

EN

Old Polish text as a separate subject of study? In the search of descriptive tools

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The author provides an answer to the question why Old Polish texts, especially mediaeval ones, constitute a separate subject of study. Primarily, he draws attention to the kinds of problems connected with the reading of those texts (e.g. identification of functional expressions), and with the various manifestations of multilayeredness. How to study such texts? The author suggests that the existing palette of methods be complemented with selected tools developed by modern textology, which so far have only sporadically been employed in the research of the oldest Polish texts. Meanwhile, their use makes possible a precise description and analysis, taking into account the multilayeredness and the traces of the work of many scribes, sometimes so large that they modify the arrengement of intentions and functions of the text. The author uses the example of Rozmyślanie przemyskie and other texts to show the complexity of such problems as the address of the text, its cohesion, continuity, and comprehensiveness – qualities that are only revealed when appropriate assumptions are made and adequate descriptive tools used.

Keywords

EN

mediaeval text; structure; continuity; coherence and cohesion of text; multilayered structure; functional expressions; the copyist; textology; intention and communicative function; Rozmyślanie przemyskie

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
• Year: 2015
• Issue: 20
• Pages: 235-250

Contributors

author

Mika Tomasz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań

References

• Adamczyk M., 1980, Biblijno-apokryficzne narracje w literaturze staropolskiej do końca XVI wieku, Poznań.
• Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2012, Tekstologia, Warszawa.
• Belcarzowa E., 1995, Jak w XV wieku tłumaczono łacińskie kazania na język polski. Na przykładzie glos polskich w XV-wiecznych zbiorach kazań, [w:] J. Konieczna-Twardzikowa, U. Kropiwiec (red.), Między oryginałem a przekładem, t. 1, Kraków, s. 165–173.
• Borowiec K., 2013, Wokół Rot kościańskich. O specyficznej sytuacji edytorskiej, „Kwartalnik Językoznawczy” nr 4, s. 2–11.
• Borowiec K., 2014, Fenomen XV-wiecznych rot kościańskich. Wymiany leksykalne, „Ogrody Nauk i Sztuk” nr 4, s. 566–573.
• Dąbrówka A., 2005, Średniowiecze. Korzenie, Warszawa.
• Eder M., Twardzik W., 2006, Czy staropolska kicz/kić naprawdę była wyrazem nieprzyzwoitym? (Cantilena inhonesta odczytana na nowo), [w:] I. Bobrowski, K. Kowalik (red.), Od fonemu do tekstu. Prace dedykowane Profesorowi Romanowi Laskowskiemu, Kraków, s. 163–175.
• Eder M., Twardzik W., 2007, Indeksy do Słownika staropolskiego (alfabetyczny, a tergo, verba absentia, verba expurgata), Kraków.
• Godyń J., 2009, Studia edytorskie – interpunkcyjne, [w:] idem, Studia historycznojęzykowe, edytorskie, kulturalnojęzykowe, „Biblioteka LingVariów” t. 4, Kraków, s. 217–263.
• Honowska M., 1975, Problemy historii fleksji słowiańskiej na tle nowszych ujęć synchronicznych, Wrocław.
• Honowska M., 1990, Wartość badań czysto synchronicznych dla obserwacji procesów rozwojowych, "Polonica” XV, s. 5–11.
• Jak badać: T. Mika, D. Rojszczak-Robińska, O. Stramczewska (red.), Jak badać teksty staropolskie, „Staropolskie Spotkania Językoznawcze” t. 1, Poznań 2015.
• Kazania świętorzyskie: P. Stępień (red.), Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja. Nowe propozycje badawcze, Warszawa 2009.
• Klemensiewicz Z., 1999, Historia języka polskiego, wyd. 7 uzup., Warszawa.
• Kleszczowa K., 2011, Przewidzieć to, co było. Z warsztatu badawczego historyka języka, [w:] I. Kępka, L. Warda-Radys (red.), Nasz język w przeszłości – nasza przeszłość w języku, Gdańsk, s. 291–330.
• Kleszczowa K., 2013, Funkcyjne homonimy, [w:] Граматики слов’янських мов: осно- ва типології і характерології. Тематичний блок ХV Міжнародний з’їзд славістів 20.08.–27.08.2013, Мінськ, s. 52–63.
• Kleszczowa K., w druku, U źródeł polskiej homonimii.
• Krążyńska Z., 1995, Warstwy stylistyczne Rozmyślania przemyskiego, [w:] Z. Krążyńska, Z. Zagórski (red.), Język polski – historia i współczesność, Poznań, s. 45–52.
• Krążyńska Z., Mika T., 2007, Transkrypcja a granice interpretacji, [w:] R. Laskowski, R. Mazurkiewicz (red.), Amoenitates vel lepores philologiae, Kraków, s. 160–170.
• Kulwicka-Kamińska J., 2015, Co łączy XVI-wieczne tatarskie manuskrypty ze średniowiecznymi rękopisami?, [w:] T. Mika, D. Rojszczak-Robińska, O. Stramczewska (red.), Jak badać teksty staropolskie, „Staropolskie Spotkania Językoznawcze” t. 1, Poznań, s. 63–78.
• Kuźmicki M., 2013, Współistnienie języków w rotach przysiąg sądowych, „Slavia Occidentalis” 70/1, s. 75–85.
• Kuźmicki M., 2015, Wydanie Wielkopolskich rot sądowych w świetle najnowszych ustaleń badawczych, „LingVaria” nr 2(20), s. 205-219.
• Kwilecka I., 2003, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań.
• Leńczuk M., 2013, Staropolskie przekazy kanonu Mszy Świętej. Wariantywność leksykalna, Warszawa.
• Lizisowa M.T., 1998, Norma prawna jako wypowiedź ograniczona w tekście prawnym (na przykładzie materiału językowego staropolskiego), [w:] J. Bartmiński, B. Boniecka (red.), Tekst. Analizy i interpretacje, Lublin, s. 267–281.
• Lizisowa M.T., 2002, O spójności tekstu Kazań świętokrzyskich, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” z. 1, s. 219–236.
• Masłej D., w druku, Ojcze nasz w Rozmyślaniu przemyskim, [w:] J. Bartmiński, A. Timofiejew (red.), Rozmyślania przemyskie – świadectwo średniowiecznej kultury religijnej i językowej.
• Mika T., 2002, Maryja, Jezus, Bóg w Rozmyślaniu przemyskim. O nazywaniu osób, „Biblioteczka Poznańskich Studiów Polonistycznych. Seria Językoznawcza” nr 17, Poznań.
• Mika T., 2009, Interpunkcja Kazań świętokrzyskich a ich składnia i styl, [w:] P. Stępień (red.), Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja. Nowe propozycje badawcze, Warszawa, s. 59–80.
• Mika T., 2010, Kazania świętokrzyskie jako obiekt badań filologicznych. Pytania o tekst i przekaz, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” t. 4, s. 65–80.
• Mika T., 2012, Kazania świętokrzyskie – od rękopisu do zrozumienia tekstu, Poznań.
• Mika T., 2013, Genetyczna wielowarstwowość i złożoność tekstów staropolskich a ich badania historycznojęzykowe. Rekonesans, „Biuletyn PTJ” t. LXVIII, s. 131–145.
• Mika T., 2015, Problemy z Rozmyślaniem przemyskim. Formułowanie sądów ogólnych a wielowarstwowość średniowiecznego tekstu, „LingVaria” nr specjalny, s. 87–104.
• Mika T., Rojszczak-Robińska D., Rozmyślanie przemyskie, on-line: staropolska.pl/sredniowiecze/ biblia_i_apokryfy/rozmyslanie_01.html (dostęp: 3 v 2015).
• Mika T., Twardzik W., 2011, Jak zagadkowe cztery tytuły rozdziałów w Rozmyślaniu przemyskim pozwalają wyobrazić sobie jego zagubiony autograf, „Język Polski” XCI, z. 5, s. 321–334.
• Parkes M.B., 1992, Pause and effect. An introduction to the history of punctuation in the West, Cambridge.
• Rojszczak D., 2010, Spowiedź Judasza, czyli o nieznanym staropolskim kazaniu ukrytym w tekście apokryfu, [w:] M. Olczyk, W. Radecki (red.), Memoriale Domini. Księga pamiątkowa dedykowana księdzu profesorowi Jerzemu Stefańskiemu w 70. rocznicę urodzin, Gniezno, s. 529–545.
• Rojszczak-Robińska D., 2011, Trudne miejsca Rozmyślania przemyskiego. Problem glos, [w:] I. Fijałkowska-Janiak (red.), Zbliżenie. Literatura – kultura – język – translatoryka, Gdańsk, s. 213–220.
• Rojszczak-Robińska D., 2012a, Jak pisano Rozmyślanie przemyskie, Poznań.
• Rojszczak-Robińska D., 2012b, Słowo z perspektywy twórcy Rozmyślania przemyskiego – tłumacza, kompilatora, autora, teologa, [w:] A. Pstyga (red.), Słowo z perspektywy językoznawcy i tłumacza, t. 4, Gdańsk, s. 291–299.
• Rojszczak-Robińska D., 2014, Teologia w służbie językoznawstwa. Nowe perspektywy w badaniach nad najstarszymi polskimi tekstami, „LingVaria” nr 2(18), s. 115–122.
• RP: W. Twardzik, F. Keller (wyd. i oprac.), Rozmyślanie przemyskie. Transliteracja, transkrypcja, podstawa łacińska, niemiecki przekład = Transliteration, Transkription, lateinische Vorlagen, deutsche Übersetzung, t. 1, „Monumenta linguae slavicae dialecti veteris” t. 40, Freiburg i. Br. 1998.
• Rzepka W.R., Wydra W., 2004, Chrestomatia staropolska, wyd. 3, Wrocław.
• Stramczewska O., 2013, Obecność miniatur a język Rozmyślań dominikańskich, „Kwartalnik Językoznawczy” nr 4, s. 59–69.
• Stramczewska O., 2014, Interpunkcja transkrypcji. Znad Rozmyślania przemyskiego, Lublin.
• Stramczewska O., 2015a, Ślady wielowarstwowości w Rozmyślaniach dominikańskich. Studium przypadku, [w:] T. Mika, D. Rojszczak-Robińska, O. Stramczewska (red.), Jak badać teksty staropolskie, „Staropolskie Spotkania Językoznawcze” t. 1, Poznań, s. 191–202.
• Stramczewska O., 2015b w druku, Marginalia w Rozmyślaniach dominikańskich. Prolegomena, „Ogrody Nauki i Sztuki”.
• Trawińska M., 2011, Jeszcze raz o szestroku. Z badań nad rękopisem rot sądowych, [w:] B. Dunaj, M. Rak (red.), Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy, „Biblioteka LingVariów” t. 14, Kraków, s. 175–184.
• Trawińska M., 2014, Rękopis najstarszej poznańskiej księgi ziemskiej (1386–1400), Warszawa.
• Twardzik W., 1994, Glosy w Rozmyślaniu przemyskim, „Teksty Drugie” nr 3, s. 155–165.
• Twardzik W., 1997, O uważniejszym aniżeli dotychmiast tekstu staropolskiego czytaniu i jakie z niego pożytki płyną rozprawa śliczna i podziwienia godna, Kraków.
• Vrtel-Wierczyński S., 1933, Przedmowa do: Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej i Ewangelia Nikodema, Poznań, s. III–XXXVI.
• Walczak B., 2010, Uwagi o transkrypcji Kazań świętokrzyskich, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” t. 4, Warszawa, s. 29–36.
• Wierzbicka A., 1962, Hipotaksa i konstrukcje nominalne w rozwoju polszczyzny, „Pamiętnik Literacki” z. 1, s. 195–216.
• Winiarska-Górska I., 2010, Pisownia wielką i małą literą w krakowskich drukach Macieja Wirzbięty – „quodlibet” czy konwencja?, [w:] M. Kuźmicki, M. Osiewicz (red.), Dokument pisany w badaniach historyka języka polskiego. Z badań nad grafią i fonetyką historycznej polszczyzny, Zielona Góra–Poznań, s. 189–221.
• Wojtak M., 1998, Teksty w tekście – o pewnym typie relacji kontekstualnych (na przykładzie Ortyli magdeburskich), [w:] J. Bartmiński, B. Boniecka (red.), Tekst. Analizy i interpretacje, Lublin, s. 85–97.
• Wydra W., 2009, Wokół fenomenu Kazań świętokrzyskich, [w:] P. Stępień (red.), Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja. Nowe propozycje badawcze, Warszawa, s. 41–58.

Identifiers

DOI

10.12797/LV.20.2015.20.18