Działalność oświatowa polskich towarzystw na Górnym Śląsku na przełomie XIX i XX stulecia

• Authors: Sapia-Drewniak Eleonora

Title variants

EN

The Educational Activity of Polish Societies in Upper Silesia at the Turn of the 19th and the 20th Centuries

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Na przełomie XIX i XX wieku na Górnym Śląsku rozpoczął się rozwój organizacji polskich. Zamieszkała w tym regionie ludność polskojęzyczna była pozbawiona możliwości edukacji w języku ojczystym. Dlatego organizacje społeczno-kulturalne podejmowały działania kompensujące brak szkoły polskiej oraz rozbudzające poczucie przynależności narodowej mieszkańców regionu. W okresie od roku 1899 do 1914 było ich ponad 200. Stawiały sobie jako cel główny obronę polskości na terenach zamieszkałych przez ludność polskojęzyczną. Realizowano to poprzez upowszechnianie wiedzy, inspirowanie różnych form pracy kulturalnej i oświatowej. Do szczególnie popularnych można zaliczyć akcje odczytowe, prowadzone przez wszystkie organizacje polskie, kursy języka polskiego. Na uwagę zasługuje też dbałość o rozwój czytelnictwa wśród ludności polskiej, poprzez zakładanie polskich biblioteczek w różnych miejscowościach Śląska Opolskiego. Młodzież preferowała uczestnictwo w teatrach amatorskich, które w okresie zimowym wystawiały różne sztuki teatralne. Organizowano wycieczki do Krakowa, Częstochowy, a w czasie karnawału odbywały się zabawy towarzyskie. W ten sposób przeciwstawiano się wpływom niemieckim. W artykule przedstawiono niektóre organizacje i formy ich pracy kulturalno-oświatowej.

EN

At the turn of the 19th and the 20th centuries in Upper Silesia, the development of Polish organizations began. The Polish-speaking population inhabiting the region were deprived of the possibility of being educated in their mother tongue. Therefore, the socio-cultural organizations undertook actions to compensate for the lack of Polish schools, as well as ones which were meant to revive the feeling of national belonging among the native inhabitants of the region. In the period between 1899 and 1914 there were over 200 of them and their main objective was to defend and preserve the Polish character in the areas inhabited by the Polish-speaking population. It was realized through popularizing knowledge and inspiring various forms of cultural and educational work. The particularly popular actions comprised lectures, which were run by all the Polish organizations, as well as courses of the Polish language. Attention should also be paid to the concern for the development of readership among the Polish population, which manifested itself in setting up Polish libraries in various places of Opole Silesia. The young preferred to take part in activities of amateur theatres which – in the winter season – staged different plays. Excursions to Krakow and Częstochowa were organized, while community parties were held during the carnival season and in this way German influences were opposed. The article presents some of the organizations and forms of their cultural and educational work.

Keywords

PL

formy pracy oświatowej; praca kulturalno-oświatowa; organizacje polskie; upowszechnianie kultury polskiej; Górny Śląsk

EN

cultural and educational work; Polish organizations; forms of educational work; popularization of Polish culture; Upper Silesia

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Studia Paedagogica Ignatiana
• Year: 2016
• Volume: 19
• Issue: 2
• Pages: 47-63

Dates

published

2016-11-04

Contributors

author

Sapia-Drewniak Eleonora

• Uniwersytet Opolski

References

• Instytut Śląski w Opolu, Teki Alojza Targa, zbiory specjalne, A 702, t.118, 121.
• Mazurek S. Nasza droga do wolności, maszynopis w Bibliotece Instytutu Śląskiego w Opolu.
• „Nowiny Raciborskie” 1897 nr 137.
• „Świat i Życie” 1948 nr 6 i 10.
• Antonów M., Działalność kulturalna polskich towarzystw nas Górnym Śląsku w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku w świetle współczesnej prasy polskiej, „Studia Śląskie” 1958, t. 2.
• Antonów M., Towarzystwa przemysłowców polskich w Bytomiu, Katowicach i Królewskiej Hucie w latach 1890–1914, „Kwartalnik Opolski”, 1964 nr 3–4.
• Fojcik J., Materiały do dziejów ruchu śpiewaczego na Śląsku, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1961.
• Grajpel A., Z dziejów tajnej oświaty polskiej w Zabrzu, Kroniki miasta Zabrza 1978.
• Historia Śląska, t. 3, cz. 2, red. S. Michalkiewicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1985.
• Jonca K., Polityka socjalna Niemiec w przemyśle ciężkim Górnego Śląska, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1966.
• Kwiatek J., Górnośląska szkoła ludowa na przełomie XIX i XX wieku, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1987.
• Mazurek S., Z dziejów polskiego ruchu kobiecego, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1969.
• Mykita-Glensk C., Początki ruchu młodzieżowego na Górnym Śląsku, „Zaranie Śląskie” 1966, z. 4.
• Ogrodziński W., Dzieje dzielnicy śląskiej „Sokoła”, Związek Polskich Towarzystw Gimnastycznych „Sokół”, Katowice 1937.
• Pater M., Polskie dążenia narodowe na Górnym Śląsku (1891–1914), Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998.
• Pater M., Polskie postawy narodowe na Śląsku w XIX wieku, cz. II (1871–1990), „Sudety”, Wrocław 1993.
• Ponczek M., Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” na Górnym Śląsku. Zarys dziejów 1895–1939, Muzeum Śląskie, Katowice 1987.
• Porwol L., Działalność narodowa Karola Piechy z Zaborza, Kroniki miasta Zabrza 1978.
• Ręgorowicz L., Wspomnienia śląskie i poznańskie, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1976.
• Sapia-Drewniak E., Aktywność kulturalna i oświatowa kobiet na Śląsku Opolskim w latach 1922–1939, Związek Górnośląski, Opole 1991.
• Targ A., Przyczynek do historii Elsów śląskich, „Zaranie Śląskie” 1964, z. 2.
• Wróblewski J., Polskie biblioteki ludowe w zaborze pruskim i na terenie Rzeszy Niemieckiej w latach 1843–1939, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn 1975.

Identifiers

ISSN

2450-5358

DOI

10.12775/SPI .2016.2.002