„Jaka szkoła, taki nauczyciel”, czyli narodowościowe konteksty pracy nauczyciela ludowego w Galicji drugiej połowy XIX i początku XX wieku

• Authors: Varanytsya Anna

Title variants

EN

"As the school, so the teacher”. The ethnic context of the working environment of country teachers in Galicia in the second half of the 19th century and the beginning of the 20th century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

The profession of country teacher is examined in the context of the demands of the nationalist movement during an escalation of relations between Poland and Ukraine in Galicia in the second part of the 19th century and the beginning of the 20th. Teachers in country schools, as the lowest link in intellectual structure, were obliged to participatate in the nationalist movement, andfulfill the function of intermediaries between the broad social strata and the country'e intellectual elite. These responsibilities often contradicted the educational role of a teacher, compelling him to seek a compromise between national and professional requirements. The teacher’s choice in favour of national duties often became a source of conflict between the school administration and the province's authorities.

EN

The profession of country teacher is examined in the context of the demands of the nationalist movement during an escalation of relations between Poland and Ukraine in Galicia in the second part of the 19th century and the beginning of the 20th. Teachers in country schools, as the lowest link in intellectual structure, were obliged to participatate in the nationalist movement, andfulfill the function of intermediaries between the broad social strata and the country'e intellectual elite. These responsibilities often contradicted the educational role of a teacher, compelling him to seek a compromise between national and professional requirements. The teacher’s choice in favour of national duties often became a source of conflict between the school administration and the province's authorities.

Keywords

PL

Galicja; nauczyciel ludowy; ruch narodowy; inteligencja

EN

Galicia; teacher; national movement; intellectuals

• Publisher: Fundacja Pro Scientia Publica
• Journal: Ogrody Nauk i Sztuk
• Year: 2015
• Issue: 5
• Pages: 235-244

Dates

published

2015

Contributors

author

Varanytsya Anna

• Narodowa Akademia Nauk Ukrainy ul. Kozelnycka 4, Lwów

References

• Bibliografia:
• Teksty źródłowe:
• [1] Balicki Z., Zasady wychowania narodowego, „Szkoła” 1910, nr 1
• [2] Balicki W. Wspomnienia nauczyciela z lat 1861–1921, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, dział Rękopisów, rkps I. 13254, k. 119
• [3] Baranowski M.,Wychowanie powinno być narodowe, ale powinno zwalczać przywary narodowe, „Szkoła” 1912, nr 1
• [4] Borba Rusynôv' o rusku shkolu narodnu vo L'vovi, „Diło” 1880, nr 4
• [5] Depzhavnyy Arkhiv L'vivc'koyi Oblacti, fond 96, opis 1, sprawa 50, Kopiyi tsyrkulyariv i protokoliv, 1880 – 1888
• [6] Depzhavnyy Arkhiv L'vivc'koyi Oblasti, fond 178, opis 1, sprawa 49, Kopiyi tsyrkulyariv i protokoliv, Zvity okruzhnykh shkil'nykh rad pro roz·hlyad sprav uchyteliv pochatkovykh shkil, zvynuvachenykh u zanedbuvanni vchytel's'kykh obov"yazkiv i brutal'nomu povodzhenni z dit'my ta rishennya z tsykh pytan' za 1870–1871 r.
• [7] Depzhavnyy Arkhiv L'vivc'koyi Oblacti, fond 178, opis 1, sprawa 1090b, Kopiyi tsyrkulyariv i protokoliv, Rishennya pro perevedennya vchyteliv z prizvyshchamy «A – Ya», 1903
• [8] Depzhavnyy Arkhiv L'vivc'koyi Oblacti, fond 178, opis 1, sprawa 2330, Kopiyi tsyrkulyariv i protokoliv, Sprava pro zvynuvachennya vchytelya narodnoyi shkolyu v Yaroslavi u poshyrenni natsional'noyi vorozhnechi mizh uchnyamy
• [9] Depzhavnyy Arkhiv L'vivc'koyi Oblacti, fond 178, opis 1, sprawa 3110, Kopiyi tsyrkulyariv i protokoliv, Sprava pro zvynuvachennya vchytelya narodnoyi shkoly v Zhovkvi v obrazi natsional'nykh pochuttiv uchniv-ukrayintsiv
• [10] Depzhavnyy Arkhiv L'vivc'koyi Oblacti, fond 178, opis 1, sprawa 5211, Kopiyi tsyrkulyariv i protokoliv, Osobova sprava Viktora Balits'koho
• [11] Depzhavnyy Arkhiv L'vivc'koyi Oblacti, fond 178,, opis 1, sprawa 5223, Kopiyi tsyrkulyariv i protokoliv, Osobova sprava Frantsishka Budzyns'koho
• [12] Gesetz vom 14. Mai 1869, durch welches die Grundsätze des Unterrichtswesens bezüglich der Volksschulen festgestellt werden, , [w:]Reichs-Gesetz-Blatt für das Kaiserthum Österreich. Jahrgang 1869, Wien 1867
• [13] Holubets' M., Narodnomu uchytel'stvu, „Uchytel's'ke slovo” 1912, nr 1
• [14] Hrynevych J., Katrya Hrynevycheva: Biohrafichnyy narys, Toronto 1968
• [15] Korespondentsiya „Slova”. Iz L'vova, „Slovo” 1882, nr 49
• [16] L'vivs'ka natsional'na naukova biblioteka Ukrayiny im. V. Stefanyka NAN Ukrayiny, viddil rukopysiv, f. 11, spr. Barv. 4960, Lyst Kobylyans'koho Yosyfa, hreko-katolyts'koho kapelana v Markovi, pro reorhanizatsiyu shkil i vvedennya ukrayins'koyi movy vykladannya, vid 29 lystopada 1880
• [17] Mykhaylyshyn O., Deshcho pro pereshkody, spynyayuchi diyal'nist' uchyteliv narodnykh v prosviti prostonarodya, „Narod” 1890, nr 15
• [18] Natsionalyizatsyya nashoho vykhovannya, „Uchytel's'ke slovo” 1912, nr 1
• [19] Niecisław J., Wychowanie współczesne jako stara przyczyna zdenerwowania,Warszawa 1912
• [20] Obukh K., Yaki to rus'ki diyachi v Snyatynshchyni, „Narod” 1890, nr12
• [21] Opałek M., O Lwowie i mojej młodości: kartki z pamętnika 1881–1901, Wrocław 1987
• [22] Polakom, „Strażnica Polska” 1882, nr 9
• [23] Quousque tandem?, „Diło” 1880, nr 3
• [24] Rodymtsi, „Diło” 1881, nr 90–91
• [25] SawczyńskiZ., Ksiądz F. Dupanloup, biskup Orleański, otditka ze „Szkoły”1879
• [26] Shkola – se narod, „Prapor” 1909, nr 14
• [27] Shkola – se narod (konets'), „Prapor”1909, nr 15
• [28] Sobieski S., Czego mamy obecnie żądać po nauczycielu skół lidowych, „Szkola” 1874, nr 1
• [29] Sprawozdanie c. k. Rady szkolnej krajowej o stanie wychowania publicznego w roku szkolnym 1875/1876, Lwów 1877
• [30] Sprawozdanie c. k. Rady szkolnej krajowej o stanie wychowania publicznego w roku szkolnym 1880/1881, Lwów 1882
• [31] Sprawozdanie c. k. Rady szkolnej krajowej o stanie wychowania publicznego w roku szkolnym 1886/1887, Lwów 1887
• [32] Sprawozdanie c. k. Rady szkolnej krajowej o stanie wychowania publicznego w roku szkolnym 1901/1902, Lwów 1902
• [33] Sprawozdanie c. k. Rady szkolnej krajowej o stanie wychowania publicznego w roku szkolnym 1904/1905, Lwów 1905
• [34] Sprawozdanie c. k. Rady szkolnej krajowej o stanie wychowania publicznego w roku szkolnym 1911/1912, Lwów 1913
• [35] Staatsgrundgesetz vom 21 December 1867 über die allgemeinen Rechte der Staatsbürger für die im Reichsrathe vertretenen Königreiche und Länder, [w:]Reichs-Gesetz-Blatt für das Kaiserthum Österreich Jahrgang 1867, Wien 1867
• [36] Strokowa J., O wychowaniu narodowem: rzecz odczytana w Krakowie na dochód Towarzystwa Szkoły Ludowej 12 kwietnia 1894 r., Poznań 1896
• [37] Studnicki Wł., W sprawie oświaty w Galicyi (dokończenie), „Słowo Polskie” 1904, nr 10
• [38] Wiadomości Statystyczne o Stosunkach Krajowych: najważniejsze wyniki spisu ludności z 31 grudnia 1890,Lwów 1890, T . 13, z. 1
• Książki/czasopisma:
• [39] Chepil' M., Formuvannya natsional'noyi svidomosti uchnivs'koyi molodi Halychyny (1848–1939 rr.), Drohobych 2005
• [40] Duszkiewicz W., Euzebiusz Czerkawski i jego poglądy na szkolnictwo średnie, [w:] Majorek C. i Potoczny J. (red.), Galicja i jej dziedzictwo, t. 9, Rzeszów 1997
• [41] Dutkowa R.,Polityka szkolna w Galicji między autonomią a centralizmem (1861–1875), Kraków 1995
• [42] Dutkowa R., Polityka szkolna w Galicji 1866–1890, [w:]  Meissner A., Wyrozumski J. (red.),Galicja i jej dziedzictwo, t. 3, Rzeszów 1995
• [43] Głaz E., Zygmunt Sawczyński – pedagog, polityk i działacz oświatowy, [w:] Majorek C. i Potoczny J. (red.), Galicja i jej dziedzictwo, t. 9, Rzeszów 1997
• [44] Koshelyeva N., Ukrayins'ke shkil'nytstvo i osvitnya polityka krayovoyi administratsiyi ta seymu v Halychyni (1890-1914 rr.): avtoref. dys. na zdobuttya nauk. stup. kand. ist. nauk, L'viv 2002
• [45] Levyts'kyy K., Istoriya politychnoyi dumky halyts'kykh ukrayintsiv 1848–1914, L'viv 1926
• [46] MoklakJ., W walce o tożsamość Ukraińców: zagadnienie języka wykładowego w szkołach ludowych i średnich w pracach galicyjskiego Sejmu Krajowego 1866–1892, Kraków 2004
• [47] Możdżeń S., Założenia ideowe pracy wychowawczej w galicyjskich szkołach ludowych, „Pedagogika Katolicka” 2010, nr 7(2)
• [48] Mysak N., Ukrayins'ki narodni vchyteli v Halychyni na rubezhi XIX–XX st.: pravove stanovyshche ta natsional'na dyskryminatsiya (za materialamy periodychnykh vydan'), [w:] Naukovi zoshyty istorychnoho fakul'tetu L'vivs'koho natsional'noho universytetu imeni Ivana Franka, L'viv 2005
• [49] Mudryy M., Problema avtonomiyi Halychyny v diyal'nosti Halyts'koho krayovoho seymu (kinets' 60h – pochatok 70hrr. XIXst.), [w:] Visnyk L'vivs'koho uniwersytetu. Seriya istorychna, L'viv 1995, Vyp. 30
• [50] Pelczar R., Recepcja austriackiego ustawodawstwa oświatowego w Galicji w latach 1774–1816, [w:] Stolarczyk M., Kawalec A., Kuzicki J. (red.), Historia i dziedzictwo regionów w Europie Środkowo-Wschodniej w XIX i XX w., Rzeszów 2011
• [51] Pelczar R., Szkoły parafialne na pograniczu polsko-ruskim w Galicji w latach 1772–1869, Lublin 2009
• [52] Röskau-Rydel I.,Rozwój szkolnictwa ludowego we Lwowie w latach 1772–1848, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace historyczne” 1997, z. 123
• [53] Sabat N., Natsional'ne vykhovannya uchnivs'koyi molodi Halychyny (1869–1914): Monohrafiya, Ivano-Frankivs'k 2008
• [54] Stuparyk B., Ideya natsional'noyi shkoly ta natsional'noho vykhovannya v pedahohichniy dumtsi Halychyny (1772–1939 rr.), Kolomyya 1995
• [55] Stuparyk B., Natsional'na shkola: vytoky, stanovlennya, Ivano-Frankivs'k 1992
• [56] Stuparyk B., Rozvytok shkil'nytstva Halychyny (1772–1939 rr.), Avtoref. dys. na zdobuttya nauk. stup. dokt. ped. nauk, Kyyiv 1995
• [57] Szulakiewicz W., Myśl pedagogiczna Galicji i Królestwa Polskiego w drugiej połowie XIX wieku. Wybrane zagadnienia, [w:]Meissner A., Wyrozumski J. (red.), Galicja i jej dziedzictwo, Rzeszów 1995, t. 3
• [58] Szulakiewicz W., Początki pedagogiki eksperymentalnej w Galicji, [w:] Bonusiak A. (red.), Galicja i jej dziedzictwo, Rzeszów 1996, t. 8
• [59] Szulakiewicz W., Stanisław Sobieski – życie i poglądy na wychowanie narodowe, [w:] Bonusiak A. (red.),Galicja i jej dziedzictwo, Rzeszów 1996, t. 8
• [60] Varanytsya A., „Miy trud uves' dlya lyudey. A prote – de zaporuka, shcho zmozhu lyudynu zvernuty do krashchoho? Viryu, shcho zmozhu, mozhu riz'byty dytyachi dushi…”: Yuliya Shnayder (Ulyana Kravchenko) – narodna vchytel'ka mizh poklykannyam i obov"yazkom, [w:] Sestry po obydvi storony Zbrucha: istorychnyy dosvid zhinotstva Halychyny i Naddnipryanshchyny, tezy Pershoyi mizhnarodnoyi naukovo-praktychnoyi konferentsiyi, prysvyachenoyi 125-littyu Ol'hy Besarab, 23–24 veresnya 2014, L'viv 2014

Identifiers

ISSN

2299-2014

DOI

10.15503/onis2015.235.244