Budowa geologiczna i ewolucja torfowiska węglanowego Bagno Staw w Poleskim Parku Narodowym

• Authors: Pietruczuk Jarosław

Title variants

EN

Geological structure and evolution of the alkaline fen Bagno Staw in the Polesie National Park

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Torfowisko Bagno Staw i Bagno Bubnów tworzą jeden z największych zwartych kompleksów torfowisk węglanowych we wschodniej Polsce. Głównym celem podjętych w tym rejonie badań było określenie warunków rozwoju torfowiska, odtworzenie paleomorfologii podłoża oraz kierunków sukcesji litofacjalnej. Na podstawie szczegółowego studium paleośrodowiskowego, bazującego na wielowskaźnikowej analizie osadów biogenicznych, obejmującej analizy sedymentologiczne, fizykochemiczne, makroszczątków roślinnych oraz datowania radiowęglowe, uzyskano nowy jakościowo materiał badawczy, dający podstawę do rozważań nad morfogenezą i ewolucją alkalicznych obiektów mokradłowych Polesia Lubelskiego. Wyniki analiz wskazują na: (1) bardzo urozmaiconą paleorzeźbę z licznymi odrębnymi basenami sedymentacyjnymi wypreparowanymi w węglanowym podłożu, (2) późnoglacjalny wiek najstarszych osadów biogenicznych, (3) duże zróżnicowanie litofacjalne osadów w profilu głębokościowym przy niewielkim zróżnicowaniu lateralnym, dokumentujące dwie fazy limniczne przedzielone fazami sedentacji torfowej. Sukcesja torfowiskowa postępowała od fazy mechowiskowej do fazy turzycowiskowej i turzycowiskowo-mechowiskowej.

EN

The fen of Bagno Staw, along with the fen of Bagno Bubnów, form one of the most dense complexes of alkaline fens in Eastern Poland. The main objective of this study was to determine the conditions for the development of the fen of Bagno Staw, to reconstruct the paleomorfology of the substrate and to establish the main directions of litofacial succession. Research material new in terms of quality was obtained on the basis of a detailed paleoenvironmental study based on multivariate analysis of biogenic sediments, which involves: sedimentological, physicochemical, plant macrofossils and radiocarbon dating analyses. The material provides the basis for reflections on the morphogenesis and evolution of alkaline wetlands in Lublin Polesie. The results of the analysis indicate that: (1) a very varied substratum form with numerous separate sedimentary basins developed in the carbonate substrate, (2) the oldest biogenic sediments are from the Late Glacial, (3) there is a large differentiation of litofacial deposits in the depth profile, with little differentiation in the horizontal profile, documenting the two limnic phases which are separated by peat deposits. Plant succession progressed from a moss-peat phase to a sedge peat and sedge-moss peat phase.

Keywords

PL

osady biogeniczne; torfowiska węglanowe; rekonstrukcja paleogeograficzna; Polesie Lubelskie

EN

biogenic sediments; alkaline fens; paleogeography reconstruction; Polesie Lubelskie Lowland

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2016
• Volume: 105
• Pages: 39-53

Dates

published

2016

Contributors

author

Pietruczuk Jarosław

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Zakład Geoekologii i Paleogeografii

References

• Almendinger J.A., Leete J.H. 1998. Regional and local hydrogeology of calcareous fens in the Minnesota River basin, USA. Wetlands 18,2: 182-202.
• Bałaga K. 1990. The development of Lake Łukcze and changes in plant cover of the South-Western part of the Łęczna-Włodawa Lake District in the last 13 000 years. Acta Palaeobotanica 30: 77-146.
• Bałaga K. 2002. Hydrological changes in the Lublin Polesie during the Late Glacial and Holocene as reflected in the sequences of lacustrine and mire sediments. Studia Quaternaria 19: 37-53.
• Bałaga K. 2004. Changes of vegetation in Lake Perespilno environs (Lublin Polesie) in the Late Glacial and Holocene. Acta Palaeobotanica 44: 147-166.
• Bałaga K. 2007a. Changes in the natural environment recorded in the sediments of the Karaśne Lake-mire complex (Lublin Polesie, E Poland). Geochronometria 29: 1-21.
• Bałaga K. 2007b. Transformation of lake ecosystem into peat bog and vegetation history based on Durne Bagno mire (Lublin Polesie, E Poland). Geochronometria 29: 23-43.
• Bałaga K. 2010. Przemiany krajobrazu Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego w okresie 13 000 lat: wyniki badań palinologicznych. W: T. Chmielewski, D. Piasecki (red.) Przyszłość krajobrazów hydrogenicznych w rezerwatach biosfery Europy. UP Lublin, Poleski PN, PAN Oddz. Lublin, Komitet Narodowy UNESKO-MAB Warszawa, Lublin: 163-190.
• Bałaga K., Buraczyński J., Wojtanowicz J. 1981. Budowa geologiczna i rozwój torfowiska Krowie Bagno (Polesie Lubelskie). Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sec. B 35-36,4: 37-62.
• Bałaga K., Dobrowolski R., Rodzik J. 1998. Zespół jeziorno-torfowiskowy Moszne jako przykład ewolucji jezior Poleskiego Parku Narodowego: stanowisko – Moszne. IV Zjazd Geomorfologów Polskich, Lublin 3–6 czerwca 1998 roku, Główne kierunki badań geomorfologicznych w Polsce: stan aktualny i perspektywy: (red. R. Dobrowolski). Lublin, Wyd. UMCS: 21-26.
• Bałaga K., Dobrowolski R., Rodzik J. 2002. Lithostratigrafic record of the development of Lake Karaśne (Lublin Polesie, E Poland) in Late Glacial and Holocene. Limnological Review 2: 5-14.
• Bałaga K., Dobrowolski R., Rodzik J. 2006. Późnoplejstoceńska i holoceńska ewolucja torfowiska Durne Bagno (Polesie Lubelskie). Przegląd Geologiczny 54,1: 68-72.
• Bronk Ramsey C., Dee M., Lee S., Nakagawa T., Staff R. 2010. Developments in the calibration and modelling of radiocarbon dates. Radiocarbon 52,3: 953-961.
• Buczek A. 2005. Siedliskowe uwarunkowania, ekologia, zasoby i ochrona kłoci wiechowatej Cladium mariscus (L.) POHL. w makroregionie lubelskim. Acta Agrophysica 129: 1-127.
• Buraczyński J. 1984. Rzeźba powierzchni podczwartorzędowej Lubelskiego Zagłębia Węglowego. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklo¬dowska, sec. B 39: 39-50.
• Buraczyński J., Wojtanowicz J. 1981a. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Orzechów Nowy. Wyd. Geol., Warszawa.
• Buraczyński J., Wojtanowicz J. 1981b. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, ark. Orzechów Nowy. Wyd. Geol., Warszawa: 1-87.
• Buraczyński J., Wojtanowicz J. 1982a. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Kołacze. Wyd. Geol., Warszawa.
• Buraczyński J., Wojtanowicz J. 1982b. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, ark. Kołacze. Wyd. Geol., Warszawa: 1-87.
• Buraczyński J., Wojtanowicz J. 1988. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, ark. Sawin. Wyd. Geol., Warszawa: 1-92.
• Chałubińska A., Wilgat T. 1954. Podział fizjograficzny województwa. Przewodnik V Ogólnopolskiego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Lublin: 3-44.
• Dobrowolski R. 1998. Strukturalne uwarunkowania rozwoju współczesnej rzeźby krasowej na międzyrzeczu środkowego Wieprza i Bugu. Wyd. UMCS, Lublin: 1-88.
• Dobrowolski R. 2000. Torfowiska węglanowe w okolicach Chełma – geologiczne i geomorfologiczne warunki rozwoju. W: J. Łętowski (red.) Walory przyrodnicze Chełmskiego Parku Krajobrazowego i jego najbliższych okolic. Wyd. UMCS, Lublin: 17-25.
• Dobrowolski R. 2006. Glacjalna i peryglacjalna transformacja rzeźby krasowej północnego przedpola wyżyn lubelsko-wołyńskich (Polska SE, Ukraina NW). Wyd. UMCS, Lublin: 1-184.
• Dobrowolski R., Harasimiuk M. 2002. Geologiczne uwarunkowania rozwoju rzeźby Polesia. Acta Agrophysica 66: 7-19.
• Dobrowolski R., Bogucki A., Zaleski I. 2005. Morphogenesis of chalk karst in the Volhynia Elevation (NW Ukraine). Kras i Speleologia 11(XX) : 87-105.
• Dobrowolski R., Ziółek M., Bałaga K., Melke J., Bogucki A. 2010. Radiocarbon age and geochemistry of the infillings of small closed depressions from Western Polesie (Poland SE, Ukraine NW). Geochronometria 36: 39-46.
• Dobrzański B., Uziak S., Klimowicz Z., Melke J. 1987. Badanie gleb w laboratorium i w polu: przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa dla studentów biologii i geografii. Wyd. UMCS, Lublin: 1-331.
• Grosse-Brauckmann G. 1972. Über pflanzliche Makrofossilien mitteleuropäischer Torfe. I. Gewebereste krautiger Pflanzen und ihre Merkmale. Telma 2, Hannover: 19-55.
• Grosse-Brauckmann G. 1974. Über pflanzliche Makrofossilien mitteleuropäischer Torfe. II. Weitere Reste (Früchte und Samen, Moose u.a) und ihre Bestimmingsmöglichkeiten. Telma, 4, Hannover: 51-117.
• Grosse-Brauckmann G., Streitz B. 1992. Pflanzliche Makrofossilien mitteleuropäischer Torfe. III. Früchte, Samen und einige Gewebe (Fotos von fossilen Pflanzenresten). Telma, 22, Hannover: 53-102.
• Harasimiuk M., Dobrowolski R., Rodzik J. 2002. Budowa geologiczna i rzeźba terenu Poleskiego Parku Narodowego. W: S. Radwan (red.) Poleski Park Narodowy monografia przyrodnicza. Morpol, Lublin, 29-41.
• Harasimiuk M., Dobrowolski R. 2010. Geneza krajobrazów hydrogenicznych Polesia Zachodniego. W: T. Chmielewski, D. Piasecki (red.) Przyszłość krajobrazów hydrogenicznych w rezerwatach biosfery Europy. UP Lublin, Poleski PN, PAN Oddz. Lublin, Komitet Narodowy UNESKO-MAB Warszawa, Lublin: 139-162.
• Harasimiuk M., Wojtanowicz J. 1998. Budowa geologiczna i rzeźba terenu Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. W: M. Harasimiuk, Z. Michalczyk, M. Turczyński (red.) Jeziora Łęczyńsko-Włodawskie. Monografia przyrodnicza. UMCS w Lublinie, PIOŚ w Warszawie: 41-53.
• Herbichowa M., Wołejko L. 2004. Torfowiska nakredowe. W: J. Herbich (red.) Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000, tom II. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 155-163.
• Interpretation manual of European Union habitats. 2007. EUR 27, European Commission DG Environment, Nature and Biodiversity.
• Kulesza P., Suchora M., Pidek I.A., Dobrowolski R., Alexandrowicz W.P. 2012. The Holocene palaeoenvironmental changes reflected in the multi-proxy studies of Lake Słone sediments (SE Poland). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 363-364: 79-98.
• Michalczyk Z., Zarębski K. 1995. Wymiana wód podziemnych w południowo-zachodniej części Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego w rejonie KWK „Bogdanka”. Materiały konferencyjne Współczesne problemy hydrogeologii, 7, cz. 2, Kraków-Krynica: 119-126.
• Myślińska E. 2001. Grunty organiczne i laboratoryjne metody ich badania. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 1-208.
• Pawlikowski P., Michalczuk W., Kozub Ł., Gutowska E., Kotowska K. 2011. Regionalny program ochrony torfowisk alkalicznych (7230) w województwie lubelskim. Świebodzin. 1-13.
• Pazdur A., Fogtman M., Michczyński A., Pawlyta J. 2003. Precision of 14C dating in Gliwice radiocarbon laboratory. FIRI Programme. Geochronometria 22: 27-40.
• Pietruczuk J. 2015. Paleomorfologia i biogeniczna sukcesja osadowa alkalicznego kompleksu torfowiskowego Bagno Bubnów (Poleski Park Narodowy, Polesie Lubelskie) w świetle analiz przestrzennych. Studia Limnologica et Telmatologica 9,1: 15-23.
• Ralska-Jasiewiczowa M., Goslar T., Madeyska T., Starkel L. 1998. Lake Gościąż, central Poland. A monographic study. Part 1. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. 1-340.
• Reimer P., Bard E., Bayliss A., Beck J.W., Blackwell P., Bronk Ramsey Ch., Buck C., Cheng H., Edwards R., Friedrich M., Grootes P., Guilderson T., Haflidason H., Hajdas I., Hatté Ch., Heaton T., Hoffmann D., Hogg A., Hughen K., Kaiser K.F., Kromer B., Manning S., Mu Niu, Reimer R., Richards D., Scott E.M., Southon J., Staff R., Turney Ch., van der Plicht J. 2013. Intcal13 and marine13 radiocarbon age calibration curves 0–50,000 years cal BP. Radiocarbon 55,4: 1869-1887.
• Šefferová Stanová V., Šeffer J., Janák M. 2008. Management of Natura 2000 habitats. 7230 Alkaline fens. European Commision: 1-20.
• Tobolski K. 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Vademecum Geobota¬nicum, 2. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. 1-508.
• Troels-Smith T. 1955. Karakteriserung af lose jordarter (Characterization of unconsolidated sediments). Danmarks Geologiske Under¬søgelse 4,3/10: 1-73.
• Tudyka K., Bluszcz A., Kozłowska B., Pawlyta J., Michczyński A. 2015. Low level 14C measurements in freshly prepared benzene samples with simultaneous 214Bi/214Po pairs counting for routine 222Rn contamination correction. Radiation Measurements 74: 6-11.
• Waloch P. 2009. Stan zachowania wybranych torfowisk nakredowych Polski północno-zachod¬niej. Przegląd Przyrodniczy XX,3-4: 55-70.
• Wołejko L. Stańko R., Pawlikowski P., Kiaszewicz K., Bregin M., Kozub Ł., Chapiński P., Krajewski Ł., Szczepański M. 2012. Krajowy program ochrony torfowisk alkalicznych (7230). Wydawnictwo Klubu Przyrodników. Świebodzin. 1-121.
• Zernitskaya V.P. 1997. The evolution of lakes in Polesie in the Late Glacial and Holocene periods. Quaternary International 41/42: 153-160.

Identifiers

ISSN

0065-1249