Bartleby i Michael K., czyli dlaczego tylko mężczyzna może stać się innym?

• Authors: Bednarek Joanna

Title variants

EN

Bartleby and Michael K., or, why only a man can become-other?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wiele już napisano na temat stworzonej przez Hermana Melville'a postaci Bartleby'ego – najczęściej inter-pre¬tu¬jąc słynne „wolałbym nie” jako różnie pojmowaną formę politycznego lub pre-politycznego oporu. Tę lawinę tekstów zapoczątkował, o czym się czasem zapomina, esej Gilles'a Deleuze'a „Bartleby albo formuła”, którego centralnym motywem jest nie opór, ale stawanie-się-innym: proces oddalania się od dominującego, więk¬szoś¬ciowego wzorca męskiej, europejskiej, kapitalistycznej i edypalnej tożsamości. Procesowi temu może jednak pod¬¬legać tylko wspomniany większościowy podmiot: inny, dzięki któremu możliwe jest stawanie się, pełni wy¬łącznie funkcję pomocniczą czy instrumentalną: w przypadku tekstu Melville'a, to bezimienny narrator, a nie Bartleby, jest jego prawdziwym bohaterem. Stawanie się jest więc przygodą zarezerwowaną dla podmio¬tu większościowego. Deleuze wydaje się jednak nie zdawać sobie sprawy z tego ograniczenia. Tekst Coetzee'ego ukazuje natomiast, na przykładzie skazanej na porażkę relacji między tytułowym boha¬terem a próbującym go „zrozumieć” lekarzem, asymetrię dwóch terminów stawania się i podporząd¬kowanie innego, a tym samym dekonstruuje hierarchię zawartą w pojęciu stawania się.

EN

Much has been written about Bartleby, literary character created by Herman Melville; the most popular interpretations of his famous phrase ‘I would prefer not to’ tend to present it as a form of political or pre-political resistance. The origin of this profusion of commentaries on Bartleby is Gilles Deleuze’s essay Bartleby, or the Formula, which, however, foregrounds not resistance, but becoming-other: the process of departure from the dominant, majoritarian standard of the masculine, European, capitalist and Oedipal identity. But it is only the majoritarian subject mentioned above that can undergo this process. The other, thanks to whom becoming is possible, plays only ancillary or instrumental role. In case of Melville’s story, the real protagonist is therefore the nameless narrator, and not Bartleby. Becoming is thus the adventure reserved for the majoritarian subject. Deleuze seems not to be aware of this limitation of his concept. Coetzee’s novel is, in this context, able to demonstrate (on the example of necessary failure of the relationship between the protagonist and the doctor intent of ‘understanding’ him) the asymmetry of two terms of becoming, as well as to deconstruct the hierarchy implicit in the concept of becoming.

Keywords

PL

stawanie się; Deleuze i Guattari; Bartleby; Coetzee

EN

becoming; Deleuze and Guattari; Bartleby; Coetzee

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Ośrodek Studiów Amerykańskich
• Journal: InterAlia: Pismo poświęcone studiom queer
• Year: 2016
• Issue: 11b
• Pages: 100 - 112

Contributors

author

Bednarek Joanna

References

• Agamben, Giorgio. 2009. Bartleby, czyli o przypadkowości. Tłum. S. Królak. W: Melville, Herman. Kopista Bartleby. Historia z Wall Street. Tłum. A. Szostkiewicz. Warszawa: Sic!, s. 61-104.
• Buchanan, Ian. 2000. Deleuzism. A Metacommentary. Duke University Press: Durham.
• Coetzee, John M. 2007. Życie i czasy Michaela K. Tłum. M. Konikowska. Warszawa: Znak/Axel Springer Polska.
• Deleuze, Gilles. 2009. Bartleby albo formuła. Tłum. G. Jankowicz. W: Melville, Herman. Kopista Bartleby. Historia z Wall Street. Tłum. A. Szostkiewicz. Warszawa: Sic!, s. 105-155.
• Deleuze, Gilles, Guattari, Felix. 1984. Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia. Tłum. R. Hurley, M. Seem, H. R. Lane. London: The Athlone Press.
• Deleuze, Gilles, Guattari, Felix. A Thousand Plateaus. Capitalism and Schizophrenia. 2008. Tłum. B. Massumi. London: Continuum.
• Deleuze, Gilles, Guattari, Felix. 1988. Kłącze. Tłum. B. Banasiak. „Colloquia Communia" 1-3.
• Hardt, Michael, Negri, Antonio. 2005. Imperium. Tłum. A. Kołbaniuk, S. Ślusarski. Warszawa: W. A. B.
• Engélibert, Jean-Paul. 2013. Jak Michael K. stawał się niedostrzegalnym. „Literatura mniejsza” i opór. W: (red.) Jakubowski, Piotr, Jankowska Małgorzata et al. Wielcy artyści ucieczek. Kraków: ha!art, s. 173-185.
• Haraway, Donna. 2008. When Species Meet. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Jardine, Alice. 1984. Woman in Limbo: Deleuze and His (Br)others. „SubStance” 44/45, s. 46-60.
• Olkowski, Dorothea. 2008. After Alice: Alice and the Dry Tail. W: (red.) Colebrook, Claire, Weinstein, Jami. Deleuze and Gender. Edinburgh: Edinburgh University Press, s. 107-122.
• Kościańczuk, Marcela. Ucieczka od słowa i pewien rodzaj prawdy. W: (red.) Jakubowski, Piotr, Jankowska Małgorzata et al. Wielcy artyści ucieczek. Kraków: ha!art, s. 241-253.
• Rancière, Jacques. 2004. The Flesh of Words: The Politics of Writing. Tłum. C. Mandell, Stanford: Stanford University Press.
• Shukin, Nicole. 2000. Deleuze and Feminism: Involuntary Regulators and Affective Inhibitors. W: (red.) Buchanan, Ian, Colebrook, Claire. Deleuze and Feminist Theory. Edinburgh: Edinburgh University Press, s. 144-155.
• Žižek, Slavoj. 2006. Notes Towards a Politics of Bartleby. „Comparative American Studies” 4, s. 375-394.
• Spivak, Gayatri Ch. 2011. Czy podporządkowani inni mogą przemówić?. Tłum. E. Majewska, „Krytyka Polityczna”, s. 24-25.