Syntetyczność melodii staroruskiego śpiewu cerkiewnego na przykładzie wybranych sticher niedziel o celniku i faryzeuszu oraz o synu marnotrawnym

• Authors: Sawicki Daniel

Title variants

EN

The syntheticity of the melody of the Old Ruthenian church singing on the example of selected of the Sunday sticher about the Publican and the Pharisee, and the Prodigal Son

RU

Синтетичность мелодии древнерусского церковного пения на примере избранных стихер воскресных о сборщике налогов и фарисеи, а также о блудном сыне

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszej pracy autor porusza problem związków, jakie zachodzą w staroruskim monodycznym śpiewie cerkiewnym pomiędzy tekstem liturgicznym, a melodyką. W tym celu posłużono się wybranymi hymnami (sticherami), zaczerpniętymi z prawosławnego nabożeństwa wieczornego, przeznaczonego na niedziele przygotowawcze do Wielkiego Postu, kiedy to czytane są fragmenty z Ewangelii o celniku i faryzeuszu oraz o synu marnotrawnym. W oparciu o swoje dotychczasowe badania autor zwraca uwagę na najważniejsze aspekty staroruskiej sztuki kompozytorskiej, w szczególności na odpowiedni dobór formuł melodycznych, a następnie umiejętne dostosowanie ich do wymogów tekstu liturgicznego. Autor podjął się również udowodnienia, iż każda staroruska melodia cerkiewna funkcjonuje w oparciu o określone normy estetyczne oraz sposoby łączenia elementu muzycznego z tekstem liturgicznym. Autor zwraca uwagę także na istotną rolę staroruskiej notacji neumatycznej, która jako jedyna w sposób elastyczny oddaje nie tylko charakter danej melodii, lecz przede wszystkim wskazuje na „Słowo”, a szczególnie na myśli teologiczne, jakie ono niesie.

EN

In this work, the author discusses the problem of relationships that take place in the Old Ruthenian monodic church singing between the liturgical text and the melodics. For this purpose, seleted hymns (stichers) were used, taken from the Orthodox evening devotion, intended for the Sundays of Preparation for the Great Lent, when passages from the Gospel about the Publican and the Pharisee, and about the Prodigal Son are read. Based on his research to date, the author draws attention to the most important aspects of Old Ruthenian compositional art, in particular, the appropriate selection of melodic formulas, and then skilful adaptation of them to the requirements of the liturgical text. The author also undertook to prove that each Old Ruthenian church melody functions on the basis of certain aesthetic norms and methods of combining the musical element with the liturgical text. The author also draws attention to the important role of the Old Ruthenian neumatic notation, which is the only one that flexibly reflects not only the character of a given melody, but above all points to the „Word”, and especially to the theological thoughts its carries.

RU

В данной работе автор рассматривает проблему соотношения литургического текста и мелодии в древнерусском монодическом православном распеве. Для этого использовались избранные гимны (стихеры), взятые из православной вечерней службы, предназначенные для воскресенья, подготовительного к Великому посту, когда читаются отрывки из Евангелий о сборщике налогов и фарисеях, а также о блудном сыне. На основе проведенных к настоящему времени исследований автор обращает внимание на важнейшие аспекты древнерусского композиционного искусства, в частности, на правильный подбор мелодических формул и их умелую адаптацию к требованиям литургического текста. Автор также стремится доказать, что каждая древнерусская церковная мелодия функционирует на основе определенных эстетических норм и приемов сочетания музыкального элемента с литургическим текстом. Автор также обращает внимание на важную роль древнерусской невматической нотации, которая является единственной, гибко отражающей не только характер данной мелодии, но, прежде всего, указывает на «Слово», и особенно на теологические мысли, которые оно несет.

Keywords

PL

śpiew liturgiczny kościoła prawosławnego; muzyka cerkiewna; znamienny śpiew

EN

liturgical singing of the Orthodox Church; Orthodox church music; znamenny chant

RU

литургическое пение Православной Церкви; Православная церковная музыка; знаменное пение

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Wschodni Rocznik Humanistyczny
• Year: 2020
• Volume: XVII (2020)
• Issue: 3: Dwór w Rzeczypospolitej i państwach ościennych, pod red. Artura Goszczyńskiego i A. Selina
• Pages: 305-325

Dates

published

2020

Contributors

author

Sawicki Daniel

References

• Abijski M., Bogdan Onisimowicz-śpiewak rodem z Pińska, „Latopisy Akademii Supraskiej”, vol. 1: Prawosławni w dziejach Rzeczypospolitej, Białystok 2010, s. 49–58.
• Alekseeva G., Vizantino-russkaya pievčeskaâ paleografiâ, Sankt-Peterburg 2007.
• Brânčaninov I., Ponâtie o eresi i raskole, [in:] Polnoe sobranie tvorenij Svâtitelâ Ignatiâ Brânčaninova, t. 4, Moskva 2002, s. 447–472.
• Bražnikov M., Drevnerusskaâ Teoriâ muzyki: Po rukopisnym materialam XVI-XVIII vv., Leningrad 1972.
• Bražnikov M., Lica i fity znamennogo raspeva, Leningrad 1984.
• Bražnikov M., Russkaâ pevčeskaâ paleografiâ, Sankt-Peterburg 2002.
• Bražnikov M., Statii o drevnerusskoj muzyke, Leningrad 1975.
• Byčkov V., Vizantijskaâ ĕstetika. Teoretičeskie problemy, Moskva 1977.
• Červâkova E., Tradicii razdel’norečnogo peniâ u staroobrâdcev pomorskogo soglasiâ, [in:] Staroobrâdčestvo: istoriâ, kul’tura, sovremennost. Materiâly, sost. i red. W. I. Osipov, E. I. Sokolova, Moskva 2000.
• Cvetkov P., Pis’mo v redakciû, „Snaroobâdcy”, 1908, nr 1.
• Gardner I., Bogoslužebnoe penie Russkoj Pravoslavnoj Cerkwi, t. 1–2, Moskva 2004.
• Grigor’ev E., Posobie po izučeniû cerkovnogo peniâ i čteniâ, Riga 2001.
• Gruzinceva N. Triodnyj stihirar’ w russkoj pevčeskoj praktike XI-XVII vekov, [in:] Dni slavânskoj pis’mennosti i kul’tury. Materialy wserossijskoj naučnoj konferencii, red. G. Alekseeva, Vladivostok 1998, s. 112–120.
• Holopova V., O ritmikie stolpovogo znamennogo rospeva, „Muzykal’naâ kul’tura Srednevekov’â”, 1992, vyp. 2, s. 57–58.
• Holopova V., Russkaâ muzykal’naâ ritmika, Moskva 1983.
• Kalašnikov L., Azbuka cerkovnogo znamiennogo penija, Kiev 1915.
• Kowalska H., Rosyjski wiersz duchowny i kultura religijna staroobrzędowców pomorskich, Wrocław 1987.
• Kožurin K., Kul’tura russkogo staroobrâdčestva, Moskva 2016.
• Kručinina A., Popevka znamennogo rospeva v russkoj muzykal’noj teorii, [in:] Pevčeskoe nasledie Drevnej Rusi (istoriâ, teoriâ, ĕstetika), sost. N. B. Zaharina, A. N. Kručinina, red. A. N. Kručinina, N. V. Ramazanova, T. K. Hramcova, Sankt-Peterburg 2002, s. 46–150.
• Kutuzov B., Znamennyj raspev, poûŝee bogoslovie, Moskva 2009.
• L’vov A., O svobodnom i nesimmetričnom ritme, Sanktpeterburg 1858.
• Lissa Z., Wstęp do muzykologii, Warszawa 1974.
• Łużny R., Staroobrzędowcy i problemy muzykologiczne Dawnej Rusi, [in:] Materiały Naukowe z VII Międzynarodowego Kongresu Muzykologicznego „Musica Antiqua Europa Orientalis”, t. 7, kier. nauk. A. Czekanowska-Kuklińska, Bydgoszcz 1985,, s. 83–96.
• Malaâ lestvica prepodobnago otca našego Ioanna igumena Sinajskoj Gory, Varšava 1934.
• Martynov V., Istoriâ bogoslužebnogo peniâ, Moskva 1994.
• Meŝerina E., Muzyka’naâ kul’tura serdnevekovoj Rusi, Moskva 2008.
• Metallov V., Osmoglasie znamennago rospeva. Opyt rukovodstwa k izučeniû osmoglasiâ znamennago rospeva po glasovym popevkam, Moskva 1899.
• Modest arh., O cerkovnom oktoihe, Vil’na 1865.
• Nikolaev B., Tolkovaâ grammatika znamennogo peniâ, Pskov 1995.
• Nikolaev B., Znamenyj raspev i krûkovaâ notaciâ kak osnova russkogo pravoslavnogo cerkovnogo peniâ, Moskva 1995.
• Paczkowski S, Nauka o afektach w myśli muzycznej I połowy XVII wieku, Lublin 1998.
• Pečënkin G., Vozzvašnik. Vozzvahi znamennogo peniâ i melodika obučeniâ, Moskva 2010.
• Požidaeva G., Duchovnaâ muzyka slavânskoho s’rednevekovâ. Rus’ – Bolgariâ - Serbiâ, Sankt-Peterburg 2017.
• Požidaeva G., Leksikologiâ demestvennogo peniâ, Moskva 2010.
• Razumovskij D., Bogoslužebnoe peniĕ Pravoslavnoj Greko-Rossijskoj Cerkvi, Moskva 1886.
• Sawicki D., Ciągłość tradycji staroruskiej monodii cerkiewnej na przykładzie wybranych dogmatyków ośmiu skal modalnych z Irmologionów Ławrowskiego i Supraskiego, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, 2018, t. 15, nr 1, s. 23–50.
• Sawicki D., Kwestia „razdielnorieczija” i śpiewu wielogłosowego w nauczaniu staroobrzędowców rosyjskich, ELPIS, 2014, t. 16, 201–209.
• Sawicki D., Nauczanie staroobrzędowców pomorskich w kwestiach odnoszących się do śpiewu cerkiewnego, ELPIS, 2017, t. 19, s. 67–78.
• Sawicki D., Niektóre aspekty śpiewu liturgicznego staroobrzędowców, „Gazeta Festiwalowa”, 2016, nr 1 (41), s. 14.
• Sawicki D., Psalm 103 w praktyce liturgicznej staroobrzędowców pomorskich. Na przykładzie XVIII-wiecznego Obichodnika, Lublin–Radzyń Podlaski 2018.
• Sawicki D., Reguła liturgiczna Pustelni Wygowskiej w kwestiach odnoszących się do śpiewu cerkiewnego, [w:] Oblicza chrześcijaństwa wschodniego. Księga Pamiątkowa Profesora Eugeniusza Iwańca w osiemdziesięciopięciolecie urodzin, red. S. Pastuszewski, Bydgoszcz 2016, s. 97–111.
• Sawicki D., Staroruski śpiew cerkiewny i funkcjonowanie jego wybranych form w praktyce liturgicznej staroobrzędowców, Warszawa 2013 (Rozprawa doktorska na Chrześcijańskiej Aakademii Teologicznej w Warszawie, komputeropis).
• Sawicki D., System formuł melodycznych staroruskiego śpiewu cerkiewnego na przykładzie dogmatyka tonu pierwszego z XVI-wiecznego Irmologionu Ławrowskiego, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, 2017, t. 14, nr 1., s. 7–28.
• Sawicki D., Z badań nad śpiewem cerkiewnym na Południowym Podlasiu w XVIII-XIX w. Irmologiony z Rokitna i Witoroża, „Rocznik Bialskopodlaski”, 2016, t. 24, s. 89–117.
• Serëgina N., Pesnopeniâ Russkim Svâtym, Sankt-Peterburg 1994.
• Šmeman A., Velikij Post, Moskva 1993.
• Tatarkiewicz W., Estetyka średniowieczna, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962.
• Tevosân A., Srednevekovaâ monodiâ i pâtilinejnaâ noaciâ: Razšifrovka ili perevod?, [in:] „Muzykal’naâ kul’tura Srednevekov’â”, Tezisy i doklady konferencii, vyp. 2, sost. T. F. Vladyševkaâ, red. G. M. Malinina, Moskva 1992, s 54–57.
• Tolkovaâ Bibliâ ili kommentarij na vce knigi Svâŝennogo Pisaniâ Vethogo i Novogo Zaveta, t. 3, red. A. P. Lopuhin, Stockholm 1987.
• Uspenskij B., K voprosu o homovom penii, [in:] Muzykal’naâ kul’tura Srednevekov’â, Tezisy i doklady konferencii, vyp. 2, sost. T. F. Vladyševkaâ, red. G. M. Malinina, Moskva 1992, s. 144–147.
• Vagner G., Kanon i stil’ v drevnerusskom iskusstve, Moskva 1987.
• Vladyševskaâ T., Muzykal’naâkul’tura drevnej Rusi, Moskva 2006.
• Wołosiuk W., Irmologion Supraski, „Rocznik Teologiczny”, 2004, r. 46, nr 2, s. 163–170.
• Wołosiuk W., Wschodniosłowiańskie pieśni religijne. Ich geneza, struktura i zarys rozwoju, Warszawa 2013.
• Znosko A., Słownik cerkiewnosłowiańsko-polski, Białystok 1996.
• Zyzykin M., Patriarh Nikon. Ego gosudarstvennye i kanoničeskie idei, č. 1, Waršava 1931.

Identifiers

DOI

10.36121/dsawicki.17.2020.3.305