EN
The departure point for the considerations presented below is Lakoff’s (1982, 1987) remark about the “greater cultural significance” of categories of the basic level of cognition, which can be recognized by a variety of criteria, among others – the criterion of their lexical labels functioning as basic terms in language. To verify that idea and to apply it to the important aspect of the cognized world constituted by the fauna, it is assumed that cultural significance should be confirmed by the occurrence of images of animals representing a certain level of classification in pictorial art and, also, by the occurrence of basic animal terms referring to basic animal categories in some kinds of literary works of art and, above all, in idiomatic expressions typically representing metaphorical meaning. The survey of a sample of English idioms provided by a selected dictionary largely confirms Lakoff’s statement as, indeed, basic category terms are the most common ones functioning in established idiomatic English animal expressions, although more specific subcategory names, especially as regards the class of birds, also appear in them in a significant number,. What can also be concluded from the analyzed material is the fact that the basic level of categorization, termed by Lakoff the folk generic level only very loosely corresponds to the scientific generic level, which is basic in the Linnaean taxonomy. The scientific levels corresponding to the folk basic one can range from those of class (birds), through order (bats), family (hares), genus (rats), to species (dogs, cats, horses). The reason seems to be the fact that folk animal categories are determined by properties which are relevant in casual, practical-use-oriented cognition, which, nevertheless, need not be significant for establishing scientific taxonomies.
PL
Punktem wyjścia dla przedstawionych poniżej rozważań jest uwaga Lakoffa (1982, 1987) o szczególnie istotnym znaczeniu kulturowym kategorii podstawowych poznania, które mogą być rozpoznane przy pomocy szeregu kryteriów. Jednym z nich jest osiągnięcie statusu podstawowych terminów języka przez etykiety leksykalne takich kategorii. W celu zweryfikowania tego stwierdzenia i odniesienia go do ważnego aspektu przedmiotu ludzkiego poznania, jakim jest świat fauny, przyjęta została teza, że znaczenie dla kultury określonego poziomu kategoryzacji zwierząt powinno być potwierdzone przez jego odbicie w sztuce figuratywnej, a także przez występowanie podstawowych terminów odnoszących się do podstawowych kategorii zwierzęcych w literaturze oraz, przede wszystkim, w ustabilizowanych idiomach typowo reprezentujących znaczenie metaforyczne. Analiza próbki zwrotów „zwierzęcych” zaczerpniętych z wybranego słownika idiomów angielskich potwierdza tezę Lakoffa wskazując iż, rzeczywiście, nazwy zwierząt poziomu podstawowego są najczęściej występującymi w idiomach terminami odnoszącymi się do fauny, chociaż swoją znaczącą liczebnie obecność zaznaczają też nazwy kategorii bardziej szczegółowego poziomu niższego niż podstawowy, szczególnie, jeśli chodzi o klasę ptaków. Inny ważny wniosek wypływający z przeprowadzonej analizy to stwierdzenie faktu, że podstawowy poziom kategoryzacji odzwierciedlany przez język potoczny, nazwany przez Lakoffa poziomem „ludowym”, jest tylko bardzo luźno przystający do poziomu rodzaju (genus), który jest bazowy w naukowej taksonomii organizmów żywych wywodzącej się z tradycji linneuszowskiej. Kategorie opisu naukowego odpowiadające podstawowemu poziomowi „ludowemu” obejmują naukowe jednostki taksonomiczne od klasy (ptaki), poprzez rząd (nietoperze), rodzinę (zające) i rodzaj (szczury), po gatunek (psy, koty, konie). Przyczyną tych rozbieżności wydaje się być to, że „ludowe” kategorie zwierzęce ustanowione są na podstawie identyfikacji cech istotnych w poznaniu codziennym, potocznym, nastawionym na cele praktyczne, które to cechy nie muszą mieć znaczenia w budowaniu taksonomii naukowej.