The Origins of Religious Liberty within Modern Democracy.: Some Remarks on Poland’s “Golden Freedom” / O Źródłach wolności wyznania we współczesnej demokracji: uwagi nad polska̧ „złota̧ wolnościa̧”

• Authors: Przemysław Krzywoszyński
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

Today’s modern political democratic systems emphasize religious neutrality. However, following famous Huntington’s thesis, today’s major conflicts have cultural - usually religious - roots, and therefore it is worth considering the mutual influences between religion and democracy. Recent cases of direct democracy relevant to a discussion on the subject - for example the Swiss and Turkish referenda (2009 and 2010 respectively) - provide a good starting point for a (more) general reflection. A few positive historical examples of religious liberty can also contribute to a better understanding of the foundations of tolerance and modern liberalism. In this paper, I consider the Polish nobles’ democracy as an example of religious tolerance in theory and practice that functioned in the time of violent and brutal religious wars in Western Europe. This case is interesting in many aspects, as it also constitutes an example of one of the first democracies in which religious freedom and freedom of expression were key elements. In the early modern period, the Republic of Poland was a bulwark of Christianity. Due to the uniqueness of this early democratic system, it provided a model for political freedom and individual involvement in politics, and for a form of government that embodied a law -abiding and tolerant country where the communities coexisting within the system created a culture of understanding. The 16th -century image of the country was gradually distorted over the next two hundred years. This was caused by the necessity to fight against tyranny and resist Swedish, Turkish and Russian invasions. Nobles ideology can be considered one of the foundations - next to the Magna Carta and the heritage of the Enlightenment - of modern European democracy and constitutionalism. Of course, there were also negative aspects of the system like the well -established model of liberum veto and the noble state’s egotism. We propose taking a new look, from the perspective of modern democracy, at the relationship between religious and political institutions.

Keywords

EN

direct democracy; tolerance; Polish nobles’ democracy; liberty; religion

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio K – Politologia
• Year: 2012
• Volume: 19
• Issue: 2
• Pages: 105-113

Dates

published

2012-12-01

online

2013-02-28

Contributors

author

Przemysław Krzywoszyński

• Adam Mickiewicz University, Poznań (Poland)

References

• Backvis, Cl. 1975. Szkice o kulturze staropolskiej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, p. 804.
• Buruma, I. 2009. Góry i minarety, „Gazeta Wyborcza” 12-13.12.2009, p. 19.
• Cynarski, S. 1988. Zygmunt August, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, p. 236.
• Direct Democracy. The Tyranny of the Majority, “The Economist” 12.2009-1.2010, p. 73.
• Ekes, J. 2001. Trójpodział i zgoda wszystkich. Naczelne zasady ustroju mieszanego w staropolskiej refleksji politycznej, Instytut Historii Akademii Podlaskiej, Siedlce, p. 125.
• Grodziski, S. 2008. Porównawcza historia ustrojów państwowych, TAiWPN Universitas, Kraków, p. 361.
• Grzybowski, S. 1996. Sarmatyzm, KAW, Warszawa, p. 80.
• Huntington, S. 2003. The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, Simon & Schuster Paperbacks, New York, p. 367.
• Krzywoszyński, P. 2010. Stanisław Orzechowski - ideolog demokracji szlacheckiej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, p. 172.
• Krzywoszyński, P. 2007. Suwerenność w myśli szlachty polskiej [w:] Nad społeczeństwem staropol­skim: Kultura, instytucje i struktury społeczne w XVI-XVIII w., t. 1, K. Łopatecki, W. Walczak (ed.), Wydawnictwo Ośrodka Badań Europy Środkowo-Wschodniej, Zakład Historii Nowożytnej, Instytut Historii Uniwersytet w Białymstoku, Białystok, p. 10.
• Litwin, H. 1994. W poszukiwaniu rodowodu demokracji szlacheckiej. Polska myśl polityczna w piśmien­nictwie XV i początków XVI wieku, [in:] Między monarchią a demokracją. Studia z dziejów Polski XV-XVII w, A. Sucheni-Grabowska, M. Żaryn, (ed.), Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, p. 42.
• Maciszewski, J. 1986. Szlachta polska i jej państwo, Wiedza Powszechna, Warszawa, p. 305.
• Maciszewski, J. 1960. Wojna domowa w Polsce (1606-1609), t. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wrocław, p. 368.
• Marczewska-Rytko, M. 2001. Demokracja bezpośrednia w teorii i praktyce politycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, p. 234.
• Michener, J. 1984. Poland, The Random House Publishing Group, New York, p. 618.
• Ochman-Staniszewska, S. 1994. Od stabilizacji do kryzysu władzy królewskiej. Państwo Wazów, [in:] Między monarchią a demokracją. Studia z dziejów Polski XV-XVII w., A. Sucheni-Grabowska, M. Żaryn (ed.), Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, p. 58.
• Ogonowski, Z. 1992. Filozofia polityczna w Polsce XVII w. i tradycje demokracji europejskiej, Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii, Warszawa, p. 175.
• Olszewski H. 2002. Ideologia Rzeczypospolitej - przedmurza chrześcijaństwa, [in:] H. Olszewski, Sejm w dawnej Rzeczypospolitej, t. 2, Printer Poznań, p. 19.A.
• Olszewski, H. 2002. Rzeczpospolita. Przyczynek do dziejów ideologii polityczno-prawnej w dawnej Polsce, [in:] H. Olszewski, Sejm w dawnej Rzeczypospolitej, t. 2, Printer Poznań, p. 10.B.
• Olszewski, H. 2002. The Power and the Downfall of the Polish Parliament, [in:] H. Olszewski, Sejm w dawnej Rzeczypospolitej, t. 2, Printer Poznań, p. 12.C.
• Opaliński, E. 1995. Kultura polityczna szlachty polskiej w latach 1587-1652, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, p. 334.
• Płaza, S. 1988. Wielkie bezkrólewia, KAW, Kraków, p. 80.
• Salmonowicz, S. 1974. Geneza i treść uchwał konfederacji warszawskiej, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, vol. XIX, p. 23.A.
• Salmonowicz, S. 1994. La noblesse polonaise contre l’arbitraire du pouvoir royal. Les provilèges judiciaires de la noblesse, „Revue Historique de droit francais et étranger” 1994, vol. 72 (1), p. 8 .
• Salmonowicz, S. 1974. O sytuacji protestantów w dawnej Polsce, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1974, vol. XXVI (1), p. 14.B.
• Salmonowicz, S. 2009. O tolerancji religijnej w „modelupolskim” (XVI-XVIII w.), [in:] S. Salmono- wicz, Kilka minionych wieków: szkice i studia z historii ustroju Polski, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków, p. 23.
• Salmonowicz, S. 2006. Stanisław Orzechowski: retoryka w służbie polityki, (Uwagi na marginesie monografii Krzysztofa Koehlera, Stanisław Orzechowski i dylematy humanizmu renesansowego, wyd. Arcana, Kraków 2004, pp. 565), „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2006, vol. L, p. 12.
• Sobociński, W. 1957. Nauka Frycza-Modrzewskiego a ustrój i prawo Rzeczpospolitej szlacheckiej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1957, vol. IX, (1), p. 27 .
• Sobociński, W. 1948. O ustawie konstytucyjnej Państwa Polskiego z 1573, „Czasopismo Prawno- -Historyczne” 1948, vol. I, p. 15.
• Sucheni-Grabowska, A. 1994. Obowiązki i prawa królów polskich w opiniach pisarzy epoki odro­dzenia, [in:] Między monarchią a demokracją. Studia z dziejów Polski XV-XVII w., A. Sucheni- -Grabowska, M. Żaryn (ed.), Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, p. 59.
• Sucheni-Grabowska, A. 1986. Społeczność szlachecka a państwo, [in:] Polska w epoce Odrodzenia, A. Wyczański (ed.), Wiedza Powszechna, Warszawa, p. 72.
• Talmon, J. L. 1961. The Origins of Totalitarian Democracy, Mercury Books, London, 1961, p. 366.
• Tazbir, J. 1967. Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI i XVII w., Państw. Instytut Wydawniczy, Warszawa, p. 296.
• Tazbir, J. 1997. Reformacja - kontrreformacja - tolerancja, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław, p. 203.
• Tazbir, J. 1993. Reformacja w Polsce. Szkice o ludziach i doktrynie, „Książka i Wiedza”, Warszawa, p. 263.
• Tazbir, J. 1980. Tradycje tolerancji religijnej w Polsce, „Książka i Wiedza”, Warszawa, p. 166.
• Turkey’s referendum. Erdogan wins again, 2010, <http://www.economist.com/node/17046653>, (access 16.09.2010)
• Urban, W. 1988. Epizod reformacyjny, KAW Kraków, p. 80.
• Urwanowicz, J. 1994. Ideologia a działalność polityczna szlachty w czasach Zygmunta III. Wokół wartości ustrojowych, [in:] Między monarchią a demokracją. Studia z dziejów PolskiXV-XVII w., A. Sucheni-Grabowska, M. Żaryn (ed.), Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, p. 21.
• Wisner, H. 1978. Najjaśniejsza Rzeczpospolita. Szkice z dziejów Polski szlacheckiej XVI-XVII wieku, Państwowy Instytut Wydawniczy Warszawa, p. 285.
• Wisner, H. 1982. Rozróżnieni w wierze. Szkice z dziejów Rzeczypospolitej schyłku XVI i połowy VII wieku, Książka i Wiedza, Warszawa, p. 216.
• Wisner, H. 2002. Rzeczpospolita Wazów, t. I, Wydaw. Neriton: Instytut Historii PAN, Warszawa, p. 336.
• Wyczański, A. 1965. Polska Rzeczą Pospolitą szlachecką 1454-1764, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, p. 452.
• Wyczański, A. 1999. Polska w Europie XVI stulecia, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, p. 224.
• Zajączkowski, A. 1961. Główne elementy kultury szlacheckiej w Polsce. Ideologia a struktury spo­łeczne, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, p. 118.

Identifiers

DOI

10.2478/v10226-012-0016-8