Jastrzębie Zdrój. Od wsi uzdrowiskowej do miasta-blokowiska

• Authors: Kantor-Pietraga, Iwona , Krzysztofik, Robert

Title variants

PL

Jastrzębie Zdrój. From spa-village to city of prefabricated blocks

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest rozwojowi miasta Jastrzębie Zdrój w południowej części województwa śląskiego. W pracy zwrócono uwagę na problem ewolucji struktur: przestrzennej, funkcjonalnej i częściowo demograficznej, które w ciągu pół wieku sprawiły, iż nieduże (3 tys. mieszkańców, lata 60. XX w.) osiedle, o funkcjach uzdrowiskowych przekształciło się w duże demograficznie miasto i jeden z największych ośrodków górniczych w Europie (od lat 70. XX w.). Podkreślono fakt, iż to rozwój gospodarczy i zmiana funkcji miasta warunkowała gwałtowność procesów urbanizacji w aspekcie zarówno demograficznym, jak i przestrzennym. Uwypuklono także kwestię, że już w latach 80. XX w. Jastrzębie Zdrój było największym w Polsce miastem-blokowiskiem (osiedla blokowe niemal całkowicie zdominowały przestrzeń miasta). Miasto stało się wręcz „przestrzennym zakładnikiem” nadprodukcji miejscowych tzw. fabryk domów, a w rzeczywistości prefabrykowanych bloków. Kwestią niemal nieznaną, a jednocześnie bardzo interesującą jest też fakt, że rozwój Jastrzębia Zdroju miał być także początkiem rozwoju nowej aglomeracji miejskiej liczącej ponad 400 tys. mieszkańców. Ostatecznie ten układ osadniczy zrealizowano tylko na etapie zalążkowym. W zakończeniu opracowania zwrócono uwagę na fakt, iż współcześnie miasto szuka nowych możliwości rozwoju, które mogą uzupełnić monofunkcyjność górnictwa węglowego, w pewnym stopniu mogą się także stać pewnym remedium na zauważalny proces kurczenia się demograficznego miejscowości. Z innej strony zwrócono także uwagę, że Jastrzębie Zdrój jest jednym z najbardziej znamiennych polskich przykładów diametralnych zmian funkcjonalnych miasta, w krótkim okresie oraz niemal niespotykanej w kraju, krótkoterminowej dynamiki wzrostu liczby ludności miejskiej (1961−1976 – 2 815,2 %).

EN

The aim of this paper is to provide an overview on City of Jastrzębie Zdrój development (the southern part of Silesian Province). A key question has been an evolution of urban structures: spatial, functional and also partly demographic, which determined a fact that some small settlement (about 3 thousands inhabitants; the sixties of the last century) with spa functions changed on demographically big city and one of the greatest mining-centre in Europe (the seventies of the last century). Economic development and changes of urban functions determined the suddenness of the urbanization processes both demographic and spatial issues. Jastrzębie Zdrój was already the greatest Polish city of prefabricated blocks in the eighties of the last century. It should be underline that estates of prefabricated blocks completely dominated ownscape in presented city. It is interesting that local companies that were specialized on prefabricated blocks “took city (spatial) hostage”. Former, spatial plans of urban development for city intended that Jastrzębie Zdrój could be a centre of new urban agglomeration with population about 400 thousands inhabitants, too. Only embryonic form of the urban agglomeration has been created in the end. Contemporary Jastrzębie Zdrój tries to find new possibilities of development, that can be complements of coalmining and partly slow down process of demographic shrinkage. Jastrzębie Zdrój is the one of the most characteristic Polish examples of diametrically functional changes of city in the short period of time and very seldom short-time dynamics of urban population growth (1961−1976 – 2 815,2%).

Keywords

EN

Jastrzębie Zdrój; urbanizacja; miasto monofunkcyjne; osiedla blokowe; urbanization; monofunctional city; housing estates districts

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica
• Year: 2011
• Issue: 11

Dates

published

2011

Contributors

author

Kantor-Pietraga, Iwona

author

Krzysztofik, Robert

other

Uniwersytet Śląski

Identifiers

URI

http://hdl.handle.net/11089/10924