PL
Powyższa praca przedstawiona byia podczas uroczystości nadania autorowi tytułu doktora honoris causa UŁ. Prezentuje ona punkt widzenia autora, opierający się na wieloletnich badaniach, na niezwykle skomplikowane dzieje narodów Europy środkowo-wschodniej i południowej w XIX w., które pozbawione były własnej państwowości. Podejmowane przez te narody walki narodowowyzwoleńcze przebiegały równolegle z zachodzącym procesem przechodzenia zamieszkanych przez nie terenów od feudalizmu do kapitalizmu. Specyfika zachodzących procesów, jakże różniących się od przemian w Europie zachodniej, powodowała wykształcenie się alternatywnych dróg rozwoju ruchów narodowowyzwoleńczych. Jedna z nich oparta na idei słowianofilskiej głoszona była przez Michała Bakunina. Natomiast alternatywne rozwiązanie podnosił w swojej myśli teoretycznej Karol Marks.