Literackie kreacje Zofii z Olelkowiczów Radziwiłłowej, ostatniej księżniczki słuckiej (1586–1612)

• Authors: Klecha, Anita

Title variants

PL

Literary creations of Sophia Olelkovich Radziwill, the last Princess of Slutsk (1586-1612)

Abstracts

PL

Pomysł na artykuł podyktowany jest przede wszystkim potrzebą wskazania na kontrast, jaki w ciągu czterech stuleci od śmierci księżniczki słuckiej nastąpił w widzeniu jej osoby. Jak daleko odbiegła fantazja od rzeczywistości? Źródła historyczne, pisma religijne, literatura świecka – czy między tymi trzema „grupami” można znaleźć jakiś wspólny mianownik? Czy coś należy pominąć, wykluczyć, uzupełnić? Czy najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie brzytwy Ockhama? To pytania, na które warto, a nawet trzeba szukać odpowiedzi. Większość z nich znajduje się w archiwach i cierpliwie czeka na wydobycie, na swój czas; przeprowadzenie literacko-historycznego przeglądu posłuży zorientowaniu się, co i ile jeszcze należy uczynić dla ostatniej z Olelkowiczów.

EN

The aim of this article is to describe the role of Princess Sophia of Slutsk Radziwiłł (1585-1612) in literature. The Princess of Slutsk, along with her immense fortune, was the bone of contention between two powerful Lithuanian families – the Radziwiłł of Birże and the Chodkiewicz family. The significance of the events is visible in the reports of eyewitnesses and in the narratives of those writers who decided to immortalize Sophia and Janusz Radziwiłł in their own versions of that unusual story in 1600. Princess Sophia as portrayed in the hagiography and Sophia depicted by Naborowski, Kraszewski, Osipowska, Syrokomla, and Korwin-Szymanowski are two completely different women.

Keywords

EN

Sophia Olelkovich Radziwill; Princess Sophia of Slutsk

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Białostockie Teki Historyczne
• Year: 2017
• Volume: Białostockie Teki Historyczne, 2017, tom 15

Dates

published

2017

Contributors

author

Klecha, Anita

References

• Akafist Swiatoj prawiednoj Sofii, kniahinie Sluckoj, Minskij Swiato-Duchow kafiedralnyj sobor, Minsk 2011.
• Alexandrowicz S., Rozwój kartografii Wielkiego Księstwa litewskiego od XV do połowy XVIII wieku, Poznań 1989.
• Augustyniak U., Testamenty ewangelików reformowanych w Wielkim Księstwie Litewskim, Warszawa 2014.
• Bielaruski prawaslałny kaliandar 2012, Swiata-Pietra-Pałlałski Sabor, Minsk 2011.
• Bystroń J. S., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce: wiek XVI – XVIII, Warszawa 1976, t. I.
• Charkiewicz J., Święci Ziemi Białoruskiej, Hajnówka 2006.
• Degiel R., Protestanci i prawosławni: patronat wyznaniowy Radziwiłłów birżańskich nad Cerkwią prawosławną w księstwie słuckim w XVII w., Białystok 2000.
• Dürr – Durski J., Ze studiów nad poezją Daniela Naborowskiego, „Prace Polonistyczne”, seria XVII, Łódź 1961.
• Gajkowska C., Osipowska Józefina, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław 1979.
• Hadaczek B., Historia literatury kresowej, Szczecin 2008.
• Horbunow I., Eduardowicz Szehlow H., Swiataja prawiednaja Sofija, kniahinia Sluckaja. Żitijnoje powiestwowanije, Minsk 2012.
• Jarczykowa M., Książka i literatura w kręgu Radziwiłłów birżańskich w pierwszej połowie XVII wieku, Katowice 1995.
• Jonca M., Sierota w literaturze polskiej dla dzieci w XIX wieku, Wrocław 1994.
• Kałamajska Saeed M., Portrety i zabytki książąt Olelkowiczów w Słucku: inwentaryzacja Józefa Smolińskiego w 1904 r., Warszawa 1996.
• Karpiński A., W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000.
• Kawalioł S., Stanislał Kułakołskij: pamiż tealohijaj i paezijaj [w:] Pracy kafiedry historyi bielaruskaie litaratury bieldziarżuniwiersiteta, Wypusk pierszy. Materyiały pierszych nawukowych czytanniał kafiedry historii białaruskaie litaratury: Biełaruskaja literatura XI–XIX stahoddział: Paetyka – Tradycyi – Kantekst, Minsk 2001.
• Kawalioł S., Relihijna-filasofskaja tworczaść Stanislawa Kułakołskaha [w:] Szmatmołnaja paezija Wialikaha Kniastwa Litołskaha epochi Renesansu, Minsk 2010.
• Kempa T., Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Toruń 2007.
• Klukowski Z., Organizacja pomocy lekarskiej dla włościan w Ordynacji Nieświeskiej książąt Radziwiłłów w pierwszej połowie XIX wieku, [w:] Archiwum historji i filozofji medycyny oraz historji nauk przyrodniczych, red. A. Wrzosek, t. III, z. I, Poznań MCMXXV.
• Kołakowski S., Cathemerinon Księstwa Słuckiego z żałobliwym lamentem na pospieszoną śmierć sławnej pamięci książąt słuckich Jerzego, Jana Siemiona i Aleksandra ostatnich dziedziców. Przez Stanisława Jaćwiezyusza Kołakowskiego uczynione, Wilno 1593.
• Kopyś T., Historia Węgier 1526–1989, Kraków 2014.
• Korwin-Szymanowski T., Zofija Olelkiewiczówna księżniczka słucka, Kijów 1891.
• Kosman M., Rola Radziwiłłów w ruchu kalwińskim na Litwie, „Miscellanea historico-archivistica”, t. III, Warszawa – Łódź 1989.
• Kraszewski J. I., Ostatnia z książąt słuckich: kronika z czasów Zygmunta trzeciego, Wilno 1841.
• Lewiszko T. H., Swiataja prawiednaja Sofija, kniahinia Sluckaja. Żiznieopisanije, Minsk 2012.
• Liedke M., Od prawosławia do katolicyzmu. Ruscy możni Ruscy możni i szlachta Wielkiego Księstwa Litewskiego wobec wyznań reformacyjnych, Białystok 2004.
• Lulewicz H., Walka Radziwiłłów z Chodkiewiczami o dziedzictwo Słuckie, „Miscellanea historico-archivistica” , t. III, Warszawa – Łódź 1989.
• Mironowicz A., Księga cudów przed ikoną Matki Bożej w Starym Korninie dokonanych, Białystok 1997.
• Mironowicz A., Święci w Kościele prawosławnym na Białorusi [w:] Wilno i Kresy północno-wschodnie. Materiały II Międzynarodowej Konferencji w Białymstoku 14–17 IX 1994 r. w czterech tomach, t. I, Białystok 1996.
• Naborowski D., Poezje, oprac. J. Dürr–Durski, Warszawa 1961.
• Naruszewicz A., Żywot Jana Karola Chodkiewicza, t. I, Kraków 1858.
• Piskun J., Artistic life of Slutsk in the 17th and 18th centuries and its artistic heritage, [w:] Acta Academiae Atrium Vilnensis, Vilnius 2008.
• Sajkowski S., Od Sierotki do Rybeńki: w kręgu radziwiłłowskiego mecenatu, Poznań 1965.
• Skiepjan A., Kniazi Sluckija, Minsk 2013.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. X, Warszawa 1889.
• Smykowska E., Prawosławni święci. Mały słownik, Warszawa 2008.
• Syrokomla W., Możnowładcy i sierota, [w:] Poezye Ludwika Kondratowicza (Władysława Syrokomli), Warszawa 1872.
• Tęgowski J., Pierwsze pokolenie Giedyminowiczów, Poznań-Wrocław 1999.
• Trepka W. N., Liber Generationis Plebeanorum (Liber Chamorum), red. W. Dworzaczek, Wrocław 1963.
• Wolff J., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa 1895.
• Zenowicz K., Tragedia albo początek upadku znacznego w X[ięstwie] Litewskim z rękopismu Krzysztofa Zenowicza, wojewody brzeskiego, „Atheneum”, III, 1845.
• Archiwum Dóbr Młynowskich, nr 51, 52.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, AR, dz. XI, nr 41; dz. VII, nr 511.
• Nacjonalny Istoriczeski Archiv Bielarusi, f. 1741, op. 1, d. 63.

Identifiers

URI

http://hdl.handle.net/11320/6336

DOI

10.15290/bth.2017.15.01