Cerkiewnosłowianizmy leksykalne w wybranych latopisach białorusko-litewskich

• Authors: Grabowska, Katarzyna

Title variants

PL

Lexical borrowings from Old Church Slavonic in selected Belorussian-Lithuanian Chronicles

Abstracts

PL

Obiektem analizy w niniejszym artykule są cerkiewnosłowiańskie zapożyczenia leksykalne wyekscerpowane z tekstów dwóch XVI-wiecznych zabytków piśmiennictwa starobiałoruskiego: Kroniki Supraskiej oraz Latopisu Krasińskich. W artykule uwzględniono również te wyrazy obce, które poprzez język cerkiewnosłowiański trafiły do języka staroruskiego, jednak genetycznie mogły mieć inne pochodzenie. Na podstawie zebranego materiału zostały wyodrębnione dwa rodzaje zapożyczeń: formalnosemantyczne oraz kalki wyrazowe. W obu latopisach przeważają zapożyczenia leksykalne właściwe, a ich semantyka jest związana głównie ze sferą religijną. Porównanie materiału badawczego wypisanego z Kroniki Supraskiej oraz Latopisu Krasińskich pozwala stwierdzić, iż pierwszy zabytek wykazuje silniejszy związek z tradycją cerkiewnosłowiańską. Większość udokumentowanych w nim zapożyczeń pochodzi z najstarszej części będącej kompilacją wcześniejszych latopisów ruskich.

EN

This article focuses on the analysis of lexical borrowings from the Old Church Slavonic language excerpted from two 16th-century monuments of Old Belorussian writing: the Supraśl Chronicle and the Krasińscy Chronicle. In the article the borrowings which got into the Old Russian language through the Old Church Slavonic language have also been considered, although they could have been of a different provenance. On the basis of the collected data two types of borrowings can be distinguished: structural-semantic and calque. In both chronicles dominate lexical borrowings proper and their semantics is connected mainly with religious matters. The comparison of research material obtained from the Supraśl Chronicle and the Krasińscy Chronicle leads to the conclusion that the former demonstrates stronger links with the Old Church Slavonic tradition. Most of its documented borrowings can be found in the oldest part which is a compilation of earlier Ruthenian chronicles.

Keywords

EN

piśmiennictwo WKL; latopisy białorusko-litewskie; zapożyczenia; cerkiewnosłowianizmy; the literature of the Grand Duchy of Lithuania; Belorussian-Lithuanian chronicles; borrowings; the Old Church Slavonic Language

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Linguodidactica
• Year: 2017
• Volume: 21

Dates

published

2017

Contributors

author

Grabowska, Katarzyna

References

• Аверина С.А., Сложные слова в языке ХII в., [w:] В.В. Колесов (red.), Древнерусский язык домонгольской поры, Ленинград 1991.
• Булыко А.Н., Большой словарь иностранных слов, Москва 2011.
• Вялкина Л.В., Славянские названия месяцев, [w:] Р. И. Аванесов (red.), Общеславянский лингвистический атлас. Материалы и исследования. 1970, Москва 1972, s. 265–279.
• Дьяченко Г.М., Полный церковно-славянский словарь, Москва 1900 (Репринт: Г.М. Дьяченко, Полный церковно-славянский словарь, Москва 1993).
• Ефимов А.И., История русского литературного языка, Москва 1967.
• Пасхалов А.П., Удивительная әтимология, Москва 2007.
• Петровский Н.А., Словарь русских личных имe н, Москва 1980.
• Преображенский А., Этимологический словарь русского языка, Москва 1910–1914.
• Рахманова Л.И., Суздальцева В.Н., Современный русский язык. Лексика. Фразеология. Морфология, Москва 2010.
• Русанiвський В.М., Джерела розвитку схiднослов’янських литературнiх мов, Київ 1985.
• Самотик Л.Г., Лексика современного языка. Учебное пособие, Москва 2012.
• Суперанская А.В., Современный словарь личных имен, Москва 2005,
• Улащик Н.Н. (red.), Полное собрание русских летописей, Москва 1980, т. XXXV.
• Фасмер М., Әтимологический словарь русского языка, Москва 2004.
• Цейтлин Р.М., Лексика старославянского языка. Опыт анализа мотивированных слов по данным древнеболгарских рукописей Х–ХI вв., Москва 1977.
• Чамярыцкi В.А., Беларускiя летапiсы як помнiкi лiтаратуры. Узнiкненне i лiтаратурная гiсторыя першых зводаў, Мiнск 1969.
• Citko L. „Kronika Bychowca” na tle historii i geografii języka białoruskiego, Białystok 2006.
• Karaś H., Rusycyzmy słownikowe w polszczyźnie okresu zaborów, Warszawa 1996.
• Malec M., Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków 1994.
• Milejkowska H., Польские заимствования в русском литературном языке XV–XVIII веков, „Studia z Filologii Rosyjskiej i Słowiańskiej”, Warszawa 1984.
• Walczak B., Zapożyczenia leksykalne: teoria i metodologia badań, „Polszczyzna północno-wschodnia”, Białystok 1999, T. 2.

Identifiers

URI

http://hdl.handle.net/11320/6744

DOI

10.15290/lingdid.2017.21.08