O poziomie życia w mieście prywatnym doby stanisławowskiej na przykładzie Siemiatycz – wizja właścicielki miasta Anny Jabłonowskiej

• Authors: Schmidt, Joanna

Title variants

PL

About the standard of living in a private town of the Stanislaus Augustus era – Siemiatycze town case

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł przedstawia wyniki badań nad poziomem życia w Siemiatyczach należących do księżnej Anny Jabłonowskiej. Omówiono kolejno sprawę warunków zdrowotnych, sanitarnych, problem zapewnienia bezpieczeństwa w mieście, a także poziomu zamożności siemiatyczan. Dokonano analizy stworzonych przez Annę Jabłonowską Ustaw powszechnych dla dóbr moich rządców. Znajdujące się tam artykuły wskazują, że miała ona świadomość konieczności poprawy warunków bytowych poddanych. Chciała to osiągnąć m.in. przez wprowadzenie przepisów porządkowych i zatrudnienie odpowiednich służb sanitarnych.

EN

The article depicts the results of research on the standard of living in Siemiatycze – duchess Anna Jabłonowska’s estate. The author discusses health and sanitary conditions, safety issues, and Siematycze residents’ financial status. Common Statutes for my administrators’ estates drafted by Anna Jabłonowska have been analyzed herein. The clauses contained in this document confirmthat she was aware of the necessity to improve her subjects’ living conditions. She wanted to achieve this goal by introducing disciplinary provisions and employing relevant sanitary services, among other things.

Keywords

EN

Podlasie; XVIII w.; Siemiatycze; Anna z Sapiehów Jabłonowska; miasta prywatne; 18th century; Anna Jabłonowska of Sapieha; private towns

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Studia Podlaskie
• Year: 2017
• Volume: 25

Dates

published

2017

Contributors

author

Schmidt, Joanna

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych
• Archiwum Warszawskie Radziwiłłów: dz. 21, sygn. H 105
• Archiwum Branickich z Białegostoku: sygn. 63, sygn. 8
• Archiwum Roskie: sygn. 32/65.
• Jabłonowska A., Ustawy powszechne dla dóbr moich rządców, t. 7, Siemiatycze 1787.
• Jaszczołt T., Opis kościoła i parafii w Siemiatyczach z 1792 roku, [w:] Anna ks. Jabłonowska i ks. Kluk – ludzie, którzy wyprzedzili swoją epokę, red. N. Tomaszewski, Ciechanowiec 2011, s. 85–121.
• Wąsicki J., Pruskie opisy miast polskich z końca XVIII wieku. Departament białostocki, Poznań 1964.
• Abramski A., Konieczny J., Justycjariusze, hetmani, policjanci. Z dziejów służb ochrony porządku w Polsce, Katowice 1987.
• Baranowski B., Życie codzienne małego miasteczka w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1965.
• Bergerówna J., Księżna Pani na Kocku i Siemiatyczach. Działalność gospodarcza Anny z Sapiehów Jabłonowskiej, Lwów 1936.
• Biłus N., Służby miejskie na ratuszu w miastach Wołynia w XVI–XVIII w., „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2015, t. 75.
• Bogucka M., H. Samsonowicz, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.
• Chorobińska-Misztal A., Z dziejów Siemiatycz w II połowie XVIII w. Działalność reformatorska Anny Jabłonowskiej, Białystok 1978.
• Giedroyc F., Warunki hygieniczne Warszawy w wieku XVIII. Ulice i domy, Warszawa 1912.
• Gilewski I. K., Siemiatycze. Zarys monografii od pradziejów do 1939 roku, Siemiatycze 1958.
• Grassmann M., Muzeum Historii Medycyny i Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, „Forum Bibliotek Medycznych” 2014, t. 7, nr 13, s. 399–415.
• Guzowski P., Poniat R., Standardy i jakość życia w historiografii światowej. Przegląd badań i problemów, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2016, t. 76, s. 9–37.
• Karpiński A., Pauperes. O mieszkańcach Warszawy XVI i XVII wieku, Warszawa 1983.
• Karpiński A., Wbrew prawu i moralności. Dziecko jako ofiara przemocy, agresji i deprawacji w miastach polskich w XVI–XVIII wieku, [w:] Od narodzin do wieku dojrzałego. Dzieci i młodzież w Polsce, red. M. Dąbrowska, A. Klonder, cz. 1, Warszawa 2002, s. 243–268.
• Kizik E., Sprawy o łamanie ordynacji weselnych, chrzestnych i pogrzebowych przed gdańskim sądem wetowym w XVII i XVIII wieku, [w:] Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI–XVIII wieku, red. H. Suchojad, Warszawa 2001, s. 43–64.
• Kossakowska Z., Majewska B., Umowy z lekarzami zawierane przez Izabelę Lubomirską na przełomie XVIII i XIX w., „Archiwum Historii Medycyny” 1962, t. 25, nr 1, s. 71–81.
• Kuchowicz Z., Obyczaje staropolskie XVII–XVIII wieku, Warszawa 1971.
• Kuchowicz Z., Z badań nad stanem biologicznym społeczeństwa polskiego od schyłku XVI do końca XVIII wieku, Łódź 1972.
• Kuklo C., Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
• Kuklo C., Gospodarstwo domowe osób starszego pokolenia w miastach na ziemiach polskich w epoce późnofeudalnej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2010, t. 58, nr 1, s. 121–134.
• Kuklo C., Kobieta samotna w społeczeństwie miejskim u schyłku Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Studium demograficzno-społeczne, Białystok 1998.
• Kuklo C., Struktury demograficzne i etniczne miast prywatnych w Koronie, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2016, t. 77, s. 319–356.
• Kulesza-Woroniecka I., Cudzoziemcy w Białymstoku w XVIII wieku, „Studia Podlaskie” 2011, t. 19, s. 139–153.
• Kutrzeba M., Sieroctwo i starość na wsi w majętności błażowskiej w XVII–XIX w., „Prace Historyczno-Archiwistyczne” 2006, 17, s. 27–38.
• Lebrun F., Jak dawniej leczono. Lekarze, święci i czarodzieje w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1997.
• Letkiewicz E., Leges supturiae. Ustawy przeciw zbytkom w dawnej Polsce, „Annales Uniwersitas Mariae Curie-Skłodowska” 2007, vol. II, sectio L, s. 63–72.
• Litak S., Szpitale w Polsce przedrozbiorowej. Rozwój i problematyka, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Krupp´e, Warszawa 1998, s. 13–31.
• Makowska A., Miasto prywatne Staszów i dobra staszowskie, Warszawa 1981.
• Matosiuk M. I., Szkoła położnych w Siemiatyczach – praktyczna realizacja przez księżnę Annę Jabłonowską programu Komisji Edukacji Narodowej, [w:] Księżna Anna z Sapiehów Jabłonowska (1728–1800). W 200 rocznicę zgonu, red. A. Wołk, Z. Wójcik, Siemiatycze 2001, s. 243–258.
• Mierzwiński H., Księżna Anna z Sapiehów Jabłonowska (1728–1800). Szkic do biografii, [w:] Księżna Anna z Sapiehów Jabłonowska (1728–1800). W 200 rocznicę zgonu, red. A. Wołk, Z. Wójcik, Siemiatycze 2001, s. 11–26.
• Mierzwiński H., Kock w okresie reform ks. Anny z Sapiehów Jabłonowskiej, „Szkice Podlaskie” 2000, t. 8, s. 113–126.
• Miodunka P., Elity w małych miastach prywatnych Małopolski w XVII i XVIII wieku, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2016, t. 77, s. 297–318.
• Oczko P., Miotła i krzyż. Kultura sprzątania w dawnej Holandii albo historia pewnej obsesji, Kraków 2013.
• Partyka W., Opieka społeczna w Ordynacji Zamoyskiej w XVII–XVIII wieku, Lublin 2008.
• Podgórska-Klawe Z., Początki i rozwój szpitalnictwa, [w:] Historia medycyny, red. T. Brzeziński, Warszawa 2000, s. 81–94.
• Polak K., Początek formalno-prawnych działań na rzecz publicznej ochrony zdrowia w dziewiętnastowiecznej Anglii, „Zeszyty Naukowe UJ”, Prace Historyczne, z. 135, Kraków 2008, s. 93–111.
• Sowina U., Wdowy i sieroty w świetle prawa w miastach Korony, [w:] Od narodzin do wielu dojrzałego. Dzieci i młodzież w Polsce, red. M. Dąbrowska, A. Klonder, cz. 1, Warszawa 2002, s. 15–27.
• Steckel R. H., Health and Nutrition in the Preindustrial Era: Insights from a Millennium of Average Heights in Northern Europe, [w:] Living standards in the past. New perspectives on well-being in Asia and Europe, red. R. C. Allen, T. Bentsson, M. Dribe, Oxford 2005, s. 227–253.
• Stojek-Sawicka K., Rola i miejsce lekarzy w życiu elit politycznych Rzeczpospolitej w epoce staropolskiej, „Studia z dziejów kultury medycznej”, t. 10, Relacje lekarz – pacjent w aspekcie społecznym, historycznym i kulturowym, red. B. Płonka-Syroka, Wrocław 2005, s. 116–133.
• Średzińska A., Pozycja mieszczan w miastach prywatnych ziemi drohickiej i mielnickiej w XVI–XVIII wieku, [w:] Miasta polskie w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. P. Gołyna, Kraków 2008, s. 281–297.
• Tokarek T., Historia dobroczynności na ziemiach polskich do końca XIX wieku, [w:] Leczyć, uzdrawiać, pomagać, red. B. Płonka-Syroka, Wrocław 2007, s. 434–435.
• Voth J., Living standards and the urban environment, [w:] The Cambridge Economic History of Modern Britain, t. 1: 1700–1860, red. R. Floud i P. Johnson, Cambridge 2004, s. 268–294.
• Węglorz J., Zdrowie, choroba i lecznictwo w społeczeństwie Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, Toruń 2015.
• Woods R., The demography of Victorian England and Wales, Cambridge 2004.
• Wyrobisz A., Miasta prywatne w Polsce XVI–XVIII w. jako inwestycje kulturalne, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1978, R. 26, nr 1, s 47–55.
• Wyrobisz A., Rola miast prywatnych w Polsce XVI–XVII w., „Przegląd Historyczny” 1974, R. 65, nr 1, s. 19–65.

Identifiers

URI

http://hdl.handle.net/11320/6802

DOI

10.15290/sp.2017.25.04