Granice czy grodzenia czasu wolnego?

• Authors: Partyga Aniela

Title variants

EN

On Boundaries or Enclosures of Leisure Time

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Rozmycie granic między czasem wolnym i czasem pracy to postulat o niejednoznacznym wydźwięku. Odwołują się do niego badacze kolektywnych form samoorganizacji, a jednocześnie także dyskurs korporacji, którego korzenie można wskazać w kulturze indywidualizmu. Sprzeciw wobec rozmycia granic czasu da się z kolei wyinterpretować z teorii psychoanalitycznej, wprowadzającej pojęcia zasady rzeczywistości czy kastracji symbolicznej konstytutywnej dla podmiotu. Artykuł proponuje spojrzenie na dyskursy psychoanalizy oraz dóbr wspólnych w kontekście problemu ograniczeń nakładanych na czas wolny w nowoczesności. Ograniczenia te można potraktować jako grodzenia narzucane przez logikę kapitalistycznej produkcji, a zarazem jako efekt braku, wokół którego zbudowana jest struktura symboliczna wytworzona w warunkach nowoczesności. Zestawienie perspektyw teoretycznych z zupełnie różnych tradycji myślenia pozwala zatem ująć najbardziej ambiwalentny aspekt zagadnienia granic czasu wolnego.

EN

Blurring the boundaries between leisure and working time is an ambiguous matter. Researchers of collective forms of self-organisation refer to the issue, but on the other hand, it also appears in the discourse of corporations, with roots that can be traced to the culture of individualism. Opposition to the blurring of time boundaries, in turn, can be interpreted in accord with psychoanalytic theory, which introduces notions of the reality principle or of a symbolic castration constitutive of the subject. This article looks at the discourses of psychoanalysis and the commons in the context of limitations on leisure in modernity. These restrictions can be viewed as enclosures imposed by the logic of capitalist production, and, at the same time, the effect of a lack around which the symbolic structure produced under modernity is built. The juxtaposition of theoretical perspectives from completely different traditions of thought thus makes it possible to grasp the most ambivalent aspect of the limits on leisure time.

Keywords

PL

psychoanaliza; dobra wspólne; kultura indywidualizmu; klasy społeczne

EN

psychoanalysis; the commons; culture of individualism; social classes

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2023
• Issue: 2(25) Nieznośna lekkość czasu wolnego
• Pages: 41-60

Contributors

author

Partyga Aniela

References

• Adorno T. 1999. Minima Moralia. Refleksje z poharatanego życia, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo Literackie.
• Assorodobraj-Kula N. 1966. Początki klasy robotniczej: problem rąk roboczych w przemyśle polskim epoki stanisławowskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Barca S. 2024. Workers of the Earth: Labour, Ecology and Reproduction in the Age of Climate Change, Pluto Press.
• Bourdieu P. 2022. Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. P. Biłos, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Canedo A. 2015. W tkance czasu, tłum. J. Tkaczow, https://fppl.pl/wp-content/uploads/2016/06/Preludium_Ana-Canedo_pl.pdf, dostęp: 30.08.2024.
• Dolar M. 2022. „Będę przy Tobie w Twoją noc poślubną”: Lacan i Niesamowite, „Wunderblock. Psychoanaliza i filozofia”, nr 1, s. 30–51.
• Epiktet. 1997. Encheiridion, tłum. L. Joachimowicz, Wydawnictwo Literackie.
• Evans D. 2003. An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis, Brunner–Routledge.
• Freud S. 1997a. Niesamowite, [w:] tegoż, Pisma psychologiczne, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR, s. 235–262.
• Freud S. 1997b. Objaśnianie marzeń sennych, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR.
• Freud S. 2009a. Kultura jako źródło cierpień, [w:] tegoż, Pisma społeczne, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR, s. 163–227.
• Freud S. 2009b. Obłęd i sny w „Gradivie” Wilhelma Jensena, [w:] tegoż, Sztuki plastyczne i literatura, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR, s. 5–68.
• Freud S. 2009c. Przyszłość pewnego złudzenia, [w:] tegoż, Pisma społeczne, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR, s. 121–161.
• Freud S. 2009d. Uwagi na temat dwóch zasad procesu psychicznego, [w:] tegoż, Psychologia nieświadomości, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR, s. 7–14.
• Gdula M., Sadura P. 2012. Style życia i porządek klasowy w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Giddens A. 2010. Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. A. Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Gorecki J. 2023. Czas zabliźniony. Logika traumy i logika szczęścia w teorii Freuda, Benjamina i Adorna, „Wunderblock. Psychoanaliza i filozofia”, nr 3, s. 18–47.
• Gorz A. 1982. Farewell to the Working Class, Pluto Press.
• Hegel G. 1965. Fenomenologia ducha, tłum. A. Landman, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Hobbes T. 1954. Lewiatan, tłum. C. Znamierowski, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Holloway J. 2010. Crack Capitalism, Pluto Press.
• Jacyno M. 1997. Iluz je codzienności. O teorii socjologicznej Pierre’a Bourdieu, Wydawnictwo IFiS PAN.
• Jacyno M. 2007. Kultura indywidualizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kapłańska J. 2016. Co ma filozof do biznesu, czyli etyki starożytne w sam raz na dziś, „Etyka Biznesu i Zrównoważony Rozwój. Interdyscyplinarne studia teoretyczno-empiryczne”, nr 4, s. 9–20.
• Kuligowski P., Moll Ł. 2023. Andrzej Lepper: kryz ys transformacji i polityka populizmu, „Praktyka Teoretyczna”, nr 48, s. 9–30.
• Lacan J. 1966. Écrits, Éditions du Seuil.
• Lacan J. 1987. Stadium zwierciadła jako cz ynnik kształtujący funkcję ja, w świetle doświadczenia psychoanalitycznego, tłum. J.W. Aleksandrowicz, „Psychoterapia”, nr 4, s. 5–9.
• Lacan J. 1996. Funkcja i pole mówienia i mowy w psychoanalizie, tłum. B. Gorczyca, W. Grajewski, Wydawnictwo KR.
• Lacan J. 1997. Le moment de conclure, https://ecole-lacanienne.net/wp-content/uploads/2016/04/1977.11.15.pdf, dostęp: 30.08.2024.
• Lacan J. 2007. The Seminar of Jacques Lacan: The Other Side of Psychoanalysis. Book XVII, tłum. R. Grigg, W.W. Norton & Company.
• Lacan J. 2014. Seminarium III. Psychoz y, tłum. J. Waga, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Leder A. 2018. Nauka Freuda w epoce „Sein und Zeit”, Wydawnictwo Aletheia.
• Locke J. 1992. Dwa traktaty o rządzie, tłum. Z Rau, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Marks K. 1951. Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej, t. 1, tłum. P. Hoffman, B. Minc, E. Lipiński, Książka i Wiedza.
• Marks K. 1958. Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne z 1844 r., [tłum. K. Jażdżewski, T. Zabłudowski], Książka i Wiedza.
• McGowan T. 2022. Państwo kapitału. Heglowska krytyka społeczeństwa burżuazyjnego, tłum. B. Wójcik, „Praktyka Teoretyczna”, nr 44, s. 87–112.
• Michalik G. 2020. Być w mówieniu i być mówionym – o teorii języka Jacques’a Lacana i jej konsekwencjach dla podmiotowości, „Przestrzenie Teorii”, nr 33, s. 103–125.
• Moll Ł. 2022. Długie trwanie czy ulatnianie się plebejskich dóbr wspólnych? W stronę (a)socjologii historycznej, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4, s. 67–90.
• Moll Ł., Pospiszyl M. 2020. Stawanie się motłochem. Wielogatunkowe dobra wspólne poza nowoczesnością, „Praktyka Teoretyczna”, nr 37, s. 17–43.
• Saito K. 2022. Marx in the Anthropocene: Towards the Idea of Degrowth Communism, Cambridge University Press.
• Scott J. 2010. The Art of Not Being Governed: An Anarchist History of Upland Southeast Asia, Yale University Press.
• Sennett R. 2010. Kultura nowego kapitalizmu, tłum. G. Brzozowski, K. Osłowski, MUZA.
• Sennett R. 2013. Razem. Rytuały, zalety i zasady współpracy, tłum. J. Dzierzgowski, MUZA.
• Świrek K. 2018. Teorie ideologii. Na przecięciu marksizmu i psychoanalizy, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Świrek K. 2022a. Teoria społeczna psychoanalizy: między „mitycznym” symbolem a władzą dyskursu, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 34–57.
• Świrek K. 2022b. Podmiot psychoanalizy przeciw tyranii zarządzania (albo typowo ludzkie głupstwo), „Wunderblock. Psychoanaliza i filozofia”, nr 2, s. 85–101.
• Thompson E.P. 1967. Time, work-discipline, and industrial capitalism, „Past & Present”, nr 38, s. 56–97.
• Wuthnow R. 1996. Poor Richard’s Principle: Recovering the American Dream through the Moral Dimension of Work, Business, and Money, Princeton University Press.
• Žižek S. 2001. Przekleństwo fantazji, tłum. A Chmielewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Žižek S. 2008. W obronie przegranych spraw, tłum. J. Kutyła, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.