Obrazowość polszczyzny średniowiecznej i jej współczesne korelaty. Rozważania wprowadzające

• Authors: Rejter Artur

Title variants

EN

Picturesqueness of medieval Polish and its contemporary correlates. Preliminary remarks

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu są wstępne rozważania dotyczące obrazowości jako cechy polszczyzny średniowiecznej. Uwzględniono dwa obszary funkcjonowania kategorii: struktury analityczne o różnym stopniu ustabilizowania oraz złożenia jako typ derywatów stanowiących przekształcenie konstrukcji składniowej. W wypadku pierwszego obszaru wyróżniono wykładniki obrazowości. Są to: dosłowność, analityczność, redundancja i ekspresywność. Obrazowość złożeń natomiast manifestuje się w ich dosłowności lub metaforyczności semantycznej. Konstrukcje uznane za wyraz obrazowości języka staropolskiego mają swe współczesne odpowiedniki, które zostały szkicowo przybliżone.

EN

The article presents preliminary remarks concerning picturesqueness as a feature of medieval Polish. Two fields of the category of picturesqueness were taken into account: analytical structures of various stability levels and compounds as a type of derivates originating as a result of syntactic structure transformations. In the first field a few exponents were distinguished, such as: literality, descriptiveness, redundancy and expressiveness. The picturesqueness of the analysed compounds demonstrates itself in their semantic literality or figurativeness. The structures recognized as an expression of picturesqueness of Old Polish have their contemporary correlates, which were also briefly presented.

Keywords

PL

język staropolski; historia języka polskiego; obrazowość języka; średniowiecze; panchronia

EN

Old Polish; history of Polish; language picturesqueness; Middle Ages; panchrony

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Prace Językoznawcze
• Year: 2020
• Issue: XXII/4
• Pages: 139–149

Contributors

author

Rejter Artur

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

References

• Długosz-Kurczabowa K., Dubisz S. (2001): Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa.
• Dokulil M. (1979): Teoria derywacji. Tłum. A. Bluszcz, J. Stachowski. Wrocław.
• Grzegorczykowa R., Puzynina J. (1998) Słowotwórstwo. Rzeczownik. [W:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. T. 2: Morfologia. Red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel. Warszawa.
• Handke K. (1976): Budowa morfologiczna i funkcje compositów polskich (z uwzględnieniem innych języków zachodniosłowiańskich). Wrocław.
• Jadacka H. (2001): System słowotwórczy polszczyzny (1945–2000). Warszawa.
• Janowska A. (2007): Polisemia staropolskich czasowników. Źródła – swoistość – konsekwencje. Katowice.
• Kleszczowa K. (red.) (1996): Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych. Katowice.
• Kleszczowa K. (1998): Staropolskie kategorie słowotwórcze i ich perspektywiczna ewolucja. Rzeczowniki. Katowice.
• Kleszczowa K. (2003): Staropolskie derywaty przymiotnikowe i ich perspektywiczna ewolucja. Katowice.
• Krążyńska Z. (2000): Z zagadnień semantyki i składni staropolskich czasowników. [W:] Studia historycznojęzykowe III: Rozwój polskiego systemu językowego. Red. K. Rymut, W. R. Rzepka. Kraków, s. 213–219.
• Krążyńska Z. (2000–2012): Staropolskie konstrukcje z przyimkami. Cz. I–V. Poznań.
• Krażyńska Z. (2015): Staropolskie konstrukcje z przyimkami: krótka synteza. „LingVaria”. R. 10, nr 2, s. 193–204.
• Krążyńska Z., Mika T., Słoboda A. (2015): Składnia średniowiecznej polszczyzny. Cz. 1: Konteksty – metody – tendencje. Poznań.
• Laskowski R. (1992a): Wyraz (leksem) złożony. [W:] Encyklopedia języka polskiego. Red. S. Urbańczyk. Wrocław.
• Laskowski R. (1992b): Złożenie. [W:] Encyklopedia języka polskiego. Red. S. Urbańczyk. Wrocław.
• Łozowski P. (1999): Panchronia, czyli językoznawstwo bez synchronii. [W:] Przeszłość w językowym obrazie świata. Red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski. Lublin, s. 25–50.
• Mika T. (2012): Genetyczna wielowarstwowość i złożoność tekstów staropolskich a ich badania
• historycznojęzykowe. Rekonesans. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”
• z. 67, s. 131–145.
• Ochmann D. (2002): Między dezintegracją a analogią. O pewnym typie złożeń współczesnej polszczyzny. „Język Polski” z. 1.
• Ochmann D. (2004): Nowe wyrazy złożone o podstawie zdezintegrowanej w języku polskim. Kraków.
• Pastuchowa M. (2008): Ukryte dziedzictwo. Ślady dawnej leksyki w słownictwie współczesnej polszczyzny. Katowice.
• Rejter A. (2006): Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności. Katowice.
• Rejter A. (2019): Ekspresywny wymiar apelatywnych i proprialnych compositów nazywających osoby w historii polszczyzny. [W:] tegoż: Nazwy własne w kon/tekstach kultury. Katowice.
• Rospond S. (2000): Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa–Wrocław.
• Tokarski R. (1999): Przeszłość i współczesność w językowym obrazie świata. Metodologiczne pytania i propozycje. [W:] Przeszłość w językowym obrazie świata. Red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski. Lublin, s. 9–23.
• Waszakowa K. (2005): Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny. Warszawa.
• Zajda A. (1990): Staropolska terminologia prawnicza. Kraków.
• Zajda A. (2001): Studia z historii polskiego słownictwa prawniczego i frazeologii. Kraków