Graduał Jana Olbrachta z Archiwum Katedry Wawelskiej. Opis zewnętrzy

• Authors: POPOWSKA Marta

Title variants

EN

Jan Olbracht Gradual from the Archives of the Wawel Cathedral. Physical description

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Badania chorału gregoriańskiego w Polsce są potrzebne dla ustalenia genezy, specyfiki i odrębności polskiej kultury muzycznej, która wyrosła na fundamencie twórczości europejskiej. Śledzenie rozwoju chorału w Polsce jest również interesujące ze względu na jego wpływ na inne formy muzyki religijnej, które rozwijają się u nas już od XIV wieku. Poza tym badania te mają jeszcze inny ważny aspekt, mianowicie chodzi o uzupełnienie ogólnego piśmiennictwa muzykologicznego informacjami zawartymi w polskich źródłach średniowiecznych. Zachodnioeuropejskie publikacje przedstawiają bowiem naszą kulturę mediewistyczną czasem jednostronnie, nie uwzględniając rezultatów dociekań polskich muzykologów w tym zakresie. Analizy źródłoznawcze polskich śre- dniowiecznych rękopisów liturgicznych szczególne znaczenie posiadają dziś, ponieważ zachował się w Polsce jedynie mały procent dawnego ich zasobu. Świadczą o tym niezaprzeczalnie informacje zawarte w dawnych inwentarzach bibliotecznych i aktach wizytacji biskupich. Przedmiotem niniejszego artykułu jest opis zewnętrzny trzytomowego Graduału Jana Olbrachta. W rozwiązaniu niniejszej problematyki wykorzystałam heurystykę, typową metodę stosowaną w pierwszym etapie badań źródłoznawczych. W artykule obejmuje ona najpierw omówienie literatury przedmiotu. Dalej przedstawiam opis zewnętrzy kodeksu, na który składają się okoliczności i czas powstania graduału, format biblioteczny, opis opraw wszystkich trzech tomów, materiał pisarski, struktura we- wnętrzna bloków poszczególnych ksiąg oraz ich ubytki, foliacja, dopisy i palimpsest, a także stan zachowania. Ostatnią część artykułu stanowi analiza paleograficzna, w której poruszam następujące kwestie: obraz graficzny karty, pismo literackie i muzyczne oraz zdobnictwo.

EN

Research on Gregorian chant in Poland is necessary to establish the origin, specifity and the uniqueness of the Polish musical culture which grew on the foundation of the European artistic creation. Tracing the development of the Gregorian chant in Poland is also of great interest on account of its impact on other forms of sacred music which develop in our country already since the 14th century. Furthermore, this research has another significance as well, namely complementing the general musicological literature with information contained in Polish medieval sources. The reason for this is that Western European publications sometimes present our medievalistic culture in an one-sided manner without taking into account the results of research of Polish musicologists in this field. Source analyses of Polish medieval liturgical manuscripts are of a particular importance these days as only a tiny percentage of their former corpus has survived in Poland. That is undeniably evidenced by the information provided in early library inventories and the records from bishops’ visitsations. The subject matter of this paper is focused on the collation of the three-volume Jan Olbracht Gradual. In dealing with this issue, I used heuristcs, the method commonly used in the irst stage of source analyses. The paper begins with presenting the subject literature. Afterward, it contains the physical decsription of the codex, comprising the circumstances and the time of production of the gradual, book format, bindings’ description of all three vulumes, writing material, internal structure of the books’ blocks and their losses, foliation, additions and palimpset, and also the state of preservation. The last section of the paper is dedicated to the paleographic analysis focused on the issues such as: the visual aspect of the leave, textual and musical script, and decoration.

Keywords

PL

średniowieczna muzyka polska; muzyka liturgiczna; liturgia w katedrze wawelskiej; średniowieczne manuskrypty; Graduał Jana Olbrachta; Archiwum Kapitulne na Wawelu

EN

medieval Polish music; liturgical music; liturgy in the Wawel Cathedral; medieval manuscripts; Jan Olbracht Gradual; the Wawel Chapter Archive

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Edukacja Muzyczna
• Year: 2018
• Issue: 13
• Pages: 157–181

Dates

published

2018

Contributors

author

POPOWSKA Marta

References

• Pikulik Jerzy, Indeks sekwencji w polskich rękopisach muzycznych. Sekwencje ze- społu rękopisów tarnowskich, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1974.
• Pikulik Jerzy, Indeks śpiewów Ordinarium missae w graduałach polskich do 1600 r., [w:] Muzyka religijna w Polsce. Materiały i studia, t. 5, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1978, s. 139–271.
• Pikulik Jerzy, Sekwencje polskie, [w:] Musica maedii aevii, t. 5, red. J. Morawski, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1976.
• Polkowski Ignacy, Katalog rękopisów kapitulnych katedry krakowskiej. Kodexa rękopiśmienne, cz. 1, Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, Kraków 1884.
• Przybyszewski Bolesław, Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu z archiwaliów kapitulnych i kurialnych krakowskich 1440–1500. Źródła do dziejów Wa- welu, t. 3, Kraków 1960.
• Przybyszewski Bolesław, Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu, t. 4, Wrocław – Warszawa – Kraków 1965.
• Izbicki Bartosz, Graduał ms. 43 z Biblioteki Kapitulnej w Krakowie. Studium źró- dłoznawcze, (wydruk komputerowy pracy magisterskiej pisanej pod kierun- kiem ks. prof. dr. hab. J. Pikulika), Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1999, sygnatura 118424.
• Kusiak Andrzej, Graduał Olbrachta ms. 44 De Tempore z Biblioteki Kapitulnej na Wawelu. Studium źródłoznawcze, (wydruk komputerowy pracy magisterskiej pisanej pod kierunkiem ks. prof. dr. hab. J. Pikulika), Akademia Teolo- gii Katolickiej, Warszawa 1996, Biblioteka Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, sygnatura 115666.
• Miazga Tadeusz, Graduał Jana Olbrachta – studium muzykologiczne, Graz 1980. Miodońska Barbara, Katalog wystawy. Sztuka w Krakowie w latach 1350–1550. Malarstwo miniaturowe, Kraków 1964.
• Miodońska Barbara, Małopolskie malarstwo książkowe 1320–1540, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1993.
• Miodońska Barbara, Rex Regnum i Rex Poloniae w dekoracji malarskiej Graduału Olbrachta i pontyfikału Erazma Ciołka, Kraków 1979.
• Olszewski Andrzej M., Pierwowzory graficzne późnogotyckiej sztuki małopol- skiej, Studia z Historii Sztuki, t. 23, Wrocław – Warszawa – Kraków –Gdańsk 1975.
• Pikulik Jerzy, Sekwencje polskie, [w:] Musica maedii aevii, t. 4, red. J. Morawski, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1973.
• Pikulik Jerzy, Wiersze alleluja o Najświętszej Maryi Pannie w polskich graduałach przedtrydenckich, [w:] Muzyka religijna w Polsce. Materiały i studia, t. 6, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1984.
• Popowska Marta, Graduał maryjny ms. 42 Jana Olbrachta w tradycji krakowskiej. Studium źródłoznawcze, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, Częstochowa 2003.
• Semkowicz Władysław, Paleografia łacińska, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1951.
• Szendrei Janka, Notacja liniowa w polskich źródłach chorałowych XII–XVI wieku, [w:] Notae musicae artis. Notaja muzyczna w źródłach polskich XI– XVI wieku, red. E. Witkowska-Zaremba, Musica Iagellonica, Kraków 1999, s. 187–281; w
• Terlecki Władysław, Miniatury Graduału z fundacji króla Jana Olbrachta. Źró- dła artystyczne miniatur i stosunek do grafiki zachodniej, koloryt i ikonogra- fia, Towarzystwo Naukowe we Lwowie, Lwów 1939.
• Budkowa Zofia, Rozanow Zofia, W sprawie podpisu pisarzy Graduału Jana Ol- brachta, „Pamiętnik Literacki” 1961, 52, 1, s. 279–280.
• Galar Anna, Marta Popowska, Graduał Maryjny ms. 42 Jana Olbrachta w tra- dycji krakowskiej. Studium źródłoznawcze [The Jan Olbracht Marian Gra- dual MS. 42 in Cracov Tradition. A Source Study], Wyższa Szkoła Pedago- giczna, Częstochowa 2003, 189 pp., 10 photographs, [recenzja], „Quaestio- nes Medii Aevi Novae” 2006, vol. 2, Societas Vistulana, Warszawa 2006, s. 438.Grajewski Czesław, Marta Popowska, Graduał maryjny ms. 42 Jana Olbrachta w tradycji krakowskiej. Studium źródłoznawcze, Wyższa Szkoła Pedago- giczna w Częstochowie, Częstochowa 2003, ss. 210, [recenzja], „Seminare. Poszukiwania Naukowe” 2006, nr 23, s. 538–542.
• Rozanow Zofia, Treści literackie miniatur Graduału Olbrachta, „Pamiętnik Li- teracki” 1960, 51, 3, s. 203–247.
• Sobczyk Bolesław, Rex imperator in regno suo: suwerenność króla polskiego w końcu XV wieku w miniaturach „Graduału Jana Olbrachta”, „Folia Histo- riae Artium”, t. 10, Kraków 1974, s. 81–106.
• Format biblioteczny, [w:] Encyklopedia wiedzy o książce, red. A. Birkenmajer i in., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971, kol. 723.
• Format książki, [w:] Encyklopedia wiedzy o książce, red. A. Birkenmajer i in., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971, kol. 723.
• Pismo gotyckie, [w:] Encyklopedia wiedzy o książce, red. A. Birkenmajer i in., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971, kol. 1864–1867.
• Katedra wawelska, źródło: http://www.katedra-wawelska.pl/krakowska-kapi- tula-katedralna/archiwum/ [stan z 24.05.2019].

Identifiers

ISSN

2545–3068