Metafizyczny potencjał feminizmu - różnica płciowa i pytania o naturę świata

• Authors: Jakubowicz-Prokop Zofia

Title variants

EN

The Metaphysical Possibility of Feminism: Sexual Difference and Questions about the Nature of the World

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest poświęcony relacji teorii feministycznej z metafizyką, która według tezy autorki wyraża się między innymi w pojęciu różnicy płciowej. Przywołana zostaje krótka historia pojęcia i ukazane pojawiające się w ramach feministycznego dyskursu problemy z jego przyjęciem oraz towarzyszące mu zarzuty, które zostają sproblematyzowane przez odniesienie do filozofii Luce Irigaray. Autorka odnosi się do recepcji filozofki, przede wszystkim odczytań zaproponowanych przez Katarzynę Szopę (2018) oraz Alison Stone (2006), zastanawiając się, na ile możliwe jest twórcze przekształcenie jej myśli. Jednym z przykładów takiego przekształcenia jest propozycja korporealnego feminizmu Elizabeth Grosz, który jednak nie odpowiada na wszystkie problemy obecne w filozofii Irigaray. W ramach podsumowania szerzej omówione zostają dwa główne zarzuty wobec feminizmu różnicy – o umniejszanie różnic rasowych i etnicznych oraz o wykluczenie doświadczenia transpłciowości i niebinarności – a także postawione zostaje pytanie o to, na ile metafizyka w filozofii feministycznej może dać podstawę do walki z opresją i nierównościami.

EN

This article is devoted to the relationship between feminist theories and metaphysics, which, according to the author’s thesis, is expressed, among other ways, in the concept of sexual difference. The article presents a brief history of the concept, the problems with its use, and criticisms that have been articulated within feminist discourse. Objections to the notion are problematised in reference to the philosophy of Luce Irigaray. The author relates the reception of the philosopher above all to the readings proposed by Katarzyna Szopa (2018) and Alison Stone (2006) and questions to what extent it could be possible to rethink Irigaray’s ideas creatively. One example of such a reformulation is Elizabeth Grosz’s proposal of corporeal feminism, which, however, does not answer all the problems present within the framework of Irigaray’s philosophy. In summary, the author discusses in more detail two main objections to the notion of sexual difference – the belittling of racial and ethnic differences, and the exclusion of the experience of transgender and non-binary people – and asks to what extent metaphysics in feminist philosophy could be the basis for thinking aimed at overcoming oppression and inequality.

Keywords

PL

filozofia feministyczna; metafizyka; różnica płciowa; natura; Luce Irigaray

EN

feminist philosophy; metaphysics; sexual difference; nature; Luce Irigaray

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2022
• Issue: 1(22) Powrót metafizyki
• Pages: 117-154

Contributors

author

Jakubowicz-Prokop Zofia

References

• Barad K. 2014. Diffracting Diffraction: Cutting Together-Apart, „Parallax” 20, nr 3, s. 168–187.
• Barad K. 2016. No Small Matter: Mushroom Clouds, Ecologies of Nothingness, and Strange Topologies of Spacetimemattering, „Multitudes” 65, nr 4, s. 64–74.
• Battersby Ch. 1998. The Phenomenal Woman, Polity Press.
• Bobako M. 2013. Gender jako technologia kolonialnej władzy? Afrykańska krytyka zachodniego feminizmu jako inspiracja do feministycznej autorefleksji, „Kultura i Polityka”, nr 23, s. 1–15
• Borowicz M., Solarska M., red. 2007. Francuski feminizm materialistyczny: wybór tekstów Colette Guillaumin, Christine Delphy, Monique Wittig, Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Butler J. 2008 [1990]. Uwikłani w płeć, tłum. K. Krasuska, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Butler J., Laclau E., Žižek S. 2014 [2000]. Przygodność, hegemonia, uniwersalność: współczesne debaty na lewicy, tłum. A. Czarnacka, M. Kropiwnicki, S. Królak, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Braidotti R. 1991. Patterns of Dissonance. A Study of Women in Contemporary Philosophy, tłum. E. Guild, Routledge.
• Braidotti R. 2002. Metamorphoses. Towards a Materialist Theory of Becoming, Polity Press.
• Chanter T. 1995. Ethics of Eros. Irigaray’s Rewriting of the Philosophers, Routledge.
• Coetzee A., Halsema A. 2018. Sexual Difference and Decolonization: Oyĕwùmí and Irigaray in Dialogue about Western Culture, „Hypatia” 33, nr 2, s. 178–194.
• Colebrook C. 1997. Feminist Philosophy and the Philosophy of Feminism: Irigaray and the History of Western Metaphysics, „Hypatia” 12, nr 1, s. 79–98.
• Deleuze G. 1997 [1968]. Różnica i powtórzenie, tłum. B. Banasiak, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Deleuze G., Guattari F. 2015 [1980]. Tysiąc plateau, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
• Fine C. 2019 [2010]. Urojenia płciowe. Jak dzięki naszym umysłom, społeczeństwu i neuroseksizmowi powstają różnice między kobietami a mężczyznami, tłum. A. Derra, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika.
• Foucault M. 2006 [1966]. Słowa i rzeczy: archeologia nauk humanistycznych, tłum. T. Komendant, słowo/obraz terytoria.
• Grosz E. 1994. Volatile Bodies. Toward a Corporeal Feminism, Indiana University Press.
• Grosz E. 2011. Becoming Undone. Darwinian Reflection on Life, Politics, and Art, Duke University Press.
• Hadikoesoemo N. 2021. In Favour of an Ontology of Sexual Difference: Luce Irigaray on Mimesis and Fluidity, „Points of Interest. Rivista di filosofia e di nuove pratiche della conoscenza”, nr 8, s. 106–129.
• Hyży E. 2003. Kobieta, ciało, tożsamość: teorie podmiotu w filozofii feministycznej końca XX wieku, Universitas.
• Intemann K., Lee E.S., McCartney K., Roshanravan S., Schriempf A. 2010. What Lies Ahead. Envisioning New Futures for Feminist Philosophy, „Hypatia” 25, nr 4, s. 927–934.
• Irigaray L. 2000 [1981]. Ciało w ciało z matką, tłum. A. Araszkiewicz, Wydawnictwo eFKa.
• Irigaray L. 1996 [1992]. I Love to You. Sketch for a Felicity Within History, tłum. A. Martin, Routledge.
• Irigaray L. 2010 [1977]. Ta płeć (jedną) płcią niebędąca, tłum. S. Królak, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Irigaray L., Marder M. 2016. Through Vegetal Being: Two Philosophical Perspectives, Columbia University Press.
• Irigaray L., Parker E. 2015. Interview: Cultivating a Living Belonging, „The Journal for the British Society for Phenomenology”, nr 2, s. 109–116.
• Irigaray L., Pluhacek S. 2008. Conversations, Bloomsbury Publishing.
• Jablonka E., Lamb M.J. 2014. Evolution in Four Dimensions. Genetic, Epigenetic, Behavioral, and Symbolic Variation in the History of Life. Revised Edition, Bradford Books.
• Moore H. 1994. “Divided We Stand”. Sex, Gender and Sexual Difference, „Feminist Review”, nr 47, s. 78–95.
• Nussbaum M.C. 1999. The Professor of Parody. The Hip Defeatism of Judith Butler, „The New Republic”. https://newrepublic.com/article/150687/professor-parody; dostęp: 16.07.2022.
• Oyěwùmí O. 1997. The Invention of Woman, University of Minnesota Press.
• Plumwood V. 1993. Feminism and the Mastery of Nature, Routledge.
• Poe D. 2011. Can Luce Irigaray’s Notion of Sexual Difference Be Applied to Transsexual and Transgender Narratives?, [w:] Thinking with Irigaray, red. M.C. Rawlinson, S.L. Hom, S.J. Khader, State University of New York Press, s. 111–128.
• Rippon G. 2019. Gender and Our Brain. How the New Neuroscience Explodes the Myths of the Male and Female Minds, Pantheon.
• Rogowska-Stangret M. 2012. Kultura jako natura w ujęciu Elizabeth Grosz, „Prace Kulturoznawcze” 14, nr 2, s. 69–77.
• Rogowska-Stangret M. 2019 [2016]. Ciało – poza Innością i Tożsamością. Trzy figury ciała w filozofii współczesnej, Fundacja Terytoria Książki.
• Rubin G. 1993. Thinking Sex. Notes for a Radical Theory of the Politics of Sexuality, [w:] The Lesbian and Gay Studies Reader, red. H. Abelove, D.M. Halperin, Routledge, s. 143–178.
• Stephano O. 2019. Irreducibility of (Trans) Sexual Difference, „Hypatia” 34, nr 1, s. 141–154.
• Stone A. 2004. Essentialism and Anti-Essentialism in Feminist Philosophy, „Journal of Moral Philosophy” 1, nr 2, s. 135–153.
• Stone A. 2006. Luce Irigaray and the Philosophy of Sexual Difference, Cambridge University Press.
• Szopa K. 2014. Od konfrontacji do konwersacji. Irigaray i Braidotti a etyka różnicy płciowej, „Praktyka Teoretyczna”, nr 4 (14), s. 207–225. http://www.praktykateoretyczna.plPT_nr14_2014_Polityki_popkultury/10.Szopa.pdf; dostęp: 20.07.2022.
• Szopa K. 2018. Poetyka rozkwitania. Różnica płciowa w filozofii Luce Irigaray, Instytut Badań Literackich PAN.
• Tuin I. van der 2014. Generational Feminism. New Materialist Introduction to a Generative Approach, Lexington Books.
• Wilson E.A. 2004. Psychosomatic: Feminism and the Neurological Body, Duke University Press.
• Ziemińska R. 2018. Niebinarne i wielowarstwowe pojęcie płci, Wydawnictwo Naukowe PWN.