Kwestia autorstwa "Corpus Dionysiacum"

• Authors: Paprocki Henryk

Title variants

EN

The Question of Authorship of the "Corpus Dionysiacum"

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł omawia stan badań nad problemem autorstwa Corpus Dionysiacum ze szczególnym uwzględnieniem ustaleń dokonanych przez Michela van Esbroecka. Wybitny orientalista powrócił bowiem do tezy Szałwy Nucubidzego i Ernsta Honigmanna po odkryciu nowych źródeł odnoszących się do tej kwestii i przemawiających za osobą Piotra Iberyjczyka jako autora. Z uwagi na rolę Corpus Dionysiacum w historii chrześcijaństwa kwestia autorstwa tego zbioru ma duże znaczenie. Rozważenie argumentów wspomnianych badaczy w kontekście aktualnej wiedzy wskazuje, że autorstwo Piotra, choć nieudowodnione, pozostaje prawdopodobne.

EN

The article discusses the state of research on the problem of the authorship of the Corpus Dionysiacum, with particular emphasis on the findings made by Michel van Esbroeck. The eminent orientalist returned to the thesis of Salva Nucubidze and Ernst Honigmann after discovering new sources relating to this issue and supporting the person of Peter the Iberian as the author. Given the role of the Corpus Dionysiacum in the history of Christianity, the question of the authorship of this collection is of great importance. Considering the arguments of the aforementioned researchers in the context of current knowledge indicates that Peter’s authorship, although unproven, remains probable.

Keywords

PL

neoplatonizm; teurgia; monofizytyzm; Piotr Iberyjczyk; Corpus Dionysiacum

EN

Neoplatonism; theurgy; monophysitism; Peter the Iberian; Corpus Dionysiacum

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Filozofii
• Journal: Edukacja Filozoficzna
• Year: 2023
• Issue: 76
• Pages: 41-74

Contributors

author

Paprocki Henryk

References

• Anecdota Syriaca, red. J.P.E. Land, t. 3, Academiae Typographum, Leiden 1862.
• Apoftegmaty Ojców Pustyni, tłum. M. Borkowska, M. Starowieyski, M. Rymuza, t. 1, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1986.
• Corpus Dionysiacum, tłum. M. Dzielska, Fundacja Augusta hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2021.
• Egeria, Pielgrzymka do miejsc świętych, tłum. W. Szołdrski, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1970.
• Ewagriusz Scholastyk, Historia Kościoła, tłum. S. Kazikowski, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1990.
• Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna, tłum. A. Lisiecki, wyd. 2, Wydawnictwo WAM, Kraków 1993.
• Filokalia. Teksty o modlitwie serca, tłum. J. Naumowicz, wyd. 2, Wydawnictwo M, Kraków 2002.
• Filon Aleksandryjski, Pisma, tłum. L. Jachimowicz, t. 1, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1986.
• Grzegorz Peradze św., Die altchristliche Literatur in der georgischen Überlieferung, red. B. Outier, H. Paprocki, Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015.
• Grzegorz Peradze św., Historia gruzińskich mnichów i monasterów w Palestynie w opisach pielgrzymów niebędących Gruzinami, tłum. J. Sopotyk, w: tegoż, Dzieła zebrane, red. H. Paprocki, t. 2, Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011, s. 63–138.
• Grzegorz Peradze św., Świadectwo historii średniowiecznej liturgii gruzińskiej, tłum. A. Aleksiejuk, w: tegoż, Dzieła zebrane, red. H. Paprocki, t. 1, Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego Warszawa 2010, s. 202–210.
• Hänggi A., Pahl I., Prex Eucharistica. Textus e variis liturgiis antiquioribus selecti, Editions Universitaires Fribourg, Fribourg 1968.
• Historia Eutymiacka, w: Ewangelie apokryficzne, red. M. Starowieyski, t. 2, Wydawnictwo WAM, Kraków 2003, s. 832–834.
• Izajasz Anachoreta św., O straży umysłu, w: Pseudo-Antoni Wielki. Izajasz Anachoreta. Wybór tekstów z I tomu Filokalii, tłum. C. Dobak, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 2017, s. 109–124.
• Kanony Ojców Greckich (tekst grecki i polski), tłum. S. Kalinkowski, oprac. A. Baron, H. Pietras, Wydawnictwo WAM, Kraków 2009.
• Klemens Aleksandryjski, Kobierce zapisków filozoficznych, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, t. 2, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1994.
• Konstytucje apostolskie, tłum. S. Kalinkowski, A. Caba, oprac. A. Baron, H. Pietras, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007.
• Kugener M.A., Une Autobiographie syriaque de Denys l’Aréopagite, „Oriens Christianus” 1907, nr 7, s. 292–339.
• List apokryficzny Dionizego Areopagity do biskupa efeskiego Tymoteusza o męczeńskiej śmierci apostołów Piotra i Pawła, wyd. G. Peradze, „Elpis” 1937, nr 11, z. 1–2, s. 111–142.
• List apokryficzny Dionizego Areopagity do biskupa efeskiego Tymoteusza o męczeńskiej śmierci apostołów Piotra i Pawła, w: Apostołowie, red. M. Starowieyski, t. 1, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007, s. 461–470.
• List apokryficzny Dionizego Areopagity do biskupa efeskiego Tymoteusza o męczeńskiej śmierci apostołów Piotra i Pawła, w: św. Grzegorz Peradze, Dzieła zebrane, red. H. Paprocki, t. 2, Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011, s. 225–234.
• Maksym Wyznawca św., Ambiguorum liber sive de variis dificilibus locis sanctorum Dionysii Areopagitae et Gregorii Theologi ad Thomam sanctum, Patrologiae cursus completus. Series Graeca, red. J.P. Migne, t. 91, Migne, Paris 1857–1866, kol. 1031-1418.
• Maksym Wyznawca św., Mistagogia, Patrologiae cursus completus. Series Graeca, red. J.P. Migne, t. 91, Migne, Paris 1857–1866,, kol. 657-718.
• Maksym Wyznawca św., Scholia in eos beati Dionysii libros qui exstant, Patrologiae cursus completus. Series Graeca, red. J.P. Migne, Migne, t. 4, Paris 1857–1866, kol. 15–432, 527–576.
• Ojcowie Kościoła greccy i syryjscy. Teksty o Matce Bożej, tłum. W. Kania, Ojcowie Franciszkanie, Niepokalanów 1981.
• Orygenes, Dyskusja z Heraklidesem, tłum. A. Zajkowski, „Studia Theologica Varsaviensia” 1967, nr 5, z. 2, s. 129–180.
• Orygenes, Komentarz do Ewangelii św. Jana, tłum. S. Kalinkowski, t. 2, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1981.
• Orygenes, O zasadach, tłum. S. Kalinkowski, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1979.
• Orygenes, Przeciw Celsusowi, tłum. S. Kalinkowski, t. 1, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1977.
• Platon, Dialogi, tłum. W. Witwicki, t. 2, Antyk, Kęty 1999.
• Platon, Państwo. Prawa, tłum. W. Witwicki, wyd. 3, Antyk, Kęty 1999.
• Plotyn, Enneady, tłum. A. Krokiewicz, wyd. 2, Wydawnictwo AKME, Warszawa 2000.
• Proklos, Elementy teologii, tłum. R. Sawa, Wydawnictwo AKME, Warszawa 2002.
• Proklos, Tria opuscula, red. M. von Moerbeke, De Gruyter, Berlin 2014.
• Pseudo-Antoni Wielki, Pouczenia o zachowaniu ludzi i właściwym sposobie postępowania, w: Pseudo-Antoni Wielki. Izajasz Anachoret. Wybór tekstów z I tomu Filokalii, tłum. C. Dobak, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 2017, s. 43–105.
• Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła, tłum. S.J. Kazikowski, wyd. 2, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1986.
• Synaksarion. Czerwiec, tłum. H. Paprocki, Wydawnictwo „Bratczyk”, Hajnówka 2019.
• Synaksarion. Sierpień, tłum. H. Paprocki, Wydawnictwo „Bratczyk”, Hajnówka 2021.
• Synaksarion. Październik, tłum. H. Paprocki, Wydawnictwo „Bratczyk”, Hajnówka 2022.
• Tomasz z Akwinu św., In librum beati Dionysii De divinis nominibus expositio, red. C. Pera, Marietti, Torino 1950.
• Vitae virum apud Monophysitas celeberrimorum, CSCO. Scriptores Syri, red. E.W. Brooks, t. 25, E typographeo Reipublicae, Paris 1907.
• Zachariasz Retor, Die Sogenannte Kirchengeschichte, tłum. K. Ahrens, G. Krüger, B.G. Teubner, Leipzig 1899.
• Żyzn’ i diejatelnost’ swjatogo i błażennogo otca naszego Pietra Gruzina, kotoryj był synom gruzinskogo carja [Жизнь и деятельностЬ святого и блаженного отца нашего Петра Грузина, который был сыном грузинского царя], tłum. N. Marr, w: Prawosławnyj palestynskij sbornik [Православный палестинский сборник], t. 47, Impieratorskoej Prawosławnoje Palestinskoje Obszczestwo, Sankt-Petersburg 1896, s. 81–115.
• Arndt M.B., Nowe odkrycia archeologiczne w rejonie góry Nebo, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1989, nr 42, z. 1, s. 42–51.
• Balthasar H.U. von, Liturgie cosmique. Maxime le Confesseur, tłum. L. Lhaumet, H.A. Prentout, Aubier, Paris 1947.
• Beierwaltes W., Platonizm w chrześcijaństwie, tłum. P. Domański, Antyk, Kęty 2003.
• Belayche N., Pagan Festivals in Fourth-Century Gaza, w: Christian Gaza in Late Antiquity, red. B. Bitton-Ashkelony, A. Kofsky, Brill, Leiden–Boston 2004, s. 5–22.
• Bitton-Ashkelony B., Kofsky A., The Monastic School of Gaza, Brill, Leiden–Boston 2006.
• Bornert R., Les commentaires byzantins de la Divine Liturgie du VIIe au XVe siècles, De Gruyter, Paris 1966.
• Corbo V., Gli scavi di Kh. Siyar el-Ghanam (Campo dei Pastori) e i monasteri dei dintorni, Studium Biblicum Franciscanum, Jerozolima 1955 = Raskopki w Chirbet Sijjar el-Ganam (Pole Pastuchow) I blizleżaszczyje monastyri [Раскопки в Хирбет Сийяр эль-Ганам (Поле Пастухов) и близлежащие монастыри], w: W.I. Czaczanidze, Pietr Iwier I archeołogiczeskije raskopki
• gruzinskogo monastyria w Ijerusalimie [Петр Ивер и археологические раскопки грузинского монастыря в Иерусалиме], Tbilisi 1977, s. 59–102.
• Czaczanidze W.I., Pietr Iwier i archeołogiczeskije raskopki gruzinskogo monastyria w Ijerusalimie [Петр Ивер и археологические раскопки грузинского монастыря в Иерусалиме], Mecniereba, Tbilisi 1977.
• Devos P., Quand Pierre l’Ibère vint-il à Jérusalem?, „Analecta Bollandiana” 1968, nr 86, z. 3–4, s. 337–350.
• Dunajew A.G., Florenski P.A., Ob izdanii „Ikonostasa” [Об издании „Иконостаса”], w: P. Florenski, Ikonostas [Иконостас], Iskusstwo, Moskva 1994, s. 20–28.
• Edwards M., Dillon J., God in Dionysius and the late Neoplatonists, w: The Oxford Handbook of Dionysius the Areopagite, red. M. Edwards, D. Pallis, G. Steiris, Oxford University Press, Oxford 2022, s. 142–145.
• Engberding H., Kann Petrus der Iberer mit Dionysius Areopagita identifiziert werden?, „Oriens Christianus” 1954, nr 38, s. 68–95.
• Esbroeck M. van, Gruziński program ikonograficzny Zaśnięcia Bogurodzicy, tłum. H. Paprocki, „Pro Georgia” 2010, nr 20, z. 20, s. 5–15.
• Esbroeck M. van, L’Opposition entre Pierre l’Ibére et Pierre le Foulon (482–491), „Caucasica. The Journal of Caucasian Studies” 1998, nr 1, s. 60–67.
• Esbroeck M. van, Petr Iver i Dionisij Areopagit: vozvraŝaâs’ k tezisu Honigmana [Петр Ивер и Дионисий Ареопагит: возвращаясь к тезису Хонигмана], tłum. S. Chorużyj, „Simvol” 2007, nr 39, z. 52, s. 369–382.
• Florenski P., Filosofiâ kul’ta (Opyt pravoslavnoj antropodicei) [Философия культа (Опыт православной антроподицеи)], Izd. Myzl’, Moskva 2004.
• Florenski P., Ikonostas, w: Ikonostas i inne szkice, tłum. Z. Podgórzec, wyd. 3, Bractwo Młodzieży Prawosławnej w Polsce, Białystok 1997, s. 104–111.
• Gavrilyuk P., Coakley S., Duchowe zmysły. Percepcja Boga w zachodnim chrześcijaństwie, tłum. A. Gomola, Wydawnictwo WAM, Kraków 2014.
• Golitzin A., Dionysius Areopagites: A Christian Mysticism?, „Scrinium” 2007, nr 3, s. 128–179.
• Golitzin A., Et introibo ad altare Dei. The Mystagogy of Dionisius Areopagita, Patriarchon Idruma Paterikon Meleton, Tesaloniki 1994.
• Gułkowski J., Trzy wizje paruzji, red. A. Górniak, A. Hryniewicka, Wydawnictwo Campidoglio, Warszawa 2023.
• Hadot P., Plotyn albo prostota spojrzenia, tłum. P. Bobowska, Antyk, Kęty 2004.
• Hausherr I., Le pseudo-Denys est-il Pierre l’Ibérien?, „Orientalia Christiana Periodica” 1953, nr 19, s. 247–260.
• Honigmann E., Pierre l’Ibérien et les écrits du Pseudo-Denys l’Aréopagite, Palaisdes Academies, Bruxelles 1952.
• Jan Rufus, Plérophories c’est-à-dire témoignages et révélations (contre le Concile de Chalcédoine). Version syriaque et traduction francaise, red. F. Nau, w: Patrologia Orientalis, t. 8, Firmin-Didot et com, Paris 1912; wyd. 2, Turnhout 1982, s. 5–206 = Les Plérophories. Récits anecdotique relatifs au Ve siècle, red. F. Nau, François Graffin, Paris 2016.
• Kimmel E.J., Monumenta fidei ecclesiae orientalis, t. 1, Friderich Mauke, Jena 1850.
• Klinger J., Drugi List świętego Piotra Apostoła, w: tegoż, Dzieła zebrane, oprac. H. Paprocki, t. 2, wyd. 2, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 2023, s. 75–103.
• Kosiński R., Why Peter the Iberian Could Not Have Been the Author of the Corpus Dionysiacum, w: Within the Circle of Ancient Ideas and Virtues Studies in Honour of Professor Maria Dzielska, red. K. Twardowska, M. Salamon, S. Sprawski, M. Stachura, S. Turlej, Historia Jagiellonica, Kraków 2014, s. 329–339.
• Lang D.M., Dawna Gruzja, tłum. W. Hensel, PIW, Warszawa 1972.
• Lewis C.S., Odrzucony obraz. Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej, tłum. W. Ostrowski, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1986.
• Lourié B., Peter the Iberian and Dionysius the Areopagite: Honigmann – van Esbroeck’s thesis revisited, „Scrinium” 2010, nr 6, s. 143–212.
• Łosski W., Teologia mistyczna Kościoła wschodniego, tłum. M. Sczaniecka, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1989.
• Łosski W., The Vision of God, tłum. A. Moorhouse, The Faith Press, London 1963.
• Marr N., Priedisłowije k żytiju Pietra Iwiera [Предисловие к житию Петра Ивера], w: Prawosławnyj palestynskij sbornik [Православный палестинский сборник], t. 47, Impieratorskoej Prawosławnoje Palestinskoje Obszczestwo, Sankt-Petersburg 1896, s. I–XXXIX.
• Meyendorff J., Note sur l’influence dionysienne en Orient, „Studia Patristica” 1957, nr 1, s. 547–552.
• Meyendorff J., Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, tłum. J. Prokopiuk, wyd. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007.
• Mgalobliszwili T., An Unknow Georgian Monastery in Umm Leisum, near Jerusalem, w: Georgian in the Holy Land: The Rediscovery of a Long-Lost Christian Legacy, red. T. Mgalobliszwili, Bennett & Bloom, London 2014, s. 111–122.
• Milasz N., Pravila Svâtoj Pravoslavnoj Cerkvi s tolkovaniâmi [Правила Святой Православной Церкви с толкованиями], https://predanie.ru/book/73745-pravila-svyatoy-pravoslavnoy-cerkvi/.
• Nucubidze S., Istorija gruzinskoj fiłosofii [История грузинской философии], Izdatielstwo Uniwiersitieta, Tbilisi 1960.
• Nucubidze S., Tajna Psiewdo-Dionisija Arieopagita [Тайна Псевдо-Дионисия Ареопагита], Izdatielstwo Uniwiersitieta, Tbilisi 1942.
• Obłok niewiedzy i inne dzieła, tłum. W. Ostrowski, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1988.
• Pallis D., Re-Thinking Clement the Philosopher of the Corpus Dionysiacum, „Academia Letters” 2021, s. 1–8, https://doi.org/10.20935/AL4344.
• Paprocki H., Misterium Eucharystii. Interpretacja genetyczna liturgii bizantyjskiej, Wydawnictwo WAM, Kraków 2010.
• Paprocki H., Sakramentologia prawosławna, w: Znaki tajemnicy. Sakramenty w teorii i praktyce Kościoła, red. K. Porosło, R.J. Woźniak, Wydawnictwo WAM, Kraków 2018, s. 537–556.
• Paprocki H., Sztuka ikony wobec zła, „Ikonotheka” 2008, nr 21, s. 69–80.
• Peeters P., La Version ibéro-arménienne de l’autobiographie de Denys l’Aréopagite, „Analecta Bollandiana” 1921, nr 39, s. 293–313.
• Platon, Państwo, w: tegoż, Państwo. Prawa, tłum. W. Witwicki, Antyk, Kęty 1999.
• Raabe R., Petrus der Iberer. Ein Charakterbild zur Kirchen- und Sitten-geschichte des fünften Jahrhunderts. Syrische übersetzung einer um das Jahr 500 verfassten Griechischen Biographie, J.C. Hinrichs’sche Buchhandlung, Leipzig 1895.
• Reale G., Historia filozofii starożytnej, tłum. E.I. Zieliński, t. 4, Wydawnictwa KUL, Lublin 2002.
• Roques R., Denys l’Aréopagite, w: Dictionnaire de spiritualité, t. 3, Editions Beauchesne, Paris 1957, s. 244–429.
• Roques R., Pierre l’Ibérien et le «Corpus» dionysien, „Revue d’Histoire des Religions” 1954, nr 145, s. 69–98.
• Saffrey H.D., Le Lien le plus objectif entre le Pseudo-Denys et Proclus, w: Roma, magistra mundi. Itineraria culturae medievalis. Mélanges offerts au Père L.E. Boyle à l’occasion de son 75e anniversaire, red. J. Hamesse, Fédération des Instituts d’Etudes Médiévales, Louvain-la-Neuve 1998, s. 791–810.
• Saffrey H.D., Un Lien objectif entre le Pseudo-Denys et Proclus, „Studia Patristica” 1966, nr 9, s. 98–105.
• Saffrey H.D., Nouveaux liens objectifs entre le Pseudo-Denys et Proclus, „Revue des Sciences Philosophiques et Théologiques” 1979, nr 63, s. 3–16.
• Słownik grecko-polski, oprac. Z. Abramowiczówna, t. 2, PWN, Warszawa 1960.
• Słownik łacińsko-polski, red. M. Plezia, t. 1, wyd. 2, PWN, Warszawa 1998.
• Stang Ch.M., Dionysius, Iamblichus, and Proclus, w: The Oxford Handbook of Dionysius the Areopagite, red. M. Edwards, D. Pallis, G. Steiris, Oxford University Press, Oxford 2022, s. 122–135.
• Starowieyski M., Szymusiak J.M., Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, oprac. M. Starowieyski, W. Stawiszyński, Święty Wojciech Dom Medialny – Wydawnictwo, wyd. 2, Poznań 2018.
• Stępień T., Ciało ludzkie i jego udział w szczęściu nieba – koncepcja Pseudo-Dionizego Areopagity wobec poglądów neoplatoników pogańskich, „Vox Patrum” 2015, nr 35, z. 63, s. 199–215.
• Stępień T., Wprowadzenie, w: Corpus Dionysiacum, tłum. M. Dzielska, Fundacja Augusta hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2021.
• Swieżawski S., Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, PWN, Warszawa 2000.
• Szymańska-Kuta D., Koncepcja zmysłów wewnętrznych z perspektywy późnoantycznych teorii percepcji, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Series Religiologica” 2006, nr 30, z. 39, s. 101–112.
• Żywow W., „Mistagogia” Maksyma Wyznawcy i rozwój bizantyjskiej teorii obrazu, tłum. R. Mazurkiewicz, w: Ikona. Symbol i wyobrażenie, red. E. Bogusz, Warszawskie Centrum Studenckiego Ruchu Naukowego, Warszawa 1984, s. 82–105.