Dialog w Sonacie na dwoje skrzypiec op. 10 Henryka Mikołaja Góreckiego z perspektywy wykonawcy

• Authors: DZIALAK-SAVYTSKA Anna

Title variants

EN

Dialogue in Sonata for Two Violins Op. 10 by Henryk Mikołaj Górecki from a Performer’s Perspective

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Celem artykułu jest określenie specyfiki dialogu w Sonacie na dwoje skrzypiec op. 10 Henryka Mikołaja Góreckiego z punktu widzenia wykonawcy. Dzieło to, choć powstało we wczesnym okre- sie twórczości kompozytora, należy do znaczących przykładów tego gatunku w muzyce europej- skiej XX wieku. W związku z deklarowanym celem zbadano różnorodne wersje dialogu występu- jące w niniejszej sonacie. Problem dialogu w omawianym utworze ujęty jest w kontekście stylu indywidualnego kompozytora. W celu rozwiązania głównej problematyki przeprowadzono analizę wszystkich trzech części cyklu sonatowego pod kątem różnych form dialogu pomiędzy dwojgiem skrzypiec. Sonata Góreckiego reprezentuje bardzo interesujące typy dialogicznej komunikacji, przekazując różne treści emocjonalne: od rywalizacji do harmonii, od ekspresji – niekiedy krańcowo ostro wy- powiedzianej – do wspólnej refleksji, od groteski do kontemplacji. Utwór ten cechuje bogata kolo- rystyka brzmieniowa, którą Mistrz osiąga poprzez efekty sonorystyczne oraz intensywne wykorzy- stanie współbrzmień dysonansowych i kontrastów dynamicznych. Dzieło to odznacza się także do- skonałym wyczuciem przestrzeni dźwiękowej, w której poruszają się soliści. Efekty zmian prze- strzennych dają m.in. raptowne przerzucenia z najniższych rejestrów do najwyższych. „Instrumen- talnemu dramatowi” towarzyszą barwne „dekoracje”, z typową dla Góreckiego szeroko rozpiętą skalą uczuć. Partie dwóch skrzypiec prowadzą narrację polifoniczną. Wypowiedzi każdego „bohatera” otrzymują różną reakcję u swego vis-à-vis, w ostatniej zaś części łączą się w pełnym ekspresji niepohamowanym ruchu tanecznym. Właśnie taka różnorodność materiału muzycznego, dialogi solistów w różnych kategoriach ujęć, zapewniają temu dziełu intensywność empatycznych przeżyć, wywoływanych zarówno u słuchaczy, jak i u wykonawców.

EN

The article aims at defining the specificity of dialogue in Sonata for two violins Op. 10 by Hen- ryk Mikołaj Górecki from the point of view of the performer. This piece, though created in the early period of the composer’s career, belongs to important examples of this genre in 20th century Euro- pean music. With regard to the declared aim, various versions of the dialogue in this sonata were examined. The issue of dialogue in the discussed piece is presented in the context of the individual composer’s style. In order to address the core matter, the analysis of all three movements of the sonata cycle was carried out in terms of different forms of dialogue between the two violins. Górecki’s Sonata represents very interesting types of dialogic communication, conveying vari- ous emotional contents: from rivalry to harmony, from expression – sometimes utterly harsh – to joint reflection, from grotesque to contemplation. This piece features a rich sound coloring, which the Master achieves through sonoristic effects and extensive use of dissonant consonances and dy- namic contrasts. The piece shows also an excellent sense of the sound space in which the soloists perform. Spatial changes effects are achieved by means of, among other things, rapid shifts from the lowest registers to the highest ones. The „instrumental drama” is accompanied by colorful „dec- orations”, with a wide range of feelings typical of Górecki. The parts of two violins carry out a polyphonic narration. The voices of each „protagonist” receive a different reaction in their vis-à-vis, and in the last part they unite in an expressive, unrestrained dance movement. It is pre- cisely this variety of musical material and the dialogues of the soloists in different categories of perspectives that provide this piece with an intensity of empathic experiences, evoked both in lis- teners and in performers.

Keywords

PL

sonata na dwoje skrzypiec, dialog,; neoklasycyzm,; awangarda,; twórczość Henryka Mikołaja Góreckiego,; instrumentalistyka,; interpretacja muzyki.

EN

sonata for two violins,; dialogue,; neoclassicism,; avant-garde,; works of H.M. Górecki.

• Publisher: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Edukacja Muzyczna
• Year: 2020 (PL)
• Issue: 15
• Pages: 137-163

Dates

published

2020

Contributors

author

DZIALAK-SAVYTSKA Anna

• Lwowska Narodowa Akademia Muzyczna im. M. Łysenki

References

• Górecki Henryk Mikołaj, Powiem Państwu szczerze..., „Vivo” 1994, nr 1, s. 44– 46. Tekst zredagowany z fragmentów nagrań konwersatorium z Góreckim, które odbyło się podczas Spotkań Muzycznych w Baranowie w 1977 roku.
• Бахтин Михаил Михайлович, К методологии гуманитарных наук, [w:] Бахтин М.М. Эстетика словесного творчества, Москва, Искусство, 1979. [Bahtin Mihail Mihajlovič, K metodologii gumanitarnyh nauk, [w:] Bahtin M.M. Èstetika slovesnogo tvorčestva, Moskva, Iskusstvo, 1979, s. 361–373.
• Droba Krzysztof, Górecki Henryk Mikołaj, [w:] Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, t. efg, red. E. Dziębowska, Państwowe Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1987, s. 420–433.
• Malecka Teresa. Henryk Mikołaj Górecki i jego muzyka na chór a cappella, Ksią- żeczka do płyty CD, Polskie Radio 2008, Warszawa 2008.
• Pawlak Ireneusz, Laudacja wygłoszona na cześć Profesora Henryka Mikołaja Góreckiego z okazji nadania tytułu doktora honoris causa KUL, [w:] Henryk Mikołaj Górecki Doktor Honoris Causa Katolickiego Uniwersytetu Lubel- skiego, Wydawnictwo KUL, Lublin 2004. s. 7–16.
• Павлишин Стефанія Стефанівна, Музика двадцятого століття, БаК, Львів 2005. [Stefanìâ Stefanìvna Pavlišin, Muzika dvadcâtogo stolìttâ, BaK, Lʹvìv 2005].
• Wilczek-Krupa Maria, Górecki. Geniusz i upór, Wydawnictwo „Znak”, Kraków 2017.
• Pociej Bohdan, Akord Góreckiego, „Więź” 2003, nr 8–9, s. 139–142. Szulakiewicz Marek, Kategoria dialogu w refleksji filozoficznej, „Paedagogia Christiana” 2010 ,vol. 25, nr 1, s. 33–54.
• Tomaszewski Mieczysław, Odczytywanie dzieła muzycznego. Od kategorii elementarnych do fundamentalnych i transcendentnych, „Teoria Muzyki. Studia, Interpretacje, Dokumentacje” 2012, nr 1, s. 7–50.
• Tomaszewski Mieczysław, O Góreckim, „Teoria Muzyki. Studia, Interpretacje,
• Dokumentacje” 2016, nr 8–9 (wydanie specjalne pt. „Mieczysława Tomaszewskiego Teksty Różne”), s. 243–253.
• Górecki Henryk Mikołaj, Sonata na dwoje skrzypiec op. 10, Źródło: https://nina- teka.pl/kolekcje/trzej-kompozytorzy/gorecki/audio/sonata-na-dwoje-skrzy- piec-op-10 [dostęp: 11.11.2020 r.].
• Malecka Teresa, Henryk Mikołaj Górecki. Styl późny, „Res Facta Nova” 2000, nr 11, s. 147. Źródło: http://www.resfactanova.pl/pliki/archiwum/numer_20/ RFN20%20Malecka%20-%20Henryk%20Mikolaj%20Gorecki.pdf [dostęp: 7.12.2020].

Identifiers

ISSN

2545-3068