Wielojęzyczny słownik biblizmów: czy potrzebny? Czy możliwy?

• Authors: Chlebda Wojciech

Title variants

EN

A multilingual dictionary of biblical phraseologisms: Is it needed? Is it possible?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Biblia jest wspólnym dobrem kultury europejskiej, ale w każdym języku narodowym zostawiła nieco odmienny ślad. Autor stawia tezę, że wielojęzyczny słownik frazeologii pochodzenia biblijnego mógłby pomóc w określaniu części wspólnej tego dziedzictwa i jego narodowych części odmiennych. W związku z tym autor charakteryzuje trzy pojęcia: korpus biblizmów, kanon biblizmów oraz leksykograficzny kanon biblizmów. Wykorzystując wiele przykładów z różnych języków (głównie polskiego, rosyjskiego i niemieckiego) autor analizuje trzy drogi dochodzenia do wielojęzycznego słownika biblizmów: rozszerzanie obecnych słowników dwujęzycznych, zestawianie narodowych leksykograficznych kanonów biblizmów oraz słownik ideograficzny, budowany według zasady: od wspólnych dla różnych języków postaci, miejsc, obrazów i motywów biblijnych do ich zróżnicowanych językowo pochodnych frazeologicznych.

EN

The Bible is a common good of European culture but it has left a slightly different trace in every national language. In the article it is argued that a multilingual dictionary of phraseology of biblical origin could help define the common part of this heritage and its different national parts. Thus the author characterizes three concepts: the corpus of biblical phraseolgosms, the canon of biblical phraseologisms and the lexicographical canon of biblical phraseologisms. Using a number of examples from different languages (mainly from Polish, Russian and German), the author analyses three ways of establishing a multilingual dictionary of the analysed units: expanding current bilingual dictionaries, compiling national lexicographic canons of biblical phraseologisms, and an ideographic dictionary built on the principle: from some common characters, places, images and biblical motives to their different phraseological derivates in the different languages.

Keywords

PL

biblizm; frazeologizm; leksykografia wielojęzyczna; korpus; kanon

EN

biblical phraseologism; multilingual lexicography; corpus; canon

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Prace Językoznawcze
• Year: 2020
• Issue: XXII/3
• Pages: 5–24

Contributors

author

Chlebda Wojciech

• Uniwersytet Opolski

References

• Bogusławski A. (2008): Semantyka, pragmatyka. Leksykografa głos demarkacyjny. Warszawa.
• Bura R. (2003): Polska, czeska i górnołużycka frazeologia pochodzenia biblijnego a Nowy Testament Jakuba Wujka, Biblia kralicka oraz Nowy Testament Michała Frencla. Kraków.
• Bura R. (2007): Frazeologia w górnołużyckiej Biblii z roku 1728 na tle porównawczym czesko- polskim. „Studia Linguistica Universitatis Iagiellonicae Cracoviensis” 124, s. 41−48.
• Büchmann G. (2003 [1864]): Der große Büchmann. Geflügelte Worte. Knaur.
• Chlebda W. (1997): Biblizmy języka polskiego i rosyjskiego. Koncepcje opisu leksykograficznego. [W:] Współczesny język polski i rosyjski. Konfrontacja przekładowa. Red. A. Bogusławski, J. Mędelska. Warszawa, s. 23−66.
• Chlebda W. (1998): Biblizmy języka rosyjskiego. Koncepcje opisu leksykograficznego. [W:] Biblia w literaturze i folklorze narodów wschodniosłowiańskich. Red. R. Łużny, D. Piwowarska. Kraków, s. 15−33.
• Chlebda W. (2008): O pewnej perspektywie słownikowego opisu biblizmów. [W:] Studia i szkice slawistyczne. T. 9. Red. B. Kodzis. Opole, s. 6783.
• Chlebda W. (2010): Europeizmy frazeologiczne (1). Biblizmy. [W:] Podręczny idiomatykon polsko-rosyjski. T. 5. Red. W. Chlebda. Opole, s. 19−59.
• Chlebda W. (2011): Szkic do obrazu wieży Babel. Perspektywa słownikowo-tekstowa. [W:] My w wieży Babel. Między przekleństwem a błogosławieństwem. Red. M. Cieszkowski, J. Szczepaniak. Bydgoszcz, s. 25−38.
• Chlebda W. (2012): Czy zjednoczona Europa może stworzyć europejski słownik biblizmów? [W:] Sprache im Kulturkontext. Festschrift für Alicja Nagórko. Frankfurt am Main, s. 187−195.
• Chlebda W. (red.) (2013): Podręczny idiomatykon polsko-rosyjski. T. 6. Opole.
• Chlebda W. (red.) (2018): Europa. T. 2. Leksykonu aksjologicznego Słowian i ich sąsiadów. Red. J. Bartmiński. Lublin−Opole.
• Chlebda W., Lewicki R. (1988): Materiały do dwujęzycznego słownika tytułów. „Przegląd Rusycystyczny” 3−4, s. 69−85.
• Chlebda W., Dobrotová I. (red.) (2015): Tematický česko-polsko-ruský a polsko-česko-ruský slovník pohraničí. Tematyczny czesko-polsko-rosyjski i polsko-czesko-rosyjski słownik pogranicza. Opole.
• Dziamska-Lenart G. (2007): Frazeologizmy biblijne w nowych słownikach frazeologicznych. [W:] Język religijny dawniej i dziś. T. 3. Red. P. Bortkiewicz, S. Mikołajczak, M. Rybka. Poznań, s. 205−231.
• Godyń J. (1995): „Od Adama i Ewy zaczynać”. Mały słownik biblizmów języka polskiego. Warszawa.
• Hauck R. (1997): „Ангел” в чешской, русской и немецкой фразеологии. [W:] Problemy frazeologii europejskiej. T. 2: Frazeologia i religia. Red. A. M. Lewicki, W. Chlebda. Warszawa, s. 309−319.
• Koziara S. (2001): Frazeologia biblijna w języku polskim. Kraków.
• Koziara S. (2009): Tradycyjne biblizmy a nowe polskie przekłady Pisma Świętego (ujęcie filologiczno-normatywne). Kraków.
• Koziara S. (2012): Tradycyjna frazeologia biblijna a nowe przekłady Pisma Świętego w języku polskim (na przykładzie tłumaczeń Ewangelii św. Mateusza). [W:] Problemy frazeologii europejskiej. T. 9. Red. A. M. Lewicki. Lublin, s. 9−22.
• Koziara S. (2015): Szkice z polskiej frazeologii biblijnej. Łask.
• Krajcarz M. (2012): O różnicach pomiędzy niderlandzkimi i polskimi frazeologizmami pochodzenia biblijnego. [W:] Problemy frazeologii europejskiej. T. 9. Red. A. M. Lewicki. Lublin, s. 23−50.
• Krauss H. (2001): Skrzydlate słowa biblijne. Tłum. P. Pachciarek. Warszawa.
• Lewicki A. M. (2003): Studia z teorii frazeologii. Łask.
• Lewicki R. (2002): Христианство. Русско-польский словарь. Chrześcijaństwo. Słownik rosyjsko-polski. Warszawa.
• Oleśkiewicz A. (2007): Europa języków. Związki frazeologiczne o proweniencji biblijnej i antycznej w europejskiej wspólnocie słownikowej. Kraków.
• Ouředník P. (1994): Aniž jest co nového pod sluncem. Praha.
• Popławski E. (2014): Frazemy z biblijnymi nazwami osobowymi w gwarach polskich. Kraków.
• Rajnochová N. (2009): Из опыта работы над русско-чешским словарем библеизмов. (Проблема несоответствия библейских текстов). [W:] „Wort – Text – Zeit”. Phraseologische Einheiten in traditionellen und neuen wissenschaftlichen Paradigmen. „Greifswalder Beiträge zur Slawistik” IX, s. 85−86.
• Rutkowski M. (2012): Słownik metafor i konotacji nazw własnych. Olsztyn.
• Schäfer H. (2004): Biblische Redensarten und Sprichwörter. Hünfelden.
• Sendek R. (2007): Studia z frazeologii bułgarskiej i macedońskiej. Kraków.
• Sikorska E. (1979): Polska i angielska frazeologia pochodzenia biblijnego. „Prace Filologiczne”
• 29, s. 67−84.
• Sosiński M. (2009): Fraseología comparada del polaco y del español. Warszawa.
• Stĕpanova L. (2004): Česká a ruská frazeologie. Diachronní aspekty. Olomouc.
• Szpila G. (2014): Znajomość przysłów wśród polskich studentów – minimum paremiologiczne. „Literatura Ludowa”, s. 87−101.
• Walter H., Mokienko V. (2009): Deutsch-russisches Wörterbuch biblischer Phraseologismen. Mit historisch-etimologischen Kommentaren. Greifswald.
• Walter H., Komorowska E., Krzanowska A. et al. (2010): Deutsch-polnisches Wörterbuch biblischer
• Phraseologismen mit historisch-etimologischen Kommentaren. Szczecin−Greifswald.
• Zowczak M. (2013): Biblia ludowa. Interpretacje wątków biblijnych w kulturze ludowej. Toruń.
• Жолобова А. О. (2005): Фразеологические единицы библейского происхождения в английском, испанском и русском языках. Online: <https://static.freereferats. ru/_avtoreferats/01002852081.pdf>, dostęp: 21.03. 2020.
• Колесов В.В. (1994): Славянорусский и церковнославянский в древних переводах Еван- гелия. [W:] Переводы Библии и их значение в развитии духовной культуры славян. Санкт-Петербург, s. 23−30.
• Лилич Г. А., Мокиенко В. М., Степанова Л. И. (1993): Библеизмы в русском, чешском и словацком литературных языках. „Вестник Санкт-Петербургского государствен- ного университета”. Серия 2, вып. 3. № 16, s. 51−59.
• Мокиенко В. М., Лилич Г. А., Трофимкина О. И. (2010): Толковый словарь библейских выражений и слов. Москва.
• Степанова Л. (1997): К вопросу о библейских неологизмах. [W:] Problemy frazeologii europejskiej. T. 2: Frazeologia i religia. Red. A. M. Lewicki, W. Chlebda. Warszawa, s. 137−143