Dziedzictwo czy balast? Wybrane aspekty konceptualizacji przeszłości w świetle analizy kolokacji leksemu przeszłość w języku polskim

• Authors: Szymańska Monika

Title variants

EN

The ballast or the heritage? Some aspects of the conceptualization of the past in view of collocations of the noun przeszłość (‘the past’) in the Polish language

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje wyniki kognitywnej analizy semantycznej wybranych kolokacji leksemu przeszłość i związanych z nimi struktur gramatycznych. Celem analizy jest rekonstrukcja elementów mentalnego obrazu przeszłości odzwierciedlonego w tych strukturach językowych i ukazanie pewnych aspektów konceptualizacji przeszłości w języku polskim. Analiza pokazuje, że przeszłość jest postrzegana jako determinanta kształtująca tożsamość człowieka albo społeczności (np. narodu). Ujawnia również naszą skłonność do przedstawiania w naszych wypowiedziach przeszłości jako istotnego czynnika oddziałującego zarówno na współczesność, jak i na przyszłość.

EN

This paper presents the results of cognitive semantic analysis of both: collocations of the lexeme przeszłość (‘the past’) and grammatical structures associated with them. The aim of the analysis is to reconstruct some elements of the mental image of the past reflected in those language structures and to show some aspects of the conceptualization of the past in Polish. The analysis shows that the past is perceived as a determinant shaping the identity of a particular human being or some kind of community (e.g. nation). It indicates that we tend to picture the past in our utterances as an important factor having an effect on the presence and the future.

Keywords

PL

semantyka kognitywna; kolokacja; konstrukcja; konceptualizacja pojęcia przeszłość

EN

cognitive semantics; collocation; construction; conceptualization of notion the past

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Prace Językoznawcze
• Year: 2020
• Issue: XXII/1
• Pages: 271–282

Contributors

author

Szymańska Monika

• Instytut Język Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków

References

• Bartmiński J. (red.) (2003): Język w kręgu wartości. Lublin.
• Bartmiński J. (2006): Językowe podstawy obrazu świata. Lublin.
• Bartmiński J., Tokarski R. (red.) (1998): Profilowanie w języku i tekście. Lublin.
• Burzyńska A.B., Libura A. (2000): Obraz czasu w języku potocznym i naukowym. [W:] „Język a Kultura” 13: Językowy obraz świata i kultura. Red. A. Dąbrowska, J. Anusiewicz. „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2218. Wrocław, s. 131–141.
• Drożdż G. (2005): Metaforyka czasu – analiza porównawcza w języku polskim, angielskim i francuskim. [W:] Czas w języku i kulturze. Red. J. Arabski, E. Borkowska, A. Łyda. Katowice, s. 82–91.
• Evans V. (2004): How we conceptualize time: language, meaning and temporal cognition. „Essays in Arts and Sciences” 33, 2.
• Goldberg A.E. (1995): Constructions. A Construction Grammar Approach to Argument Structure. Chicago.
• Goldberg A.E. (2006): Constructions at Work. The Nature of Generalizations in Language. Oxford.
• Handke K. (2008): Socjologia języka. Warszawa.
• Haspelmath M. (1997): From space to time. Munich.
• Janda L.A. (2002): Concepts of case and time in Slavic. “Glossos” nr 3. Online: <https://slaviccenters.duke.edu/projects/glossos-journal/issues/issue-3>, dostęp: 15.04.2019.
• Kallas K. (1999): Przymiotnik. [W:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel. Warszawa, s. 469–523.
• Krawuczka A (2005): Czas a językowy obraz świata. Uwagi o postrzeganiu czasu w niektórych językach słowiańskich. [W:] Czas w języku i kulturze. Red. J. Arabski, E. Borkowska, A. Łyda. Katowice, s. 67–72.
• Lakoff G., Johnson M. (1980): Metaphors We Live By. 1980.
• Langacker R. (2009): Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie. Przeł. E. Tabakowska i in. Kraków.
• Łyda A. (2005): Czas, przestrzeń, komunikacja. [W:] Czas w języku i kulturze. Red. J. Arabski, E. Borkowska, A. Łyda. Katowice, s. 73–81.
• Narodowy Korpus Języka Polskiego. Online: <http://www.nkjp.uni.lodz.pl>, dostęp: 15.04.2019 (NKJP).
• Núñez, R. E., Sweetser E. (2006): With the Future Behind Them: Convergent Evidence From Aymara Language and Gesture in the Crosslinguistic Comparison of Spatial Construals of Time. „Cognitive Science” 30, s. 401–450.
• Pęzik P. (2012): Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP. [W:] Narodowy Korpus Języka Polskiego. Red. A. Przepiórkowski i in. Warszawa, s. 253–273.
• Przepiórkowski i in. (red.) (2012): Narodowy Korpus Języka Polskiego. Warszawa.
• Przybylska R. (1985): Znaczenia temporalne polskich przyimków. „Polonica”. T. XI, s. 77 117.
• Przybylska R. (2006): Spacjalizacja c zasu w p rzyimkowych f razach t emporalnych. [W:] „Język a Kultura” 19: Czas – język – kultura. Red. A. Dąbrowska, A. Nowakowska. „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2883. Wrocław, s. 45–59.
• Sinclair J. (2004): Trust the Text. Language, Corpus and Discourse. London.
• Wielki słownik języka polskiego PAN. Red. P. Żmigrodzki. Online: <https://www.wsjp.pl>, dostęp: 15.04.2019 (WSJP PAN).
• Wojdyła-Świerzowska M. (2006): Słownictwo czasu i przestrzeni. [W:] „Język a Kultura” 19: Czas – język – kultura. Red. A. Dąbrowska, A. Nowakowska. „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2883. Wrocław, s. 67–72.