Pomiędzy medycyną a polityką. Totalitarne uwikłanie polskiej eugeniki międzywojennej

• Authors: Kozłowski Rafał

Title variants

EN

Between medicine and politics. Totalitarian entanglement of the Polish interwar eugenics

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Autor w swoim artykule przedstawia genezę oraz ewolucję teorii eugenicznych na ziemiach polskich. Koncentruje się na poglądach głównych teoretyków eugeniki polskiej: Leona Wernica, Karola Stojanowskiego, czy Oskara Bielawskiego. Artykuł omawia również rozwój idei eugenicznych w Europie, a w szczególności w Niemczech, gdzie stały się one podstawą ideologii nazistowskiej. Autor prezentuje również wpływ idei higieny rasy na polskich lekarzy, naukowców i polityków ujawniając przypadki swoistego totalitarnego zauroczenia części polskich elit intelektualnych. W zakończeniu autor dokonał syntetycznego omówienia dorobku polskich eugeników podkreślając ogólnie ich wstrzemięźliwy stosunek do radykalnych rozwiązań przyjmowanych w Europie Zachodniej.

EN

The author presents the genesis and the evolution of eugenic theories in Poland. The attention is paid on the views of main theoreticians of Polish eugenics: Leon Wernic, Karol Stojanowski, and Oskar Bielawski. The article discusses also the development of the eugenic ideas in Europe, particularly in Germany, where they had become a base for Nazi ideology. Moreover, by revealing cases of peculiar, totalitarian attraction among Polish intellectual elite, the author presents the impact of the idea of racial hygiene on Polish doctors, scientists and politicians. In the conclusion, the author synthetically discusses Polish eugenicists’ works whilst emphasizing their reserved attitude to the radical solutions which had been adopted in Western Europe.

Keywords

PL

eugenika; higiena rasy; totalitaryzm; Leon Wernic; Karol Stojanowski; Oskar Bielawski; krytyka eugeniki

EN

eugenics; racial hygiene; totalitarism; Leon Wernic; Karol Stojanowski; Oskar Bielawski; criticism of eugenics

• Publisher: Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
• Journal: Acta Medicorum Polonorum
• Year: 2020
• Volume: 10
• Issue: 2
• Pages: 3-20

Dates

printed

2021-01-20

Contributors

author

Kozłowski Rafał

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Bielawski O., O zbrodni i zbrodniarzu. Szkic kryminologiczny, Gniezno 1928.Bielawski O., Artykuł wstępny, „Higiena Psychiczna”, 1935, nr 1-2.Gawin M., Rasa i nowoczesność. Historia polskiego ruchu eugenicznego, Warszawa 2003.Higier H., O zadaniach i stanowisku społecznem zawodu lekarskiego, „Nowiny Społeczno-Lekarskie”1928, nr 8.Hirszfeld L., Głos w dyskusji, [w:] Pamiętnik XV Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich we Lwowie4-7 VII 1937, pod red. W. Nowickiego, D. Szymkiewicza , Lwów 1939.Jonczyk-Rosół E., Czy niektórzy ludzie urodzili się z siodłami na grzbietach? – czyli o niektórych aspektachpolskiego społeczeństwa, Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filozofia,t. 5, 2008.Kojkoł J., Ludwika Gumplowicza społeczno-filozoficzne myślenie o religii, Galicja. Studia i Materiały,t. 2, 2016, s. 50-62.Kostkiewicz J., Polski nurt krytyki nazizmu przed rokiem 1939. Aspekty ideologiczne i pedagogiczne,Kraków 2020.Kramsztyk S., Zadania eugeniczne a idea państwowa, „Zagadnienia Rasy”, 1920, nr 6.Kujawski R., Polskie środowisko neuropsychiatryczne wobec ustaw sterylizacyjnych w latach trzydziestychXX wieku, „Psychiatria Polska”, 2014, t. 48(1), s. 205-220.Nusbaum H., Troska o rasę, „Zagadnienia Rasy”, nr 1, 1918.Nusbaum H., Zarys etyki lekarskiej, „Archiwum Historii Filozofii Medycyny”, t. 11, 1931.Radomski G., Eugenika i jej przejawy w recepcji polskiej myśli politycznej do 1939 roku, „Historia i Polityka”,2010, nr 4(II).Rzepa T., Żaba R., Leon Wernic jako zwolennik i propagator eugeniki, „Postępy Psychiatrii i Neurologii”,2013, 22(I), s. 67-74.Stojanowski K., Rasowe podstawy eugeniki, Poznań, 1927.Uchto M., Ruch eugeniczny w Polsce wobec chorych psychicznie w świetle wybranej literatury specjalistycznejokresu dwudziestolecia międzywojennego, Gorzów Wielkopolski 2017.Uzarczyk K.., Podstawy ideologiczne higieny ras i ich realizacja na przykładzie Śląska w latach 1924-1944, Toruń 2002.Uzarczyk K., W trosce o zdrowie narodu. Polskie Towarzystwo Eugeniczne w okresie międzywojennym,[w:] Przełomy w historii. XVI Powszechny Zjazd Historyków Polskich, pod. red. J. Kawalca, t. III,cz. 4, Toruń 2001.Wernic L., O zadaniach instruktorów i instruktorek eugenicznych, „Zagadnienia Rasy”, 1934, nr 2.Wernic L., Ustawa z zakresu eugeniki zapobiegawczej, „Zagadnienia Rasy” 1935, nr 2.Rybak A., Higiena psychiczna, <https://tiergartenstrasse4.org/Dr_Bielawski_and_Eugenics.html>, dostęp:12.01.2020.

Identifiers

DOI

doi.org/10.20883/amp.2020/18