Ontologiczny design - krytyczne zaangażowanie na rzecz radykalnie zrównoważonej przyszłości

• Authors: Barszczewski Jakub Piotr

Title variants

EN

Ontological Design: A Critical Commitment to a Radically Sustainable Future

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Współczesna refleksja nad designem postuluje bardziej radykalną zmianę sposobu myślenia o projektowaniu. Poza konwencjonalną krytyką uwikłania designu w logikę zysku i legitymizację kapitalistycznej organizacji życia społecznego zwraca się również uwagę na ograniczenia wynikające z zakorzenienia tej aktywności w europocentrycznej i kartezjańskiej ontologii. Opisani w tekście teoretycy designu (Anne-Marie Willis, Ezio Manzini, Tony Fry, Cameron Tonkinwise, Madina Tlostanova) w analogii do współczesnej debaty w ramach nauk społecznych wokół sprawczości „niewidzialnych aktorów” (między innymi nie-ludzi, natury i przestrzeni) poszukują innej perspektywy rozpatrywania relacji między twórcą a projektowanym przez niego światem. Coraz większy nacisk kładzie się na to, że praktyka projektowania nie jest jedynie indywidualnym aktem tworzenia. Można ją także interpretować w kategoriach rozproszonej sprawczości (distributed agency), której efekty zwrotnie oddziałują na ludzi, stwarzając podłoże do nowatorskich praktyk społecznych. Ekologiczna i postkolonialna krytyka designu wskazuje na konieczność przyjęcia antydualistycznego, antyantropocentrycznego i relacjonistycznego podejścia do rzeczywistości, które pozwoliłoby na emancypacyjne przeformułowanie dotychczasowej relacji między jednostką, naturą i wspólnotą. Tego rodzaju refleksja nad designem jest również próbą krytycznej reinterpretacji problemu innowacji i rozwoju. W ten sposób design staje się krytycznym, a zarazem utopijnym przedsięwzięciem wymyślania nowatorskiego sposobu organizacji społeczeństwa oraz jego relacji z aktorami nie-ludzkimi.

EN

Contemporary reflection on design postulates a radical change in thinking in this regard. In addition to a more conventional critique of the entanglement of design in the logic of profit and the legitimacy of the capitalist organisation of social life, attention is also drawn to the limitations that result from the fact that this activity is rooted in Eurocentric and Cartesian ontology. In analogy to the contemporary debate in the social sciences on the agency of “invisible actors” (including non-human actors, nature, and space), the design theorists described in this text (Anne-Marie Willis, Ezio Manzini, Tony Fry, Cameron Tonkinwise, Madina Tlostanova) look for a different perspective from which to examine the relationship between designers and the worlds they create. Increasingly, emphasis is being placed on the fact that the practice of designing is not just an individual act of creation but can also be interpreted in terms of a distributed agency whose effects have a feedback impact on people and thus produce a basis for innovative social practices. Ecological and postcolonial criticism of design points to the need to adopt an anti-dualistic, anti-anthropocentric, and relationalist approach to reality, as this would allow for an emancipatory reformulation of the existing relationship between the individual, nature, and the community. This type of reflection on design is also an attempt to reinterpret the problem of innovation and development. Thus, design becomes a critical and utopian endeavour to invent a new way of organising society and its relation to non-human actors.

Keywords

PL

design; teoria aktora-sieci; emancypacja; alterglobalizm; antropocen; Globalne Południe

EN

design; actor-network theory; emancipation; alterglobalism; anthropocen; Global South

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2022
• Issue: 2(23) Kultura designu
• Pages: 41-65

Contributors

author

Barszczewski Jakub Piotr

References

• Afeltowicz Ł., Pietrowicz K. 2013. Maszyny społeczne. Wszystko ujdzie, o ile działa, PWN.
• Baker S.E. 2018. Post-Work Futures and Full Automation: Towards a Feminist Design Methodology, „Open Cultural Studies” 2, nr 1, s. 540–552.
• Dudley D. 2016. The Devil’s Hair Dryer. https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-11-03/the-case-against-leaf-blowers; dostęp: 10.06.2022.
• Ehrenfeld J. 2009. Sustainability by Design, Yale University Press.
• Escobar A. 1995. Encountering Development: The Making and Unmaking of the Third World, Princeton University Press.
• Escobar A. 2018. Designs for the Pluriverse: Radical Interdependence, Autonomy, and the Making of Worlds, Duke University Press.
• Fry T. 2007. Redirective Practice: An Elaboration, „Design Philosophy Papers” 5, nr 1, s. 5–20.
• Fry T. 2011a. Time and the Political: Post-Urban Futures, Chronophobia and Unsettlement, „Design Philosophy Papers” 9, nr 2, s. 93–101.
• Fry T. 2011b. Urban Futures in the Age of Unsettlement, „Futures”, nr 43, s. 432–439.
• Fry T. 2015. Whither Design/Whether History, [w:] T. Fry, C. Dilnot, S. Stewart, Design and the Question of History, Bloomsbury, s. 1–130.
• Fry T. 2017a. Design after Design, „Design Philosophy Papers” 15, nr 2, s. 99–102.
• Fry T. 2017b. Design for/by the Global South, „Design Philosophy Papers” 15, nr 1, s. 3–37.
• Gibson-Graham J.K. 2006. A Postcapitalist Politics, University of Minnesota Press.
• Gibson-Graham J.K., Cameron J., Healy S. 2013. Take Back the Economy: An Ethical Guide for Transforming Our Communities, University of Minnesota Press.
• Heidegger M. 1977. Pytanie o technikę, [w:] tegoż, Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane, tłum. K. Michalski i in., Czytelnik, s. 224–255.
• Heidegger M. 2010. Bycie i czas, tłum. B. Baran, PWN.
• Hester R. 2006. Design for Ecological Democracy, MIT Press.
• Kossoff G., Tonkinwise C. 2015. Transition Design Provocation, „Design Philosophy Papers” 13, nr 1, s. 3–11.
• Latour B. 2008. A Cautious Prometheus: A Few Steps Toward a Philosophy of Design, [w:] Proceedings of the 2008 Annual International Conference of the Design History Society, Universal Publishers, s. 2–10.
• Latour B. 2011. Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, tłum. M. Gdula, Oficyna Naukowa.
• Latour B. 2013. Technologia jako utrwalone społeczeństwo, tłum. Ł. Afeltowicz, „Avant: Trends in Interdisciplinary Studies” 4, nr 2, s. 17–49.
• Laurel B., red. 2003. Design Research: Methods and Perspectives, MIT Press.
• Manzini E. 2012. Error-Friendliness: How to Deal with the Future Scarcest Resource: The Environmental, Social, Economic Security. That is, How to Design Resilient Socio-Technical Systems, „Architectural Design” 82, nr 4, 56–61.
• Manzini E. 2014. Making Things Happen: Social Innovation and Design, „Design Issues” 30, nr 1, s. 57–66.
• Manzini E. 2015. Design, When Everybody Designs: An Introduction to Design for Social Innovation, MIT Press.
• Michalski K. 1978. Heidegger i filozofia współczesna, PIW.
• Mignolo W. 2000. Local Histories/Global Designs, Princeton University Press.
• Srnicek N., Williams A. 2019. Wymyślając przyszłość. Postkapitalizm i świat bez pracy, tłum. E. Bińczyk, J. Gużyński, K. Tarkowski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Thackara J. 2004. In the Bubble: Designing in a Complex World, MIT Press.
• Tlostanova M. 2017. On Decolonizing Design, „Design Philosophy Papers” 15, nr 1, s. 51–61.
• Tonkinwise C. 2012. Design Transition Expert Interview. https://dasaufnahme.wordpress.com/2013/11/09/design-transitions-expert-interview; dostęp: 10.06.2022.
• Tonkinwise C. 2013a. It’s Just Going to Be aLotta Hard Work – Four Problematic and Five Potential Ways of Accomplishing Radical Sustainability Innovation. https://www.academia.edu/3844727/%20Its%20Just%20Going%20to%20be%20a%20Lotta%20Hard%20Work%20Radical_Sustainability%20Innovation; dostęp: 10.06.2022.
• Tonkinwise C. 2013b. Design Away: Unmaking Things. https://www.academia.edu/3794815/Design%20Away%20Unmaking%20Things; dostęp: 10.06.2022.
• Tonkinwise C. 2015. Design for Transitions – from and to What?, „Design Philosophy Papers” 13, nr 1, s. 85–92.
• Tonkinwise C. 2019. Creating Visions of Futures Must Involve Thinking through the Complexities, SpeculativeEdu. http://speculativeedu.eu/interview-camerontonkinwise/; dostęp: 10.06.2022.
• Willis A.M. 2006. Ontological Designing – Laying the Ground, „Design Philosophy Papers” 4, nr 2, s. 69–92.