W krainie Ulro. Religijne wyobrażenia o kosmosie i człowieku wobec naukowego obrazu świata

• Authors: Scovil Jonathan

Title variants

EN

In the Land of Ulro: The Religious Vision of the Cosmos and the Human Being versus the Scientific Image of the World

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł porusza zagadnienie wpływu spopularyzowanych ustaleń nauk ścisłych na funkcjonujące w obrębie cywilizacji zachodniej wyobrażenia o kosmosie i o człowieku przed nowożytną rewolucją naukową kształtowane w przeważającej mierze przez religię chrześcijańską. Autor omawia najpierw zaczerpnięte z Ziemi Ulro Czesława Miłosza pojęcie „światopoglądu naukowego”, opisujące potoczny sposób postrzegania rzeczywistości, opierający się na daleko posuniętym zaufaniu do możliwości wyjaśniających nauki i powiązany z Weberowskim pojęciem „odczarowania świata”. Następnie przedstawia zarys historyczny procesu rozchodzenia się wizji rzeczywistości ukształtowanej na łonie religii chrześcijańskiej z prawdami nowożytnych nauk przyrodniczych, a także opisuje najbardziej fundamentalne z przemian zbiorowych wyobrażeń o kosmosie, do jakich to rozejście doprowadziło. Na koniec autor omawia wpływ, jaki powyższe przemiany wywarły na wyobrażenie człowieka o sobie samym, odwołując się m.in. do twórczości Samuela Becketta i Williama Blake’a.

EN

This article discusses the influence of popularised findings of the natural sciences on Western images of the cosmos and the human being, which before the modern scientific revolution were shaped mostly by the Christian religion. The author first analyses the notion of a “scientific worldview” in Czesław Miłosz’s The Land of Ulro, which describes a common way of perceiving reality that is based on a profound trust in the explanatory capacity of science and is linked to the Weberian notion of the “disenchantment of the world.” The author then presents a historical outline of the growing distance between the vision of reality shaped by Christian religion and the truths of the modern natural sciences; he describes the most fundamental changes in the vision of the cosmos caused by this separation. Finally, he discusses the influence of these changes on the human being’s image of himself, referring, inter alia, to the work of Samuel Beckett and William Blake.

Keywords

PL

światopogląd naukowy; imaginarium kosmiczne; Ziemia Ulro; Czesław Miłosz; William Blake

EN

scientific worldview; cosmic imaginary; The Land of Ulro; Czesław Miłosz; William Blake

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2020
• Issue: 1(18) Herezja
• Pages: 133-154

Contributors

author

Scovil Jonathan

References

• Arendt H. 2010. Kondycja ludzka, tłum. A. Łagodzka, Wydawnictwo Aletheia.
• Arendt H. 2011. Podbój kosmosu a ranga człowieka, [w:] tejże, Między czasem minionym a przyszłym, tłum. M. Godyń, W. Madej, Wydawnictwo Aletheia, s. 317–335.
• Arystoteles. 1968. Fizyka, tłum. K. Leśniak, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Comte A. 2006. Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej, tłum. W. Wojciechowska, [w:] Klasyczne teorie socjologiczne. Wybór tekstów, red. P. Śpiewak, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 3–27.
• Durkheim É. 2011. Samobójstwo. Studium z socjologii, tłum. K. Wakar, Oficyna Naukowa.
• Eliade M. 2008. Sacrum a profanum. O istocie sfery religijnej, tłum. B. Baran, Wydawnictwo Aletheia.
• Hawking S. 1990. Krótka historia czasu. Od wielkiego wybuchu do czarnych dziur, tłum. P. Amsterdamski, Wydawnictwo ALFA.
• Heller M., Krajewski S. 2014. Czy fizyka i matematyka to nauki humanistyczne?, Copernicus Center Press.
• Husserl E. 1993. Kryzys europejskiego człowieczeństwa a filozofia, tłum. J. Sidorek, Wydawnictwo Aletheia.
• Kołakowski L. 1966. Filozofia pozytywistyczna (od Hume’a do Koła Wiedeńskiego), Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kołakowski L. 1988. Jeśli Boga nie ma. O Bogu, diable, grzechu i innych zmartwieniach tak zwanej filozofii religii, Wydawnictwo Znak.
• Kołakowski L. 2014. Jezus ośmieszony. Esej apologetyczny i sceptyczny, tłum. D. Zańko, Wydawnictwo Znak.
• Miłosz Cz. 1982. Ziemia Ulro, Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. 1990. Wydawnictwo Pallottinum.
• Rossi P. 1984. The Dark Abyss of Time, tłum. L. Cochrane, University of Chicago Press.
• Rousseau J.J. 1956. Rozprawa o podstawach i pochodzeniu nierówności między ludźmi, [w:] tegoż, Trzy roz prawy z filozofii społecznej, tłum. H. Elzenberg, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 127–276.
• Schrödinger E. 1952. Science and Humanism. Physics in Our Time, Cambridge University Press.
• Strauss L. 2006. Reason and Revelation, [w:] Leo Strauss and the Theologico-Political Problem, red. H. Meier, Cambridge University Press, s. 141–180.
• Tatarkiewicz W. 2003. Historia filozofii. Filozofia starożytna i średniowieczna, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Taylor Ch. 2007. A Secular Age, The Belknap Press of Harvard University Press.
• Watson J.B. 1990. Behawioryzm oraz Psychologia, jak widzi ją behawiorysta, tłum. E. Klimas-Kuchtowa, J. Siuta, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Weeber M. 1998. Nauka jako zawód i powołanie, tłum. P. Dybel, [w:] tegoż, Polityka jako zawód i powołanie, Wydawnictwo Znak, s. 111–140.
• Weber M. 2006. Obiektywność poznania w naukach społecznych, tłum. M. Skwieciński, [w:] Klasyczne teorie socjologiczne. Wybór tekstów, red. P. Śpiewak, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 124–164.
• Weber M. 2011. Racjonalność, władza, odczarowanie, tłum. M. Holona, Wydawnictwo Poznańskie.