Twórczość skrzypcowa Grzegorza Fitelberga

• Authors: Renat Maryla

Title variants

EN

Grzegorz Fitelberg􏰃s Violin Works

• Conference: 1
• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia nieznany i niebadany wcześniej dział twórczości wybitnego polskiego dyrygenta Grzegorza Fitelberga (1879–1953), który w latach młodzieńczych intensywnie zajmował się kompozycją, zdobywając uznanie nie tylko na konkursach kompozytorskich. Omówienie dotyczy siedmiu utworów skrzypcowych z okresu młodzieńczego, do których należą: 􏰂 — Romance sans paroles D-dur; 􏰂 — Romance sans paroles A-dur op. 11; 􏰂 — I Sonata a-moll na skrzypce i fortepian op. 2; 􏰂 — Berceuse cis-moll na skrzypce i fortepian (bez numeru opusowego); — Mazurka na skrzypce i fortepian (G-dur, bez numeru opusowego); 􏰂 II Sonata F-dur na skrzypce i fortepian op. 12; — niedokończony Koncert skrzypcowy d-moll op. 13. Piśmiennictwo muzykologiczne w języku polskim dotyczące Grzegorza Fitelberga koncentruje się przede wszystkim na prezentacji dorobku dyrygenckiego, który przyćmił twórczość kompozytorską, zakończoną w 1918 roku. Zapewne intensywna działalność Fitelberga-dyrygenta odsunęła go od komponowania, a zasługujące niewątpliwie na uwagę młodzieńcze utwory uległy zapomnieniu. Przeprowadzona analiza dzieł skrzypcowych Fitelberga wykazała, że utwory te ze względu na swoje walory artystyczne są godne przypomnienia. Obserwujemy w nich ewolucję języka muzycznego. Rozwój melodyki w kolejnych utworach polegał na stopniowym poszerzaniu ruchliwo- ści interwałowej. W partii fortepianowej w harmonice obserwujemy rozbudowę struktur akordowych, ich poszerzanie, wzbogacanie o głosy kontrapunktujące, dźwięki obce i alteracje. Równolegle z ewolucją w harmonice podąża tendencja do poszerzania rejestrów skrzypcowych. Profil stylistyczny tych utworów ewoluował od wzorców romantycznych do bardziej rozbudowanego języka neoromantycznego i pierwszych symptomów estetyki impresjonistycznej. W sonatach zaakcentowany został przede wszystkim rozwój faktury, natomiast w miniaturach lirycznych nastąpiła ewolucja melodyki i harmoniki. W Koncercie skrzypcowym d-moll język dźwiękowy jest bardziej złożony, służy dramaturgii; przeciwstawia diatonikę – chromatyce, masyw brzmieniowy zespołu – solistycznej akcji. Utwory skrzypcowe Fitelberga jawią się jako artystycznie wartościowe i jednocześnie te, w których Fitelberg wypracował podstawy swego warsztatu twórczego. Wraz z utworami skrzypcowymi innych kompozytorów epoki przełomu XIX/XX wieku (Stojowski, Melcer, Maliszewski, Andrzejowski, Zarzycki) współtworzą one ważny dział dorobku kameralnego muzyki polskiej tego okresu. Twórczość ta, pomimo fonograficznego utrwalenia w roku 2010, wciąż czeka na większe zainteresowanie wykonawców i melomanów.

EN

The article presents an unknown and previously not studied part of the work of the outstanding Polish conductor, Grzegorz Fitelberg (1879–1953), who during his youth was intensively engaged in composing and gained recognition not only at composition competitions. The study concerns seven violin works from his youthful period comprising: 􏰂 The article presents an unknown and previously not studied part of the work of the outstanding Polish conductor, Grzegorz Fitelberg (1879–1953), who during his youth was intensively engaged in composing and gained recognition not only at composition competitions. The study concerns seven violin works from his youthful period comprising: 􏰂 The article presents an unknown and previously not studied part of the work of the outstanding Polish conductor, Grzegorz Fitelberg (1879–1953), who during his youth was intensively engaged in composing and gained recognition not only at composition competitions. The study concerns seven violin works from his youthful period comprising: 􏰂 — Romance sans paroles in D major; 􏰂 — Romance sans paroles in A major op. 11; 􏰂 — Sonata No. 1 in A minor for violin and piano op. 2, 􏰂 — Berceuse in C sharp minor for violin and piano (without opus number); 􏰂 — Mazurka for violin and piano (in G major, without opus number); 􏰂 — Sonata No. 2 in F major for violin and piano op. 12; — unfinished Violin Concerto in D minor, op. 13. The musicological literature in Polish concerning Grzegorz Fitelberg focuses primarily on the presentation of the conductor’s output, which overshadowed the composer's work that he quit in 1918. It’s Fitelberg’s intense activity as a conductor probably that made him withdraw from com- posing, and the youthful works, which undoubtedly deserve attention, were forgotten. The analysis of Fitelberg’s violin works has shown that these works are worth remembering due to their artistic value. In these compositions, we can observe the evolution of the musical language. The development of the melodics in the subsequent works was based on a gradual increase of the interval mobility. In the piano part, in the harmonics, we can observe the development of chord structures, their expansion, enrichment with counterpoint voices, ‘foreign’ sounds and alterations. In line with harmonics evolution, we can observe the tendency to expand violin registers. The stylistic profile of these works evolved from romantic patterns to more sophisticated neo-romantic language and the first signs of impressionistic aesthetics. What has been highlighted in the sonatas is mainly the development of texture, whereas the lyrical miniatures evolve on the level of melodics and harmonics. In the Violin Concerto in D minor, the sound language is more complex, it serves dramatic purposes; it contrasts diatonicism with chromaticism, and the massif sound of the ensemble with that of the soloist action. Fitelberg’s violin compositions appear as artistically valuable and, at the same time, as the ones in which Fitelberg developed the foundations of his creative technique. Along with violin works by other composers of the turn of the 19th and 20th century (Stojowski, Melcer, Maliszewski, Andrzejowski, Zarzycki), they constitute an important section of the chamber music compositions of that period. Unfortunately, these compositions, even though they were recorded in 2010, are still awaiting to gain more attention of performers and music lovers.

Keywords

PL

polska muzyka skrzypcowa; Grzegorz Fitelberg

EN

polish violin music; Grzegorz Fitelberg

• Publisher: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Edukacja Muzyczna
• Year: 2017
• Issue: 12
• Pages: 53–82
• Physical description: 1

Dates

published

2020-02-02-2020-02-02

Contributors

author

Renat Maryla

References

• Fitelberg Grzegorz, I Sonata a-moll na skrzypce i fortepian op. 2, Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Archiwum Kompozytorów Polskich, sygn. Mus. CXII rps 1.
• Fitelberg Grzegorz, Koncert skrzypcowy d-moll op. 13, Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Archiwum Kompozytorów Polskich, sygn. Mus. CXII rps 3.
• Bias Iwona, Gr􏰇egor􏰇 Fitelberg. Katalog temat􏰆c􏰇n􏰆 d􏰇ie􏰄, Prace Biblioteki Głównej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach, nr 14, Ka- towice 1979.
• Chylińska Teresa (red.), Karol S􏰇􏰆manowski. Korespondencja. Pe􏰄na ed􏰆cja 􏰇achowan􏰆ch list􏰋w od i do kompo􏰇􏰆tora 1903􏰈1919, t. 1, PWM, Kraków 1982.
• Fitelberg Grzegorz, Compositions pour violon et piano (Romance sans paroles D-dur op. 11 nr 1, Romance sans paroles A-dur op. 11 nr 2, Berceuse, Ma- zurka), Gebethner & Wolff, Warszawa 1914–1918.
• Fitelberg Grzegorz, Zwei Sonaten f􏰌r Pianoforte und Violine, Spółka Nakładowa. Im Vereinsverlag junger Polnischer Komponisten. Berlin – Warszawa 1905.
• Chomiński Józef Michał, Chomińska-Wilkowska Krystyna, Historia muzyki, cz. 2, PWM, Kraków 1990.
• Chomiński Józef Michał, Chomińska-Wilkowska Krystyna, Historia muzyki polskiej, cz. 2, PWM, Kraków 1996.
• Jarociński Stefan (red.), Antologia polskiej krytyki muzycznej XIX i XX wieku (do roku 1939), PWM, Kraków 1955.
• Chylińska Teresa, Karol Szymanowski i jego epoka, t. 1, Musica Iagellonica, Kraków 2008.
• Einstein Alfred, Muzyka w epoce romantyzmu, tłum. M. Jarocińska, S. Jarociń- ski, PWM, Kraków 1983.
• Łobaczewska Stefania, Tw􏰋rc􏰇o􏰀􏰁 kompo􏰇􏰆tor􏰋w M􏰄odej Polski, [w:] Z d􏰇iej􏰋w polskiej kultur􏰆 mu􏰇􏰆c􏰇nej. Od O􏰀wiecenia do M􏰄odej Polski, t. 2, PWM, Kraków 1966, s. 553–642.
• Markiewicz Leon, Grzegorz Fitelberg (1879􏰈1953). 􏰍􏰆cie i d􏰇ie􏰄o, PWM, Ka- towice 1995.
• Paja-Stach, Muzyka polska od Paderewskiego do Pendereckiego, Musica Iagel- lonica, Kraków 2009.
• Poniatowska Irena, Tw􏰋rc􏰇o􏰀􏰁 mu􏰇􏰆c􏰇na w drugiej po􏰄owie XIX wieku, [w:] Historia muzyki polskiej. Romantyzm, cz. 2, A: 1850􏰈1900, t. 5, red. S. Sut- kowski, Sutkowski Edition, Warszawa 2010.
• Renat Maryla, Sonata skrzypcowa w muzyce polskiej XX wieku, Wydawnictwo im. S. Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Często- chowa 2012.
• Renat Maryla, Romans skr􏰇􏰆pcow􏰆 w mu􏰇􏰆ce polskiej pr􏰇e􏰄omu XIX i XX wieku. Pr􏰇􏰆k􏰄ad gatunku lir􏰆ki instrumentalnej (problem formy ekspresji), [w:] Fo- rum Muzykologiczne 2006􏰈2007. Gatunek muzyczny, teorie, zastosowania, przemiany, Sekcja Muzykologów ZKP, Warszawa 2007, s. 84–96.
• Renat Maryla, Muzyka skrzypcowa Grzegorza Fitelberga, komentarz do płyty CD, Grzegorz Fitelberg. Complete Works for violi & piano, Acte Préalable, Andrzej Gębski, violin, Soyeon Lim, piano AP0207, 2010.
• Rubinstein Artur, Moje m􏰄ode lata, PWM, Kraków 1986.
• Tomaszewski Mieczysław, Interpretacja integralna d􏰇ie􏰄a mu􏰇􏰆c􏰇nego. Rekonesans, Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 2000.
• Zganiacz-Mazur Liliana, Ta􏰅ce, Wydawnictwo Muzyczne „Contra”, Warszawa 2004.
• Fitelberg Gary, Mamczarski Jarosław, Fitelberg Grzegorz, [w:] Kompozytorzy polscy 1918􏰈2000, t. 2: Biogramy, red. M. Podhajski, Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina w Warszawie, Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, Gdańsk – Warszawa 2005, s. 210–212.
• Iwanicka-Nijakowska Anna, Andrzejowski Adam, [w:] Kompozytorzy polscy 1918􏰈2000, t. 2: Biogramy, red. M. Podhajski, Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina w Warszawie, Akademia Muzyczna im. Stanisława Mo- niuszki w Gdańsku, Gdańsk – Warszawa 2005, s. 53.
• [b.n.a.], Koncert muzyki polskiej, „Przegląd Muzyczny” 1910, nr 1, s. 11–12. Chybiński Adolf, Grzegorz Fitelberg, „Młoda Muzyka” 1909, nr 19, s. 1–2. Zabłocki A., W sali Hermana i Grosmana, „Przegląd Muzyczny” 1914, nr 5, s. 8.

Identifiers

ISSN

1895-8079