O chrematonimach w reportażach Melchiora Wańkowicza z tomu Anoda i katoda

• Authors: Guz Marzena

Title variants

EN

On chrematonyms in reports by Melchior Wańkowicz from the Anoda i katoda collection

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu są chrematonimy w reportażach Melchiora Wańkowicza z tomu Anoda i katoda. Celem niniejszego opracowania jest prezentacja różnorodności tej kategorii onimicznej. Chrematonimy przyporządkowano pięciu kategoriom: nazwy przedsięwzięć kulturowych, nazwy instytucji, nazwy firm, nazwy pojazdów oraz nazwy produktów. W obrębie poszczególnych kategorii rozróżniono liczne podkategorie, np. wśród nazw przedsięwzięć kulturowych występują w dziele M. Wańkowicza m.in.: tytuły książek, czasopism, artykułów w czasopismach, tytuły felietonów samego autora. Z kolei w nazwach różnych rodzajów instytucji wymienia się m.in.: nazwy instytucji związanych z kulturą, instytucji finansowych. W nazwach organizacji, towarzystw wyróżniono przykładowo: organizacje rolnicze, wojskowe, pomocowe i wiele innych. Poświęcono także uwagę kategorii przejściowej między toponimią a chrematonimią, czyli nazwom budynków oraz nazwom odznaczeń – falaronimom. Ponadto założeniem niniejszego szkicu jest ukazanie, jaką funkcję pełnią chrematonimy w analizowanych tekstach. Największy zbiór stanowią nazwy przedsięwzięć kulturowych. W tej grupie dominują tytuły książek. Chrematonimy w Anodzie i katodzie najczęściej pełnią trzy podstawowe funkcje: funkcję lokalizacji w przestrzeni, funkcję socjologiczną oraz informacyjną.

EN

The article deals with chrematonyms in reports by Melchior Wańkowicz from the Anoda i katoda collection. The aim of the study is to present the diversity of this onymic category. The excerpted chrematonyms were assigned to five categories: names of cultural enterprises, names of institutions, names of companies, names of vehicles and names of products. Numerous subcategories were identified within each category, e.g. the names of cultural enterprises in Wańkowicz’s texts include titles of books, periodicals, articles in periodicals and titles of Wańkowicz’s feuilletons. Furthermore, the names of institutions include names of cultural institutions and financial institutions. The names of organisations and associations include: agricultural, military, aid organisations and others. Some attention was also devoted to a transition category between toponymy and chrematonymy, i.e. names of buildings and names of orders – phalaronyms. The set of cultural enterprises is the largest, with book titles dominating. Moreover, the aim of the study is also to demonstrate the function of chrematonyms in the texts under analysis. The chrematonyms in the Anoda i katoda collection typically perform three basic functions: the function of spatial location, the sociological function and the informational function.

Keywords

PL

chrematonimy; Melchior Wańkowicz; tytuły utworów; nazwy instytucji; nazwy firm

EN

chrematonyms; Melchior Wańkowicz; titles of works; names of institutions; names of firms

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Prace Językoznawcze
• Year: 2020
• Issue: XXII/4
• Pages: 41–56

Contributors

author

Guz Marzena

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

References

• Afeltowicz B. (2011): Kilka uwag na temat współczesnych falaronimów polskich. [W:] Chrematonimia jako fenomen współczesności. Red. M. Biolik, J. Duma. Olsztyn, s. 11–21.
• Breza E. (1998): Nazwy obiektów i instytucji związanych z nowoczesną cywilizacją (chrematonimy). [W:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Red. E. Rzetelska-Feleszko. Warszawa– Kraków, s. 343–362.
• Cieślikowa A. (1993): Nazwy własne w różnych gatunkach tekstów literackich. [W:] Onomastyka literacka. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 33–39.
• Cieślikowa A. (2001): Nazwa w tekście a tekst w nazwie. [W:] Semantyka tekstu artystycznego. Red. A. Pajdzińska, R. Tokarski. Lublin, s. 99–108.
• Dobrzyński W. (1988): Z badań nad rozwojem polskich deminutywów. II. Apelatywne spieszczenia dezintegralne. Warszawa–Wrocław.
• Domaciuk I. (2003): Nazwy własne w prozie Stanisława Lema. Lublin.
• Gajda S. (1987): Społeczne determinacje nazw własnych tekstów (tytułów). „Socjolingwistyka” 6, s. 79–89.
• Gałkowski A. (2008): Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej. Onomastyczne studium porównawcze na materiale polskim, francuskim, włoskim. Łódź.
• Gorzycka D. (2014): Nacechowanie emocjonalne deminutywów – semantyka czy pragmatyka? [W:] Semantyczne i pragmatyczne aspekty komunikacji. Od deminutywów do gestów. Red. W. Pskit. Łódź, s. 11–26.
• Górny H. (2013): Nazwy własne w piśmiennictwie pamiętnikarskim XIX wieku. Kraków.
• Graf M. (2015a): Literackie nie-nazywanie. Onomastykon polskiej prozy współczesnej. Poznań.
• Graf M. (2015b): Nazwa własna – nazwa nie-własna („Mercedes Benz. Z listów do Hrabala” Pawła Huellego). [W:] Odkrywanie słowa – historia i współczesność. Red. U. Sokólska. Białystok, s. 231–242.
• Jadanowska K. (2014): Czy nazwy firm są chrematonimami? „Onomastica” LVIII, s. 321–330.
• Jakus-Borkowa E. (1987): Nazewnictwo polskie. Opole.
• Jakus-Borkowa E. (1988): Nazwy własne w przekładach powieści Heinricha Bölla. [W:] Język osobniczy jako przedmiot badań lingwistycznych. Red. J. Brzeziński. Zielona Góra, s. 249–257.
• Kacperczyk R. (2012): Środki transportu. Warszawa.
• Karaś M. (1968): Nazwy budynków. „Język Polski” XLVIII, s. 252–265.
• Kęsikowa U. (2011): Chrematonimy w literaturze (na przykładzie współczesnej powieści kryminalnej). [W:] Chrematonimia jako fenomen współczesności. Red. M. Biolik, J. Duma. Olsztyn, s. 243–250.
• Kosyl Cz. (1978): Metaforyczne użycie nazw własnych. [W:] Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego. Red. M. Szymczak. Wrocław, s. 133–143.
• Kosyl Cz. (1981): Z problematyki nazw will, pensjonatów i domów wczasowych. „Onomastica” XXVI, s. 103–117.
• Kosyl Cz. (1998): Nazwy własne w literaturze pięknej. [W:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Red. E. Rzetelska-Feleszko. Warszawa, s. 363–387.
• Kurzyna M. (1977): O Melchiorze Wańkowiczu – nie wszystko. Warszawa.
• Kwapień E. (2014): Między słowami a rzeczywistością – wybrane nazwy środków transportu w dziewiętnastowiecznej polszczyźnie. „Rozprawy Komisji Językowej” LX, s. 165–181.
• Łobodzińska R. (2011): Imiona w różnych klasach chrematonimów. [W:] Chrematonimia jako fenomen współczesności. Red. M. Biolik, J. Duma. Olsztyn, s. 301–309.
• Łuc I. (2007): Nazwy własne w literaturze dziecięco-młodzieżowej Małgorzaty Musierowicz. Katowice.
• Munia H. (2011): Chrematonimy we współczesnej prozie rosyjskiej (na materiale wybranych powieści Darji Doncowej). [W:] Chrematonimia jako fenomen współczesności. Red. M. Biolik, J. Duma. Olsztyn, s. 331–337.
• Myszka A. (2015): „Mieszkała na ul. Polnej na Pobitnie, tuż obok Kopca Tatarskiego” – głos w sprawie wewnętrznych podziałów urbanonimów. „Onamastica” LIX, s. 209–221.
• Nübling D. et al. (2015): Namen. Eine Einführung in die Onomastik. Tübingen.
• Przybylska R. (2017): O nazwach nagród współcześnie przyznawanych w Polsce, czyli lauronimach. „Onamastica” LXI/1, s. 211–223.
• Rejter A. (2015): Peerelowski wampir Marek z warszawskiej Pragi pod rękę z egipską boginią Bastet. Nazwy własne w prozie Andrzeja Pilipiuka. [W:] Odkrywanie słowa – historia i współczesność. Red. U. Sokólska. Białystok, s. 319–335.
• Sarnowska-Giefing I. (1984): Nazewnictwo w nowelach i powieściach polskich okresu realizmu i naturalizmu. Poznań.
• Sarnowska-Giefing I. (2003): Onomastyka literacka – integracja językoznawstwa i literaturoznawstwa? [W:] Metodologia badań onomastycznych. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 435–446.
• Szewczyk Ł. M. (2000): Chrematonimy w Słowniku Adama Mickiewicza. [W:] Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze. Red. M. Czachorowska, Ł. M. Szewczyk. Bydgoszcz, s. 299–310.
• Walczak B. (2000): Nazwy firmowe: priopria czy appellativa? [W:] Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze. Red. M. Czachorowska, Ł. M. Szewczyk. Bydgoszcz, s. 113–122.
• Wańkowicz M. (2011): Anoda i katoda. Warszawa.
• Woźniak P. (2009): Funkcje nazw własnych w „Fimfárum” Jana Wericha. „Bohemistyka” 4, s. 279–298.
• Ziółkowska-Boehm A. (2009): Na tropach Wańkowicza po latach. Warszawa.
• <https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Naczelny-Polski-Komitet-Wojskowy;3945115.html>, dostęp: 31.07.2019.
• <https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Rada-Regencyjna;3965318.html>, dostęp: 3.08.2019.
• <https://onomastyka.uni.lodz.pl/strona-glowna/terminologia-polska>, dostęp: 28.09.2019.
• <https://pl.wikipedia.org/wiki/Karabin_maszynowy_Breda_30>, dostęp: 17.09.2019.
• <https://sjp.pl/Astoria>, dostęp: 30.10.2019.
• <http://www.muzeumwp.pl/emwpaedia/pistolet-maszynowy-thompson-wz-1928-kal-0-45-cala. php>, dostęp: 16.09.2019.
• <http://www.samolotypolskie.pl/samoloty/1421/126/Junkers-Ju-87-Stuka2>, dostęp: 16.09.2019.