Brzmienie a relacje interinstrumentalne w fakturze kameralnej na przykładzie wybranych polskich sonat skrzypcowych XX wieku

• Authors: Renat Maryla

Title variants

EN

Tone and Interinstrumental Relations in Chamber Texture Based on Selected Polish 20th Century Violin Sonatas

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia relacje pomiędzy partiami dwóch instrumentów i ich wpływ na brzmienie. Zagadnienie to jest ukazane na przykładzie 4 sonat skrzypcowych polskich kompozytorów, powstałych w różnych latach XX wieku. A są to: — Sonata G-dur na skrzypce i fortepian Henryka Melcera (1907), — Sonata na skrzypce i fortepian Romana Maciejewskiego (1938), — IV Sonata na skrzypce i fortepian Grażyny Bacewicz (1949), — Sonata na skrzypce i fortepian (1971). Rozważania o brzmieniu poprzedzone są metodologicznym wstępem, zatytułowanym „Brzmienie jako problem badawczy”. Ukazuje on uwagi Carla Dahlhausa, Igora Strawińskiego, Ryszarda Daniela Golianka i Józefa Michała Chomińskiego. Analizy utworów poprzedzają uwagi dotyczące relacji interinstrumentalnej i jej definicje. W pierwszej sonacie Henryka Melcera relacje przyjmują postać dialogu sukcesywnego i symultatywnego, w którym istnieją różne rodzaje brzmienia: selektywne, eufoniczne, złożone, kontrastowe. Druga kompozycja, Sonata Romana Maciejewskiego, przedstawia rodzaj dialogu symultatywnego o brzmieniu topliwym. IV Sonata Grażyny Bacewicz reprezentuje dialog symultatywny o brzmieniu kontrastowym. Sonata Eugeniusza Knapika reprezentuje model płaszczyznowy, który tworzy układ formy brzmieniowej tarasowej. Artykuł zamyka podsumowanie, w którym wysunięto wnioski nadrzędne: w każdym utworze istnieją trzy warstwy relacji kształtujących brzmienie: — dobór instrumentów a brzmienie, — rdzeń dźwiękowy a brzmienie, — ukształtowanie interinstrumentalne a brzmienie.

EN

Issues concerning relations between the parts for two instruments and is effect on the tone form in the course of development of the form are discussed in the article. The authoress performs exemplification of the issue on the grounds of case studies of four violin sonatas written by Polish composers in different periods of the 20th century. They are: — Sonata in G-major for violin and piano by Henryk Melcer (1907), — Sonata for violin and piano by Roman Maciejewski (1938), — Sonata No 4 for violin and piano by Grażyna Bacewicz (1949), — Sonata for violin and piano by Eugeniusz Knapik (1971). Deliberations on the texture-tone phenomena in these compositions are preceded by a methodo- logical introduction, entitled “Tone as a Research Problem”. Opinions expressed by, among others, Carl Dalhaus, Igor Stravińsky, Ryszard D. Golianek, Józef M. Chomiński are also discussed. Analyses of subsequent works lead to conclusions on types of the applied texture, methods of operating instrumental registers and variations of inter-instrumental relations. In each sonata, the conclusions are different. In the Sonata in G-major by Henryk Melcer, there are relations of a successive dialogue, giving a selective tone and simultative cooperation (parallel narration) forming three tone variants: uniform, complementary and contrasting. The second composition, Sonata by Roman Maciejewski, shows aspiration to the texture-tone combination. Sonata No. 4 by Grażyna Bacewicz achieves a high degree of variability with a majority of contrasting simultative cooperation. The last Sonata by Eugeniusz Knapik, assuming the plane model with strong con- trasts in planning tone arrangements, creates a “terrace tone form”. Each sonata presents its own model (also stylistic) of shaping tone and texture, and the final shape of the tone is affected by its idiolect form, resulting from, above all, the individual style of a given composer.

Keywords

PL

sonata skrzypcowa; brzmienie; muzyka polska

EN

violin sonata; sound; Polish music

• Publisher: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Edukacja Muzyczna
• Year: 2014
• Issue: 9
• Pages: 89–111

Dates

published

2014

Contributors

author

Renat Maryla

References

• Baculewski Krzysztof, Polska twórczość kompozytorska 1945–1984, Kra- ków1987.
• Baculewski Krzysztof, Historia muzyki polskiej. Współczesność, część 1: 1939– 1974, t. 7, Warsaw 1996.
• Bias Iwona, Eugeniusz Knapik, kompozytor i pianista, Katowice 2001.
• Chomiński Józef Michał, Wilkowska-Chomińska Krystyna, Formy muzyczne. Wielkie formy instrumentalne, t. 2, Kraków 1987.
• Chomiński Józef Michał, Technika sonorystyczna jako przedmiot systematycz- nego szkolenia, „Muzyka” 1961, nr 3.
• Chomiński Józef Michał, Muzyka Polski Ludowej, Kraków 1968.
• Chomiński Józef Michał, Wilkowska-Chomińska Krystyna, Formy Muzyczne.
• Teoria formy. Małe formy instrumentalne, t. 1, Kraków1983.
• Dalhaus Carl, Estetyka muzyki, przełożył z języka niemieckiego, wstępem opatrzył Zbigniew Skowron, Warszawa 2007.
• Deutsch Werner Andreas, Helmut Rösing, Franz Födermayr, hasło: Klangfarbe, [w:] Die Musik Geschichte und Gegenwart, Allgemeine Enzyklopädie der
• Musik begründet von Friedrich Blume, Sachteil 5, Kassel 1996. Gąsiorowska Małgorzata, Bacewicz, Kraków 1999.
• Golianek Ryszard Daniel, Dramaturgia kwartetów smyczkowych Dymitra Szostakowicza, Poznań 1995.
• Gołąb Maciej, Józef Michał Chomiński. Biografia i rekonstrukcja metodologii, Wrocław 2008.
• Gwizdalanka Danuta, Brzmienie kwartetów smyczkowych Ludwiga van Beet- hovena, Poznań 1991.
• Ingarden Roman, Wykłady i dyskusje z estetyki, Warszawa 1981.
• Jarzębska Alicja, Strawiński. Myśli i muzyka, Kraków 2002.
• Kacprzak Andrzej, Roman Maciejewski. Kompozytor oryginalny i nieznany. Studium twórczości skrzypcowej, Gdańsk 2011.
• Kisielewski Stefan, Recenzja z prawykonania IV Sonaty na skrzypce i fortepian (26 IX 1950), „Tygodnik Powszechny” 1950, nr 41.
• Kostrzewska Hanna, Sonorystyka, Poznań 2009.
• Kosz Stanisław, Lutosławski i Knapik... na skrzypce i fortepian, komentarz płytowy, [w:] Partity. Witold Lutosławski, Eugeniusz Knapik, Polskie Radio Katowice 2006, PRKCD 0079.
• Paja-Stach Jadwiga, Muzyka polska od Paderewskiego do Pendereckiego, Musica Iagellonica, Kraków 2009.
• Piątkowska-Pinczewska Katarzyna, Henryk Melcer-Szczawiński. Życie i twórczość, Kalisz – Poznań 2002.
• Pociej Bohdan, Bycie w muzyce. Próba opisania twórczości Henryka Mikołaja Góreckiego, Katowice 2005.
• Rosen Judith, Grażyna Bacewicz. Her Life and Works, Los Angeles, California 1984.
• Wieczorek Marlena, Roman Maciejewski. Kompozytor pokolenia zgubionego, Poznań 2008.

Identifiers

ISSN

1895-8079