Przemiany układów ruralistycznych Mazowsza Wschodniego na przykładzie wybranych wsi powiatu siedleckiego

• Authors: Marlena Bierkat , Anna Długozima

Title variants

EN

The transformation of rural layouts in East Mazovia as examplified by villages in Siedlce county

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem opracowania była identyfikacja głównych elementów układów ruralistycznych i określenie przemian zachodzących w kompozycji i zagospodarowaniu przestrzennym wsi mazowieckiej w XX i XXI w. Aby zrealizować założony cel wytypowano 5 poligonów badawczych, o ich wyborze zadecydowały następujące kryteria: przynależność administracyjna do powiatu siedleckiego, położenie na terenie historycznego Mazowsza Wschodniego, dostępność komunikacyjna, zasób dziedzictwa kulturowego, proweniencja układu. Pragmatyka badawcza objęła przegląd literatury dotyczący układów ruralistycznych, przekształceń obszarów wiejskich w Polsce oraz tożsamości wsi mazowieckiej. Dla każdej z wytypowanych wsi na podstawie map topograficznych, wizji terenowej oraz źródeł pisanych wytyczono cztery fazy obejmujące: okres międzywojenny, lata 1950–1960, czas transformacji ustrojowej oraz etap po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Okresy te uznane zostały za kluczowe dla struktury funkcjonalno-przestrzennej i polityki przestrzennej w Polsce. Wyniki badań potwierdziły, że układy ruralistyczne uległy dużym zmianom, zarówno pod względem zagospodarowania jak i pełnionych funkcji. Za główne determinanty przekształceń wsi Mazowsza Wschodniego uznać należy zmianę stylu życia, słabnącą rolę rolnictwa oraz rozwój infrastruktury powiązany z dostępem do unijnych źródeł finansowania. Wiele ze zidentyfikowanych zmian negatywnie wpływa na tożsamość wsi, narażając ją na degradację przestrzenno-krajobrazową i utracenie pierwotnych cech. Artykuł prezentuje wyniki analiz podjętych w ramach pracy magisterskiej z 2016 r. na kierunku gospodarka przestrzenna.

EN

The aim of this study was to identify the main elements of rural layouts and the changes taking place in the composition and spatial development of Mazovian villages in the twentieth and twenty-first century through analysis of selected villages in Siedlce county. First a review of literature was carried out with focus on that concerning rural systems, changes to the countryside and the features of Mazovian villages. Next, after an analysis of Siedlce county, villages were selected for research concerning changes in rural layout from the interwar period to the present. The analysis was based on topographic maps, site visits and written sources. The results confirmed that the rural layouts have changed significantly. The main reasons for the transformation are lifestyle change and weakening of the role of agriculture in rural areas. These changes are exposing villages to degradation of space and the loss of their original features, therefore measures aimed at preventing negative transformations are advisable. The article is based on a 2016 master’s thesis.

• Publisher: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
• Journal: MAZOWSZE Studia Regionalne
• Year: 2017
• Issue: 23
• Pages: 13-30

Dates

published

2017-12

Contributors

author

Marlena Bierkat

author

Anna Długozima

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Katedra Sztuki Krajobrazu

References

• Bański J., 2002, Geografia wsi – nowa dyscyplina badawcza polskiej geografii, „Przegląd Geograficzny”, 74, 3, s. 367-379.
• Bański J., 2010, Przemiany polskiej wsi, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Bański J., 2011, Wieś w badaniach geograficznych – ewolucja badań i przegląd koncepcji obszaru wiejskiego, [w:] M. Halamska (red.), Wieś jako przedmiot badań naukowych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Czerwiński T., 2001, Chałupy chłopskie na północnym Mazowszu i ich wyposażenie w drugiej połowie XIX oraz na początku XX wieku, Dziedzictwo kulturowe Mazowsza. Archeologia – Architektura – Etnologia, Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych im. Stanisława Herbsta, Warszawa.
• Fortuna-Antoszkiewicz B., Kimic K., 2007, Negatywne przekształcenia krajobrazu terenów wiejskich Mazowsza, „Przyroda i miasto”, 10, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 11-18.
• Gorlach K., 2004, Socjologia obszarów wiejskich. Problemy i perspektywy, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Grabski W., 1936, System socjologii wsi. Składniki wsi, „Roczniki Socjologii Wsi. Studia i Materiały”, 1.
• Halamska M., 2011, Wiejskość jako kategoria socjologiczna, „Wieś i Rolnictwo”, 1, 150, s. 37-55.
• Heffner K., 2010, Wieś jako przedmiot badań w gospodarce przestrzennej. Ewolucja zagospodarowania przestrzeni wiejskiej w Polsce. Referat wygłoszony na konferencji: Wieś jako przedmiot badań naukowych na początku XXI wieku, EUROREG, Uniwersytet Warszawski.
• Jarosz M., Kamińska-Szmaj I. , 2001, Słownik Wyrazów Obcych, Wydawnictwo Europa, Wrocław.
• Jezierska-Thöle A., 2013, Modele rozwoju obszarów wiejskich w ujęciu teoretycznym, [w:] M.Wójcik (red.), Regionalny wymiar przemian polskiej wsi – aspekty przestrzenno-ekonomiczne, „Studia Obszarów Wiejskich”, 34, PTG, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 23-37.
• Kondracki J., 2009, Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Mikulski J., 1935, Powiat Siedlecki. Ziemia, wody, człowiek, [w:] Cz. Górski (red.), Powiat Siedlecki, Siedlce.
• Nowak P., 2012, Rozwój obszarów wiejskich w Polsce po integracji z Unią Europejską w opinii lokalnych elit, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Podedworna H., 2006, Wieś jako przestrzeń konsumpcji i produkt rynkowy, „Roczniki Socjologii Wsi”, 27, s. 153-160.
• Przestrzeń życia Polaków, 2014, raport opracowany przez zespół niezależnych ekspertów z inspiracji Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, http://www.sarp.org.pl/pliki/2014_55475382d735c-przestrzen_zycia_polakow.pdf, [dostęp dnia: 20.01.2017].
• Raszeja E., 2013, Ochrona krajobrazu w procesie przekształceń obszarów wiejskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań.
• Rosner A. (red.), 2007, Zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich a zróżnicowanie dynamiki przemian, IRWiR PAN, Warszawa.
• Studziński J., 2010, Łuszków. Kwestia zasadności wpisu do rejestru zabytków układu osadniczego wobec braku rozpoznania historycznego, „Kurier Konserwatorski”, 6, s. 16-21.
• Szmit K., bd., XIX-wieczne dwory Północnego Mazowsza i ich wpływ na kształtowanie życia mazowieckiej wsi na podstawie majątku Klice,
• http://historyzm.pl/biblioteka/klice/dwory_klice. pdf.
• Szulc H., 1995, Morfogeneza osiedli wiejskich w Polsce, „Prace Geograficzne”, 163, IGiPZ PAN, Wydawnictwo Continuo, Wrocław.
• Szymańska D., 2013, Geografia osadnictwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Tkocz J., 1998, Organizacja przestrzenna wsi w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Wieczorkiewicz W., 1995, Planowanie przestrzenne osadnictwa wiejskiego, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• Wilkin J., 2011, Jak zapewnić rozwój wsi w warunkach zmniejszającej się roli rolnictwa?, [w:] M.Halamska (red.), Wieś jako przedmiot badań naukowych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Williams D.R., 2002, Leisure identities, globalization and the politics of place, ”Journal of Leisure Research”, 4, s. 351-367.
• Wiśniewska M., 1984, Planowanie osiedli wiejskich, Arkady, Warszawa.
• Wójcik M., 2012, Geografia wsi w Polsce. Studium zmiany podstaw teoretyczno-metodologicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Zaborski B., 1926, O kształtach wsi w Polsce i ich rozmieszczeniu, „Prace Komisji Etnograficznej Polskiej Akademii Umiejętności”, 1, Kraków.
• Zaniewska H., Pawłat-Zawrzykraj A., Gloza-Musiał H., 2000, Zagospodarowanie przestrzenne i zabudowa wsi, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.21858/msr.23.01