Doktrynalny wymiar "Hexaëmeronu" Roberta Grosseteste

• Authors: Trepczyński Marcin

Title variants

EN

Doctrinal Dimension of Robert Grosseteste’s "Hexaëmeron"

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule tym uzasadniam, że egzegeza Roberta Grosseteste dokonana w jego dziele Hexaëmeron (będącym komentarzem do opisu sześciu dni stworzenia) została przez niego zaprezentowana jako rodzaj wiedzy, czy bardziej precyzyjnie: jako mądrość, która ma wiele wspólnego z pojęciami scientia i sapientia w ujęciu Arystotelesowym i która przeznaczona jest do nauczania. Egzegeza ta ma więc odgrywać rolę doktryny. Aby uchwycić ten aspekt egzegezy, zaproponowałem, by określać go jako jej „wymiar doktrynalny” lub „doktrynalny charakter”. Grosseteste jasno stwierdza, że będzie w tym dziele traktował o sacratissima sapientia (najświętsza mądrość) i utożsamia ją z teologią. Pokazuję, że porównując ją z naukami, ujawnia on między nimi pewien rodzaj izomorfizmu. Zarysowuje on także ramy metodologiczne dla wykładu Pisma św., uwzględniając wewnętrzny porządek całego projektu egzegezy, z jego punktem centralnym (ze względu na co określam go jako chrystocentryczny) i jego celem. Co więcej, Robert bierze pod uwagę aspekt dydaktyczny tego rodzaju egzegezy rozumianej jako teologia (lub na odwrót), pokazując, że wymaga ona doświadczonych instruktorów. Wreszcie, jego wykład przetykany jest najważniejszymi tezami teologicznymi, a także częściami tekstu, które można postrzegać jako małe traktaty (np. o Trójcy, o wcieleniu, o bezruchu Boga), co oznacza, że dostarcza on poważnego ładunku doktrynalnego. W zakończeniu przywołuję spostrzeżenie Mieczysława Boczara ujawniające, że Grosseteste bardzo pragnął, by teologia była nauczana w kontekście lektury biblijnej.

EN

In this article, I argue that in his Hexaëmeron (a commentary to the six days of creation), Robert Grosseteste presented his exegesis as a kind of knowledge, or more precisely: wisdom, which has much in common with the Aristotelian concepts of scientia and sapientia, and which is intended to be taught. Thus, his exegesis plays the role of a doctrine. In order to grasp this aspect of exegesis, I propose to call it its “doctrinal dimension” or “doctrinal character”. Grosseteste clearly states that he will deal with sacratissima sapientia (the most sacred wisdom) and identifies it with theology. I show that by comparing it with sciences, he reveals a sort of isomorphism between them. He also outlines a methodological framework for the exposition of the sacred scripture, including the internal order of the whole project of the exegesis with its focal point (for which I call it Christocentric) and its goal/end-point. Furthermore, Robert takes into account the didactic aspect of such an exegesis understood as theology (or vice versa), showing that it requires experienced instructors. Finally, his exposition is threaded with the most important theological theses, as well as portions of text which can be perceived as little treatises (e.g., on the Trinity, on the incarnation, on God’s quietude), and thus he provides a serious doctrinal load. In conclusion, I recall Mieczysław Boczar’s account revealing that Grosseteste really wanted theology to be taught in the context of biblical reading.

Keywords

PL

Robert Grosseteste; Hexaëmeron; egzegeza biblijna; teologia jako nauka; mądrość

EN

Robert Grosseteste; Hexaëmeron; biblical exegesis; theology as science; wisdom

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Filozofii
• Journal: Edukacja Filozoficzna
• Year: 2021
• Issue: 72
• Pages: 277-297

Contributors

author

Trepczyński Marcin

References

• Andrée A., Sacra Pagina: Theology and the Bible from the School of Laon to the School of Paris, w: red. C. Giraud, A Companion to Twelfth-Century Schools, Brill, Leiden – Boston 2020, s. 272–314, DOI: https://doi.org/10.1163/9789004410138_014
• Arystoteles, Etyka nikomachejska, przeł. D. Gromska, Warszawa 2008.
• Arystoteles, Metafizyka, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 2, przeł. K. Leśniak, Warszawa 2003.
• Augustyn św., De Trinitate, wyd. W.J. Mountain, Corpus Christianorum Series Latina 50/50A, Brepols, Turnhout 1968 (Patrologia Latina 42); wydanie polskie: Aureliusz Augustyn, O Trójcy Świętej, przeł. M. Stokowska, Pisma Ojców Kościoła XXV, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań–Warszawa–Lublin 1962.
• Crombie A.C., Robert Grosseteste and the Origins of Experimental Science 1100– 1700, Oxford University Press, Oxford 1953.
• Cunningham J.P, Robert Grosseteste and the Pursuit of Learning in the Thirteenth Century, w: red. J.P. Cunningham, M. Hocknull, Robert Grosseteste and the pursuit of Religious and Scientific Learning in the Middle Ages, Springer 2016, s. 41–57.
• Boczar M., Grosseteste, Wydawnictwo Akapit-DTP, Warszawa 1994.
• Dales R.C., Gieben S., Introduction, w: Robert Grosseteste, Hexaëmeron, wyd. R.C. Dales, S. Gieben, Auctores Britannici Medii Aevi , VI, Oxford University Press, London–New York 1982.
• Dias V., St. Augustine on the Structure and Meaning of History (praca magisterska), Concordia University, Montreal 1996.
• Ginther J.R., Master of the Sacred Page: A Study of the Theology of Robert Grosseteste, ca. 1229/30-1235, Routledge, Oxford–New York 2016.
• Ginther J.R., The Super Psalterium of Robert Grosseteste, Ca. 1170–1253: a Scholastic Psalms Commentary as a Source for Medieval Ecclesiology, Toronto 1995.
• Gasper G.E.M., The Fulfillment of Science: Nature, Creation and Man in the Hexaëmeron of Robert Grosseteste, w: red. J.P. Cunningham, M. Hocknull, Robert Grosseteste and the pursuit of Religious and Scientific Learning in the Middle Ages, Springer 2016, s. 221–242.
• Jones W.R, Franciscan Education and Monastic Libraries: Some Documents, „Traditio” 1974, Vol. 30, pp. 435–445.
• Kijewska A., Robert Grosseteste and His De Libero Arbitrio, w: red. A.P. Stefańczyk, R. Majeran, If God Exists… Human Freedom and Theistic Hypothesis: Studies and Essays, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2019, s. 133–149.
• Levering M., Linear and Participatory History: Augustine’s “City of God”, „Journal of Theological Interpretation” 2011, Vol. 5, No. 2, s. 175–196.
• Lewis N., Robert Grosseteste, w: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2021 Edition), red. E.N. Zalta, URL: https://plato.stanford.edu/archives/fall2021/entries/grosseteste
• Magistri Guillelmi Altissiodorensis Summa aurea, ed. J. Ribaillier et al., Grottaferrata (Roma) – Paris 1980.
• McEvoy J., Robert Grosseteste, Oxford University Press, Oxford 2000.
• Olszewski M., O praktycznej bądź teoretycznej naturze teologii. Metateologia scholastyczna 1200–1350, Universitas, Kraków 2002.
• Robert Grosseteste, Hexaëmeron, wyd. R.C. Dales, S. Gieben, Auctores Britannici Medii Aevi, VI, Oxford University Press, London–New York 1982.
• Robert Grosseteste, De Cessatione Legalium, wyd. R.C. Dales, E.B. King, Auctores Britannici Medii Aevi, VII, Oxford University Press, London–New York 1986.
• Robert Grosseteste, De decem mandatis, wyd. R.C. Dales, E.B. King, Auctores Britannici Medii Aevi, X Oxford University Press, London–New York 1987.
• Robert Grosseteste, Expositio in epistolam sancti Pauli ad Galatas, wyd. J. McEvoy, Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis 130, Brepols, Turnhout 1995.
• Southern R.W., Robert Grosseteste: The Growth of an English Mind in Medieval Europe, Clarendon Press, Oxford 1992.
• Stephen Langton, Quaestiones Theologiae, Liber I, wyd. R. Quinto, M. Bieniak, Auctores Britannici Medii Aevi, 22, Oxford University Press, Oxford 2014.
• Stephen Langton, Quaestiones Theologiae, Liber III.1, wyd. M. Bieniak, W. Wciórka, Auctores Britannici Medii Aevi, 36, Oxford University Press, Oxford 2021.
• Stephen Langton, Quaestiones Theologiae, Liber III.2, wyd. M. Bieniak, M. Trepczyński, W. Wciórka, Auctores Britannici Medii Aevi, 40, Oxford University Press, Oxford 2022.
• Torrell J.-P., Koncepcja wiedzy teologicznej według św. Tomasza i pierwszych tomistów, przeł. A. Kuryś, w: red. M. Paluch, Święty Tomasz teolog. Wybór studiów, Instytut Tomistyczny – Wydawnictwo Antyk, Kęty 2005, s. 57–135.
• Trottmann Ch., Théologie et noétique au XIIIe siècle: A la recherche d’un statut, Vrin, Paris 1999.