Zabytkowy zespół alej w Radziejowicach – kulturowe dziedzictwo Mazowsza Ocena stanu zachowania i wartości obiektu

• Authors: Beata Fortuna-Antoszkiewicz , Jan Łukaszkiewicz

Title variants

Evaluation and preservation of the historical alleys of Radziejowice as the cultural heritage of Mazovia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

pracowane studium obiektu – zabytkowego zespołu alej w Radziejowicach, woj. mazowieckie – służyło określeniu jego wyjątkowych walorów kulturowych i przyrodniczych, jako cennej formy zadrzewienia przydrożnego, będącej pozostałością po dawnym, historycznym systemie lokalnych gościńców. Celem badań było określenie aktualnych zasobów drzewostanu zespołu alej (w zakresie taksonomicznym, przestrzennym, ilościowym i jakościowym) na potrzeby bieżącej pielęgnacji i dalszego zachowania układu. Ocenie poddano też stopień zachowania oryginalnego, historycznego układu, ze wskazaniem na szacunkowy wiek tworzących go drzew. Ocena wieku i czasu powstania układu alejowego w Radziejowicach opierała się na badaniach historycznych (kwerenda materiałów archiwalnych) oraz badaniach bezpośrednich w obiekcie – poprzez ocenę wieku drzew, tworzących aleje. Wytypowano drzewa szczególnie cenne (egzemplarze okazowe – ze względu na stan, pokrój i walory krajobrazowe), a także egzemplarze reliktowe – pozostałość oryginalnych XIX-wiecznych nasadzeń. Badaniami objęto zespół alej w ulicach: al. Lipowa, ul. Henryka Sienkiewicza, ul. Główna, ul. Jakuba Kubickiego. Podczas prac terenowych wykonano szczegółową inwentaryzację dendrologiczną wraz z oceną stanu zdrowotnego drzew (wrzesień – październik 2015 r.). Radziejowicki zespół alejowy, w postaci rozbudowanego układu, powstał w latach 20. i 30. XIX w. Obecnie aleje charakteryzują się znacznym zróżnicowaniem tworzącego je drzewostanu oraz odrębnym charakterem ulic i dróg, wzdłuż których jest zlokalizowany. Ponad połowę drzew stanowią lipy drobnolistne (Tilia cordata Mill.); towarzysząco występuje klon pospolity (Acer platanoides L.), a w domieszce m.in. kasztanowiec pospolity (Aesculus hippocastanum L.), grab pospolity (Carpinus betulus L.), jesion wyniosły (Fraxinus excelsior L.). W zespole alej występuje 31 drzew o obwodach pni (mierzonych na wysokości 1,3 m) od 300 cm wzwyż czyli w wieku powyżej 180 lat (cenne zasoby materialne). Stopień zachowania układu, jako formy przestrzennej, funkcjonującej w określonych warunkach siedliskowych i przestrzennych, szacuje się na ok. 36%. Słowa kluczowe: zabytkowe aleje, krajobraz Mazowsza, walory kulturowe i przyrodnicze alej, elementy dziedzictwa kulturowego

EN

The developed study of the historical alley complex in Radziejowice, Mazovia served to determine its exceptional cultural and natural values as a valuable form of roadside plantings which are a remnant of a former, historical system of local highways. The aim of the study was to inventory the tree resources of selected avenues (in taxonomic, spatial, quantitative and qualitative terms) for the needs of current maintenance and further preservation. The degree of preservation of the original historical stand’s resources was also assessed, including an estimation of the age of the original, historical trees. The historical alley complex in Radziejowice was dated according to the results of historical research (archival material query) and field data collection - assessing the age of representative trees forming the alleys. Particularly valuable trees were indicated, including exemplary trees (due to their condition, habit and landscape values), as well as relicts - remains of the original nineteenth-century plantings. The study covered avenues along the streets of Lipowa Av., Henryk Sienkiewicz Str. and Główna Str., which were included in the detailed dendrological inventory. In addition, an assessment of tree health status was carried out (September - October 2015). The alley complex which is the object of the study was developed in the 1820s and 1830s. The avenues are nowadays characterized by a considerable diversity of the stand and the distinct character of the streets and roads along which they are located. More than half of the trees are small-leaved limes (Tilia cordata Mill.) accompanied by common maples (Acer platanoides L.), horse chestnuts (Aesculus hippocastanum), common hornbeams (Carpinus betulus L.), common ashes (Fraxinus excelsior L.). There are 31 trees with trunk circumference (measured at 1.3 m dbh) of over 300 cm, i.e. over 180 years old (valuable material resources). The degree of preservation of the avenue complex as a spatial form is estimated at about 36%.

Keywords

PL

zabytkowe aleje; krajobraz Mazowsza; walory kulturowe i przyrodnicze alej; elementy dziedzictwa kulturowego

EN

historical alleys; Mazovian landscape; cultural and natural values of avenues; elements of cultural heritage

• Publisher: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
• Journal: MAZOWSZE Studia Regionalne
• Year: 2018
• Issue: 24
• Pages: 63-83

Dates

published

2018-04-30

Contributors

author

Beata Fortuna-Antoszkiewicz

• Katedra Architektury Krajobrazu, SGGW w Warszawie

author

Jan Łukaszkiewicz

• Katedra Architektury Krajobrazu, SGGW w Warszawie

References

• Barbasiewicz M., 2016, Radziejowickie theatrum. Dzieje rezydencji, wyd. 2. zmienione i uzupełnione, Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, Radziejowice.
• Bernatzky A., 1979, Tree ecology and preservation, Elsevier Scientific Publ. Co., New York.
• Fortuna-Antoszkiewicz B., 2002, Kształtowanie roślinności przy drogach – zarys historyczny, Przyroda i miasto, 4, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 226–235.
• Fortuna-Antoszkiewicz B., 2004, Struktura przestrzenna nasadzeń drzew przy ulicy miejskiej w świetle archiwaliów, Przyroda i miasto, 6, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 219-232.
• Fortuna-Antoszkiewicz B., 2012, Przemiany formy elementów i układów ogrodowych wzdłuż traktów komunikacyjnych na przykładzie Traktu Królewskiego w Warszawie, Monografie: Sztuka ogrodu, sztuka krajobrazu, 2, Wydawnictwo: Katedra Sztuki Krajobrazu SGGW, Warszawa, s. 1-225.
• Fortuna-Antoszkiewicz B., Łukaszkiewicz J., 2012a, Obsadzanie dróg drzewami owocowymi w Polsce – tradycja i współczesność (XIX / XX w.), Czasopismo Techniczne, 9, 111, s. 127-136.
• Fortuna-Antoszkiewicz B., Łukaszkiewicz J., 2012b, Wybrane aspekty oddziaływania prac technicznych i zabiegów pielęgnacyjnych na kondycję drzew w parkach zabytkowych, Rocznik Polskiego Towarzystwa Denrologicznego, 60, Wyd. Polskie Towarzystwo Dendrologiczne, Warszawa, s. 77-83.
• Fortuna-Antoszkiewicz B., Łukaszkiewicz J., Wiśniewski P., 2015, Inwentaryzacja szczegółowa drzewostanu zespołu alej: al. Lipowa, ul. Henryka Sienkiewicza, ul. Główna, ul. Jakuba Kubickiego, Radziejowice, woj. mazowieckie. Studium obiektu, Maszynopis w zb. Urządu Gminy Radziejowice, 96-325 Radziejowice, ul. Kubickiego 10.
• Gradowski L., Budzyński W., 1963, Zadrzewienia w rolnictwie, PWRiL, Warszawa.
• Hejmanowski S., Milewski J., Terpiński Z., 1964, Poradnik zadrzewieniowca, PWRiL, Warszawa.
• ISA – International Society of Arboriculture. Tree Ordinance Guidelines, http://www.isa-arbor.com/ publications/tree-ord/measuringdbh.aspx.
• Łuczyńska-Bruzda M., 1995, Zadrzewienia w krajobrazie otwartym, Krajobrazy, 6, 18, s. 1-48.
• Łukaszkiewicz J., 2010, Określanie wieku niektórych gatunków drzew ulicznych na podstawie wybranych parametrów dendrometrycznych, Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego, 58, Wyd. Polskie Towarzystwo Dendrologiczne, Warszawa, s. 25-38.
• Majdecki L., 1993, Ochrona i konserwacja zabytkowych założeń ogrodowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Mapa sytuacyjno-wysokościowa w skali 1:500, data wyk. mapy: X 2015 r., obręb: Radziejowice, Radziejowice-Parcel, Kuranów, Wyd. przez Starostwo Powiatowe w Żyrardowie, ul. Limanowskiego 45, 96-300 Żyrardów.
• Ortofotomapa w skali 1:5000, Licencja nr GW-4.7522.86.2015.NZ_14_CL1 z dnia 03.09.2015 wydana przez Marszałka Województwa Mazowieckiego, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie, Departament Geodezji i Kartografii, ul. Floriańska 10, 03-707 Warszawa.
• Pigott, C. D., 1989, Estimation of the age of lime-trees (Tilia ssp.) in parklands from stem diameter and ring counts, Arboricultural Journal, 13, s. 289-302.
• Seneta W., Dolatowski J., 2012, Dendrologia, wyd. 4. zmienione i unowocześnione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Siewniak M., 1990, Gospodarka drzewostanem w założeniach parkowo-ogrodowych, Komunikaty Dendrologiczne, 16, s. 3-48.
• Siewniak M., Siewniak Marg., Banzhaf A., 1991, Problemy rekonstrukcji alei w ogrodach zabytkowych na przykładzie centralnej alei w Mosznej, Komunikaty Dendrologiczne, 18, s. 3-33.
• Sokołowski J., 1820, Panorama Radziejowic od strony północno-wschodniej, ok. 1820 r., pióro, tusz, akwarela, papier, 13,1x32,8, zb. Muzeum Narodowego w Warszawie, nr inw. Rys. Pol. 161693 MNW.
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Radziejowice, Uchwała nr XLII /213/2006 Rady Gminy w Radziejowicach z dnia 14 września 2006 r. w sprawie uchwalenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radziejowice.
• Szczepanowska H.B., 2001, Drzewa w mieście, Hortpress, Warszawa.
• Szwarc-Bronikowski S., 2000, Świadkowie naszych dziejów, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Tomanek J., 1997, Botanika leśna, PWRiL, Warszawa.
• Zielski A., Krąpiec M., 2004, Dendrochronologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Zimmermann M.H., Brown C.L., 1981, Drzewa. Struktura i funkcje, PWN, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.21858/msr.24.04