Fonetyczno-graficzny obraz polszczyzny końca XIX stulecia zawarty w hasłach literowych słownika polsko-rosyjskiego Piotra Dubrowskiego

• Authors: Mędelska Jolanta

Title variants

EN

The phonetic and graphic image of the Polish language of the end of the 19th century contained in letter headwords of the Polish-Russian dictionary by Pyotr Dubrovsky

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka przedstawia obraz XIX-wiecznej wymowy i pisowni polskiej wyłaniający się ze wskazówek na temat realizacji głoskowej liter polskiego alfabetu. Te rekomendacje fonetyczne, skierowane do Rosjan, zawarte są w artykułach hasłowych z literami w nagłówkach zamieszczonymi w słowniku polsko-rosyjskim P. Dubrowskiego. Stwierdzono, że opracowując zasady współczesnej sobie polskiej wymowy (rzadziej pisowni), Rosjanin P. Dubrowski niekiedy odrzucał dane przedstawione w słownikach jednojęzycznych i prezentował swoje stanowisko albo – wobec braku w źródłach potrzebnej informacji – opierał się na własnych obserwacjach. Zdarzało mu się ignorować różnice artykulacyjne między głoskami przy zgodności funkcjonalnej. Słownikarz zazwyczaj upraszczał opisy, nie uwzględniał szczegółów i wyjątków, czasem istotnych. Prawdopodobnie celowo nie komplikował deskrypcji, ale możliwe też, że będąc nierodzimym użytkownikiem polszczyzny, po prostu pewnych kwestii nie dostrzegał, innych nie uważał za ważne, wiedząc z własnego doświadczenia, że nie zaburzają procesu komunikacji. Rezultaty analizy wskazują też, że wiele nieścisłości dostrzeżonych w opisach polskich głosek mogło wynikać ze wschodniosłowiańskich przyzwyczajeń mownych rosyjskiego słownikarza, urodzonego na ziemi ukraińskiej i osłuchanego z polszczyzną kresową. Zestawienie rekomendacji P. Dubrowskiego z tendencjami rozwojowymi polszczyzny ostatniej ćwierci XIX w. zdaje się wskazywać na przywiązanie leksykografa do starszych norm. Jednakże ten konserwatyzm leksykografa mógł być tylko pozorny i jedynie odzwierciedlać nawyki artykulacyjne osoby rosyjskojęzycznej.

EN

The author presents the image of 19th-century Polish pronunciation and spelling that emerges from the guidelines for the vocal realization of the Polish alphabet letters. These phonetic recommendations, addressed to Russians, are contained in headword entries for letters in the Polish-Russian dictionary by Pyotr Dubrovsky. It was found that in developing the principles of contemporary Polish pronunciation (less frequently spelling), Dubrovsky, a Russian himself, sometimes disregarded data available in monolingual dictionaries and presented his position, or in the absence of necessary information in sources based his conclusions on his own observations. He occasionally ignored articulatory differences between phones with functional compatibility. Simplifying descriptions, he did not consider details and exceptions, sometimes even important ones. It is likely that he intentionally did not overcomplicate the descriptors, but being a non-native speaker of Polish, he might not simply have noticed certain issues, while he must have considered others unimportant, knowing from his own experience that they did not disrupt the communication process. Research results also indicate that many of the inaccuracies noted in the descriptions of Polish sounds may have resulted from the Eastern Slavic speech habits of the Russian lexicographer, who was born in Ukraine and listened to the Polish language of Kresy. The comparison of Dubrovsky’s recommendations with developmental trends of the Polish language in the last quarter of the 19th century seems to reveal the lexicographer’s attachment to older standards. However, such conservatism may only be apparent, while in fact reflecting the articulatory habits of a speaker of Russian.

Keywords

PL

polska XIX-wieczna wymowa i pisownia; leksykografia dwujęzyczna

EN

19th-century Polish pronunciation and spelling; bilingual lexicography

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Prace Językoznawcze
• Year: 2021
• Volume: XXIII/3
• Pages: 215–225

Contributors

author

Mędelska Jolanta

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy