Unwanted heritage and its cultural potential. Values of modernist architecture from the times of the Polish People’s Republic

• Authors: Błażej Ciarkowski

Title variants

PL

Niechciane dziedzictwo i jego potencjał kulturowy. Wartości modernistycznej architektury z czasów Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej

• Languages of publication: EN

Abstracts

PL

Celem niniejszych rozważań jest analiza treści zawartych w polskiej powojennej modernistycznej architekturze, ich znaczenie w momencie powstania, oraz sposób w jaki jest odbierana obecnie. Zmiany recepcji dziedzictwa nowoczesnego budownictwa wzniesionego w czasach PRL-u, zostały zestawione w teoriami wartościowania zabytków, a także teorią post-pamięci. Historia polskiej architektury powojennej oraz jej politycznych znaczeń jest zjawiskiem o złożonym charakterze. Architektura utrzymana w nurcie socjalistycznego realizmu zawierała system kodowania treści zgodny z radzieckimi dyrektywami. Odgórnie narzucony akademicki klasycyzm był obowiązującym punktem odniesienia, a jego monumentalny charakter miał być symbolem potęgi komunistycznego państwa. Po 1956 roku komunistyczne władze dostrzegały propagandowy potencjał prestiżowych modernistycznych realizacji oraz konfrontacji polskiej myśli projektowej z Zachodem- zwłaszcza jeśli rodzima myśl wychodziła z owych konfrontacji zwycięsko. Realizacje z lat 1945-1989 stanowią swoiste wyzwanie – zarówno dla badaczy, jak i architektów, konserwatorów czy administracji. Ich ocena i interpretacja często bywają niejednoznaczne, a odbiór społeczny, pomimo rosnąć w tej materii powszechnej świadomości, bardzo zróżnicowany. Tym ym przynależą do obszaru, który przez badaczy bywa określany mianem niechcianego (lub niekiedy- kłopotliwego) dziedzictwa . Generacja, która w dorosłe życie wkroczyła po roku 1989, często postrzega „źle urodzone” dziedzictwo Polski Ludowej jedynie przez pryzmat modernistycznej estetyki, która jednak oceniana jest przez nią diametralnie inaczej niż przez pokolenie ich rodziców. Dowodem rosnącego zainteresowania architektonicznym dorobkiem PRL-u jest nie tylko rosnąca ilość publikacji, ale także coraz bardziej powszechne przypadki wtórnego wykorzystania poszczególnych obiektów.

Keywords

EN

architecture; modernism; socialist modernism; socialist realism; unwanted heritage

PL

architektura; modernizm; socmodernizm; socrealizm; niechciane dziedzictwo

• Publisher: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
• Journal: MAZOWSZE Studia Regionalne
• Year: 2017
• Issue: 22
• Pages: 71-83

Dates

published

2017-12

Contributors

author

Błażej Ciarkowski

• Instytut Architektury i Urbanistyki, Politechnika Łódzka

References

• Ashworth G., Turnbridge J., 1996, Dissonant heritage: the management of the past as a resource in conflict, Chichester.
• Avrami E., Mason R., De La Torre M., 2000, Values and Heritage Conservation. Research Report, The Getty Conservation Institute, Los Angeles.
• Connerton P., 2008, Seven Types of Forgetting, “Memory Studies” 2008 no. 1(59), pp. 59-71.
• Frodl W., 1966, Pojęcia i kryteria wartościowania zabytków. Ich oddziaływanie na praktykę konserwatorską, „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków” Series B – Volume XIII, Warsaw.
• Klein L., 2008, Modernistyczne weduty, „Architektura” 2008 no. 3, p. 20.
• Kula M., 2002, Nośniki pamięci historycznej, Warsaw.
• Macdonald S., 2006, Undesirable Heritage: Fascist Material Culture and Historical Consciousness in Nuremberg, „International Journal of Heritage Studies”, pp. 9-28.
• Milewski W., Z. Skupniewicz, L. Sternal, 2006, Za mało kresek, „Architektura” 2006 no. 12, pp. 72-80.
• Nawratek K., 2005, Ideologie w przestrzeni – próby demistyfikacji, Cracow.
• Nora P., 2009, Między pamięcią i historią: Les lieux de Memoire, “Tytuł Roboczy. Archiwum” 2009, no. 2, pp. 4-12.
• Piotrowski P., 2011, Znaczenia modernizmu. W stronę historii sztuki polskiej po 1945 roku, Poznan.
• Prośniewski B., 2014, Gust nasz pospolity, Warsaw.
• Rezolucja Krajowej Partyjnej Narady Architektów w dniu 20-21 czerwca 1949 r. w Warszawie, „Architektura” no. 6-8/1949, p. 162.
• Riegl A. 1903, Der moderne Denkmalkultus, sein Wesen und seined Entstehung, Wien (exerpt, pp. 144-190) translated by. Ksawery Piwocki, (in:) Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków, ed. R. Kasperowicz, Warsaw 2012, pp. 522-533.
• Rogatka K., Środa-Murawska S., 2016, Potencjał „niechcianego” dziedzictwa architektonicznego w kontekście turystyki kulturowej- przykład Polski, (in:) Kreatywność w turystyce. Innowacyjne rozwiązania we współczesnej turystyce, ed. D. Sokołowski, P. Tomczykowska, Torun, pp.135-145.
• Romanowicz A., 2006, Zostaliśmy w cieniu, „Architektura” 2006 no. 6, pp. 68-77.
• Skolimowska A.,2012, Modulor Polski. Historia osiedla Za Żelazną Bramą, (in:) Mister Warszawy. Architektura mieszkaniowa lat 60. XX wieku, ed. Ł. Gorczyca, M. Czapelski, Warsaw, pp. 79-102.
• Sowa J., 2016, Zmagania z nowoczesną formą, „Rzut” 2016 no. 1, pp. 10-15.
• Springer F., 2011, Źle urodzone, Warsaw.
• Szafer T.P., 1988, Współczesna architektura polska, Warsaw.
• Świt-Jankowska B., 2017, Ochrona dziedzictwa architektonicznego jako element edukacji wczesnoszkolnej, „Wiadomości Konserwatorskie. Journal of Heritage Conservation” 2017, np. 49, pp. 134-141.
• Wacław Zalewski – intuicja inżyniera, „Architektura” 2013 no. 4, pp. 30-35.
• Izdebski H., 2013, Ideologia i zagospodarowanie przestrzeni : doktrynalne prawno-polityczne uwarunkowania urbanistyki i architektury, Warsaw.
• Wujek J., 1986, Mity i utopie architektury, Warsaw.

Identifiers

DOI

10.21858/msr.22.05