Miejsce drzew jest w lesie. O miejskiej biofobii

• Authors: Krajewski Marek

Title variants

EN

Trees Belong in the Forest: On Urban Biophobia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule wyjaśniam, czym jest biofobia, identyfikuję jej podstawowe formy oraz źródła, a także wskazuję, skąd się bierze jej, również współczesna, żywotność. Intepretuję też biofobię jako postawę niezbędną do wytworzenia specyficznej tożsamości człowieka jako nad-gatunku, całkowicie odrębnego wobec innych form istnienia. Pokazując integralny związek między miastem a biofobią, prezentuję różnorodne jej przejawy praktykowane w stosunku do drzew obecnych na terenach zurbanizowanych, szczególnie mocno koncentrując się na zjawisku tak zwanej tujozy. To z kolei pozwala mi wykazać pułapkowy charakter biofobii, ale też wykorzystywanie jej w procesach klasowego wykluczania oraz do legitymizacji procesów rozwojowych. W zakończeniu artykułu przybliżam kilka koncepcji uspołecznienia, które swoją istotą czynią ograniczenie biofobii i budowanie biofilnych relacji z innymi niż ludzkie formami istnienia.

EN

In this paper, I explain what biophobia is, identify its primary forms and sources, and give the reasons for its contemporary vitality. I also interpret biophobia as an attitude that creates a specific human identity as a superspecies, completely separate from other forms of existence. Showing the integral relationship between cities and biophobia, I analyse various manifestations of biophobia in regard to trees in urban areas, focusing on the phenomenon of “arborvitae-itis.” This, in turn, allows me to demonstrate the pitfalls of biophobia, and its use in processes of class exclusion and the legitimisation of development processes. At the end of the article, I present a few socialisation concepts that could reduce biophobia and build biophilic relationships with other – non-human – forms of existence.

Keywords

PL

biofobia; miasto; rośliny; drzewa; tujoza

EN

biophobia; city; plants; trees; arborvitae-itis

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2021
• Issue: 1(20) Drapieżne tożsamości
• Pages: 203-228

Contributors

author

Krajewski Marek

References

• Appadurai A. 2009. Strach przed mniejszościami, tłum. M. Bucholc, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Arendt H. 2020. Kondycja ludzka, tłum. A. Łagodzka, Wydawnictwo „Aletheia”.
• „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni” 2019, nr 3. Nieużytki.
• Barua M. 2016. Nonhuman Labour, Encounter Value, Spectacular Accumulation: The Geographies of a Lively Commodity, „Trans Inst Br Geogr”, nr 42, s. 274–288.
• Battistoni A. 2016. Bringing in the Work of Nature: From Natural Capital to Hybrid Labor, „Political Theory” 45, nr 1, s. 5–31.
• Bauman Z. 1998. Śmierć i nieśmiertelność: o wielości strategii życia, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bauman Z. 2013. Nowoczesność i zagłada, tłum. T. Kunz, Wydawnictwo Literackie.
• Bielicka M. 2021. Usychają nowe drzewa na Świętym Marcinie. ZDM: „Wiz ja w terenie w najbliższ ych dniach”, gazeta.pl. https://poznan.wyborcza.pl/poznan/7,36001,27121305,marnieja-drzewa-na-nowym-swietym-marcinie-czy-nie-jest-to-efekt.html; dostęp: 7.07.2021.
• Ciastoń-Ciulkin A. 2016. Nowa kultura mobilności – istota i ujęcie definicyjne, „Transport Miejski i Regionalny”, nr 1, s. 3–10.
• Cieślińska A. 2018. Tuje modne są i wygodne. Dzięki nim nie zmienia się nic. I latem, i zimą, i wiosną. Jest poważnie, monumentalnie i posępnie, „Wysokie Obcasy”. https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,163229,23131936,tuje-modne-sa-i-wygodne-dzieki-nim-nie-zmienia-sie-nic-i.html; dostęp: 5.07.2021.
• Collard R.C., Dempsey J. 2013. Life for Sale? The Politics of Lively Commodities, „Environment and Planning A: Economy and Space” 45, nr 11, s. 2682–2699.
• Costanza R. i in. 1997. The Value of the World’s Ecosystem Services and Natural Capital, „Nature”, nr 387 (6630), s. 253–260.
• De la Bellacasa M.P. 2017. Matters of Care: Speculative Ethics in More than Human Worlds, University of Minnesota Press.
• Diener A.C., Hagen J. 2012. Borders: A Very Short Introduction, Oxford University Press.
• Douglas M. 2007. Czystość i zmaza, tłum. M. Bucholc, Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Drozdowski R., Frąckowiak M., Krajewski M., Kubacka M., Luczys P., Modrzyk A., Rogowski Ł., Rura P., Stamm A. 2020. Życie codzienne w czasach pandemii. Raport z drugiego etapu badań. https://www.academia.edu/43755026/%C5%BBYCIE_CODZIENNE_W_CZASACH_PANDEMII_RAPORT_Z_DRUGIEGO_ETAPU_BADA%C5%83_WERSJA_PE%C5%81NA_?email_work_card=abstract-read–more; dostęp: 1.07.2021.
• Drzewa, cisi zabójcy. 2015. https://etransport.pl/wiadomosc,36048,drzewa_cisi_zabojcy.html; dostęp: 12.07.2020.
• Eliade M. 2000. Traktat o historii religii, tłum. J. Wierusz-Kowalski, Wydawnictwo „Aletheia”.
• Eposito R. 2013. Immunizacja jako paradygmat nowoczesności, tłum. P. Sawczyński, M. Burzyk, „Politeja”, nr 23, s. 29–40.
• Ernwain M. 2020. From Undead Commodities to Lively Labourers: (Re)Evaluating Vegatal Life, Reclaiming the Power to Design-with Plants, [w:] The Botanical City, red. M. Gandy, S. Jaspers, Jovis Verlag, s. 237–243.
• Flamm M., Kaufmann V. 2006. Operationalising the Concept of Motility: A Qualitative Study, „Mobilities”, nr 1-2, s. 167–189.
• Galera H. 2007. Morfologia a symbolika drzew. Pokrój ogólny, „Nauka”, nr 2, s. 117–129.
• Gandy M. 2018. Cities in Deep Time, „City. Analysis of Urban Change, Theory, Action” 22, nr 1, s. 96–105.
• Gąsior-Niemiec A., Glasze G., Lippok D., Pütz R. 2009, Gating a City: The Case of Warsaw, „Regional and Local Studies”, special issue, s. 78–101.
• Gissen D. 2009. Subnature: Architecture’s Other Environments, Princeton Architectural Press.
• Glucksmann A. 2003. Dostojewski na Manhattanie, tłum. M. Ochab, Sic!
• Goodall J., Hudson G. 2017. Mądrości i cuda świata roślin, tłum. D. Cieśla-Szymańska, Wydawnictwo Marginesy.
• Gwóźdź A. 2010. Od przemysłów kultury do kreatywnej gospodarki, Narodowe Centrum Kultury.
• Haraway D. 2014. Manifest gatunków stowarzyszonych, tłum. J. Bednarek, [w:] Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red. A. Gajewska, Wydawnictwo Poznańskie, s. 241–260.
• Hausner J., Karwińska A., Purchla J., red. 2013. Kultura a rozwój, Narodowe Centrum Kultury.
• Heinrich B. 2018. Drzewa w moim lesie, Wydawnictwo Czarne.
• Helmreich S. 2008. Species of Biocapital, „Science as Culture” 17, nr 4, s. 463–478.
• Houtum H. van. 2005. The Geopolitics of Borders and Boundaries, „Geopolitics”, nr 10, s. 672–679.
• Ilczuk D. 2015. Ekonomika kultury, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ingold T. 2016. Lines: A Brief History, Routledge.
• Ingold T. 2018. Splatać otwarty świat, tłum. E. Klekot, D. Wąsik, D. Leśniak-Rychlak, Instytut Architektury.
• Jakubowski K. 2019. „Czwarta przyroda” w ujęciu Ingo Kowarika, „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni”, nr 3. https://autoportret.pl/artykuly/czwarta-przyroda-w-miescie/; dostęp: 3.07.2021.
• Jakubowski K. 2020. Czwarta przyroda. Sukcesja przyrody i funkcji nieużytków miejskich, Fundacja Dzieci w Naturę.
• Jensen O.B. 2009. Flows of Meaning, Cultures of Movements – Urban Mobility as Meaningful Everyday Life Practice, „Mobilities” 4, nr 1, s. 139–158.
• Kasza J. 2017. Zarządzanie kulturą a hegemonia dyskursu ekonomicznego – analiza przypadku: Teatr Studio w Warszawie, „Zarządzanie w Kulturze” 18, nr 3, s. 443–466.
• Kołodziej E., Korzeniowski P. 2021. Bieszczady nikną w oczach – Lasy Państwowe masakrują wiekową Puszczę Karpacką, „Noizz”, 3.01.2021. https://noizz.pl/ekologia/lasy-panstwowe-wycinaja-puszcze-karpacka-w-bieszczadach/fcl7drj; dostęp: 7.07.2021.
• Kozłowski M., Sowa J., Szreder K., red. 2014. Fabryka sztuki. Podział pracy oraz dystrybucja kapitałów społecznych w polu sztuk wizualnych we współczesnej Polsce. Raport z badań Wolnego Uniwersytetu Warszawy, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
• Krajewski M. 2018, Eremityzacja, [w:] Błędnik: utrzymując równowagę, red. Z. Małkowicz-Daszkowska Zofia, M. Krajewski, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, s. 41–65.
• Krajewski M. 2020. (Nie)nawidzenia. Świat przez nienawiść. Universitas.
• Kronenberg J., Łaszkiewicz E., Sziło J. 2021. Voting with One’s Chainsaw: What Happens When People are Given the Opportunity to Freely Remove Urban Trees?, „Landscape and Urban Planning” 209. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0169204621000049; dostęp: 30.08.2020.
• Kulicki T., Kłosińska K. 2020. Tujoza, [w:] Najnowsze słownictwo polskie. https://nowewyrazy.uw.edu.pl/haslo/tujoza.html; dostęp: 4.07.2021.
• Latour B. 2009. Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji, tłum. A. Czarnacka, M. Gdula, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Latour B. 2011. Nigdy nie byliśmy nowocześni, tłum. M. Gdula, Oficyna Naukowa.
• Lipińska M. 2021. Jarocin. Wycięto 124 drzewa i krzewy w centrum miasta. Burmistrz tłumaczy: „usunięcie jest chwilowe”, gazeta.pl. https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114883,26777260,jarocin.html; dostęp: 9.07.2021.
• McCracken G. 1988. Culture and Consumption, Indiana University Press.
• Mencwel J. 2020. Betonoza: jak się niszczy polskie miasta, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Nogaj M. 2020. Ponad setka drzew, ale dla miasta to nie las, wytnie je pod budowę ulicy. Mieszkańcy: bezsensowna dewastacja, gazeta.pl. https://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/7,35771,26089513,setki-drzew-ale-dla-miasta-to-nie-las-wroclaw-wytnie-je-pod.html?disableRedirects=true; dostęp: 9.07.2021.
• Norgaard R. 2010. Ecosystem Services: From Eye-Opening Metaphor to Complexity Blinder, „Ecological Economics”, nr 69, s. 1219–1227.
• Orr W.D. 1994. Earth in Mind: On Education, Environment, and the Human Prospect, Island Press.
• Patuano A. 2020. Biophobia and Urban Restorativeness, „Sustainability” 12, nr 10. https://doi.org/10.3390/su12104312.
• Raithelhuber E. 2019. The Stilled-Other of the Citizen, „Roma Beggars” and Regimes of (Im)Mobility in an Austrian City, [w:] Constructing Roma Migrants: European Narratives and Local Governance, red. T. Magazzini, S. Piemontese, Springer, s. 129–154.
• Sheller M., Urry J. 2006. The New Mobilities Paradigm, „Environment and Planning” 38, s. 207–226.
• Shotwell A. 2016. Against Purity: Living Ethically in Compromised Times, University of Minnesota Press.
• Sloterdijk P. 2014. Musisz życie swe odmienić: o antropotechnice, tłum. A. Żychliński, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Smyk K. [b.d.]. Drzewo, [hasło w:] Polska bajka ludowa. Słownik, red. V. Wróblewska. https://bajka.umk.pl/slownik/lista-hasel/haslo/?id=52; dostęp: 11.07.2021.
• Sobiepan K. 2021, Te liczby wręcz bolą. Policzono, ile drzew wycięto w pół roku przez „lex Szyszko”, „INN: Poland”, 22.02.2021. https://innpoland.pl-/166195,w-pol-roku-wycielismy-tyle-drzew-co-przez-dekade-to-skutek lexszyszko; dostęp: 7.07.2021
• Stoetzer B. 2018. Ruderal Ecologies: Rethinking Nature, Migration, and the Urban Landscape in Berlin, „Cultural Anthropology” 33, nr 2, s. 295–323.
• Sudra P. 2015. Usługi ekosystemowe na tle wybranych koncepcji ekologii miasta, „Człowiek i Środowisko”, nr 39, s. 61–73.
• Trzaskowska E. 2011. Zbiorowiska synantropijne: niedoceniony potencjał współczesnych miast, „Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum” 10, nr 3, s. 55–66.
• Ulrich R. 1993. Biophilia, Biophobia, and Natural Landscapes, „The Biophilia Hypothesis” 7, s. 73–137.
• Urry J. 2009. Socjologia mobilności, tłum. J. Stawiński, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Vejlgaard H. 2012. Anatomia trendu: co łączy jeansy z łyżworolkami i iPodem, tłum. D. Wąsik, Wolters Kluwer Polska.
• Vullierme J.L. 2016. Lustro Zachodu: nazizm i cywilizacja zachodnia, tłum. M. Żurowska, Grupa Wydawnicza Foksal.
• Waite-Chuah S. 2012. Living in the Comfort Zone: At What Cost?, „Sustainability: The Journal of Record”, nr 5, s. 386–390.
• Ward G. 2013. Dirty Futures: Or How I Learned to Stop Worrying and Love Mother Nature, „Architectural Design” 83, nr 3, [strony nienumerowane].
• Wohlleben P. 2017. Sekretne życie drzew, Wydawnictwo Otwarte.
• Wohlleben P. 2018. Instrukcja obsługi lasu, Wydawnictwo Otwarte.
• Worobiec K.A. 2009. Niekończąca się historia, czyli wycinanie alei przydrożnych, „Dzikie Życie”, nr 11 (185). https://dzikiezycie.pl/archiwum/2009/listopad-2009/niekonczaca-sie-historia-czyli-wycinanie-alei-przydroznych; dostęp: 30.08.2021.
• Wypadki drogowe w Polsce w 2020 roku. 2021. https://statystyka.policja.pl/st/ruch-drogowy/76562,wypadki-drogowe-raporty-roczne.html; dostęp: 11.07.2020.
• Zajączkowska U. 2019. Patyki, badyle, Wydawnictwo Marginesy.
• Zamorska M. 2020a. Kulturowe herbarium. Polityka, etyka i estetyka roślin, „Prace Kulturoznawcze” 24, nr 3, s. 9–21.
• Zamorska M. 2020b. Etyka roślin. Wiedza, troska i stawanie się z Innymi, „Prace Kulturoznawcze” 24, nr 3, s. 43–62.