Konotacje nazw barw w toponimii i hydronimii śląskiej (czarny, biały, zielony)

• Authors: Lech-Kirstein Danuta

Title variants

EN

Connotations of colour names in Silesian toponymy and hydronymy (black, white, green)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Kolory należą do podstawowych środków orientacji człowieka w świecie. Niosą informacje o wartościach wyznawanych przez dane społeczeństwo, są wyrazem tożsamości jednostkowej i zbiorowej, wywołują różne skojarzenia i emocje, odzwierciedlają sposób postrzegania otaczającej rzeczywistości. Przedmiotem artykułu są nazwy geograficzne Śląska zawierające element kolorystyczny: czarny, biały i zielony – najbardziej charakterystyczne barwy Śląska. Badaniu zostały poddane zarówno nazwy genetycznie polskie, jak i niemieckie, gdyż historia Śląska i naturalna symbioza językowo-kulturowa pozwalają traktować je na równi. Badania nazw kolorów w obu językach nie wykazują też większych różnic w konotacjach i prototypach tych nazw. W pierwszej części artykułu wyjaśniono terminy związane z tematem, jak barwa / kolor, konotacje. Następnie przedstawiono kolejno trzy elementy kolorystyczne, poczynając od etymologii tych wyrazów, poprzez ich konotacje wynikłe z ludowego postrzegania świata, wierzeń i tradycji, kończąc na analizie nazw geograficznych zawierających te elementy. Złożenia, zrosty i zestawienia łączące przymiotniki z rzeczownikami potwierdzają prototypowe wzorce bieli, zieleni i czerni, ale wprowadzają też nowe, nieznane konotacje. Nazwy z elementem kolorystycznym tworzą specyficzny obraz Śląska jako krainy z jednej strony ciemnej, mrocznej i dzikiej, ale z drugiej strony jasnej, czystej i pełnej życia.

EN

Colours belong to the basic means of human orientation in the world. They convey information about values followed by a given society, are an expression of individual and collective identity, evoke various associations and emotions, and reflect the perception of the surrounding reality. The subject of the paper are geographical names of Silesia containing a colour element: black, white and green – the most characteristic colours of Silesia. Both genetically Polish and German names were examined, as the history of Silesia and the natural linguistic and cultural symbiosis make it possible to treat them equally. Research on the names of colours in both languages does not show any major differences in the connotations and prototypes of these names. The first part of the paper explains terms related to the topic, such as hue vs. colour, and connotations. Then, three colour elements are presented , starting from the etymology of the words, through their connotations resulting from the folk perception of the world, beliefs and traditions, ending with the analysis of geographical names containing these elements. Compounds proper, solid compounds and juxtapositions linking adjectives with nouns confirm the prototype patterns of white, green and black, but they also introduce new, unknown connotations. The names with a colour element create a specific image of Silesia as a land that is dark, dusky and wild, on the one hand, but bright, clean and full of life, on the other hand.

Keywords

PL

konotacje; nazwy geograficzne; nazwy barw / kolorów; onomastyka śląska

EN

connotations; geographical names; names of hues vs. colours; Silesian onomastics

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Prace Językoznawcze
• Year: 2021
• Volume: XXIII/2
• Pages: 91–103

Contributors

author

Lech-Kirstein Danuta

• Uniwersytet Opolski