Przychylność rzeźnika. Wizja ładu stowarzyszeniowego Edwarda Abramowskiego

• Authors: Waśkiewicz Andrzej

Title variants

EN

The Goodwill of the Butcher: Edward Abramowski’s Vision of an Order Based on Associations

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia wizję ładu stowarzyszeniowego Edwarda Abramowskiego, na który składają się gospodarcze kooperatywy oraz samopomocowe związki przyjaźni. Ład stworzony oddolnie ma być odpowiedzią na permanentny nieład tworzony przez kapitalizm i przymus wywierany przez państwo. Kooperatywy kierują się z konieczności logiką zysku ekonomicznego, ale dzielonego równo wśród swych członków, związki przyjaźni zaś empatią, mogącą jednak liczyć na odwzajemnienie. Dobrowolne stowarzyszenia zdolne są wypełnić niemal wszystkie funkcje niezbędne do funkcjonowania społeczeństwa, mogą więc zastąpić państwo, także państwo socjalistyczne, w które wpisana jest instytucja – choćby demokratycznego – przymusu. Pozostająca pod zaborami Polska może się odrodzić właśnie w tej formie, mimo pozostania, nawet formalnie, pod zwierzchnością rosyjskiego cara. Autor wpisuje wizję odrodzonej Rzeczypospolitej Abramowskiego w nurt utopii „akapitalistycznej”, wywodzący się z Arystotelesowskiej koncepcji przyjaźni ze względu na korzyść. W postaci ekonomii współdzielenia nurt ten pojawił się ponownie po kryzysie ekonomicznym 2008 roku.

EN

This article presents Edward Abramowski’s vision of an order based on associations such as cooperative businesses and self-help friendship unions. Abramowski imagined the new, grassroots-derived order to be the answer to the permanent disorder produced by capitalism and state coercion. Cooperatives are necessarily guided by the aim of economic profit, but that profit is divided equally among the cooperative members; friendship unions are guided by empathy and rely on reciprocity. Voluntary associations can provide nearly everything society needs in order to function. They can thus replace the state, including the socialist state, in which the institution of coercion – even if democratic – is inscribed. Abramowski thought that partitioned Poland could be reborn in this form, even while the nation remained formally under the sovereignty of the Russian tsar. The author of the article describes Abramowski’s vision of a reborn Republic as part of the current of “a-capitalist” utopias which derive from the Aristotelian concept of utility-based friendship. In the form of the sharing economy this current reappeared after the economic crisis of 2008.

Keywords

PL

Abramowski; kooperatywa; przyjaźń; utopia; anarcho-syndykalizm

EN

Abramowski; cooperative; friendship; utopia; anarcho-syndicalism

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2019
• Issue: 1(16) Intelektualiści totalni
• Pages: 305-322

Contributors

author

Waśkiewicz Andrzej

References

• Abramowski E. 1965. Filozofia społeczna. Wybór pism, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Abramowski E. 1980. Metafizyka doświadczalna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Abramowski E. 1986. Rzeczpospolita przyjaciół. Wybór pism społecznych i politycznych, Instytut Wydawniczy Pax.
• Abramowski E. 2009. Braterstwo, solidarność, współdziałanie, Stowarzyszenie „Obywatele Obywatelom”.
• Błesznowski B. 2014. Utopia w służbie demokracji – wokół źródeł kooperatyzmu, [w:] Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja. Wybór pism, red. B. Błesznowski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 7–45.
• Dąbrowska M. 2014. Ręce w uścisku, [w:] Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja. Wybór pism, red. B. Błesznowski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 103–110.
• Gide Ch. 1937. Kooperatyzm, tłum. S. Thugutt, „Społem” Związek Spółdzielni Spożywców [publikacja zamieszczona na stronie internetowej Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej].
• Mannheim K. 1974. Człowiek i społeczeństwo w dobie przebudowy, tłum. A. Rażniewski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Mauss M. 1973. Szkic o darze, tłum. K. Pomian, [w:] tegoż, Antropologia i socjologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Okraska R. 2014. Od samopomocy do wizji nowego ustroju. Zarys dziejów rozwoju materialnego i ideowego spółdzielczości w Polsce do 1939 roku, [w:] Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja. Wybór pism, red. B. Błesznowski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 46–71.
• Polanyi K. 2010. Wielka transformacja. Polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów, tłum. M. Zawadzka-Strączek, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Russell B. 1935. Drogi do wolności. Socjalizm, anarchizm i syndykalizm, tłum. A. Kurlandzka, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”.
• Tocqueville de A. 2009. Raport o pauperyzmie, tłum. W. Turopolski, J. Strzelecka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Waśkiewicz A. 2017. Przyjaźń dla korzyści, ale też z korzyścią dla społeczeństwa, „Przegląd Filozoficzno-Literacki”, nr 3–4 (48), s. 413–425.
• Waśkiewicz A. 2020. Ludzie–rzeczy–ludzie. Rzecz o utopiach, w których rzeczy łączą, a nie dzielą, Universitas [w druku].
• Żuk P., red. 2008. Spotkania z utopią w XXI wieku, Oficyna Naukowa.