Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2020 | XXII/3 | 25–43

Article title

O literackim potencjale gwary warmińskiej od końca XIX wieku po czasy współczesne

Title variants

EN
On the literary potential of the Warmian dialect from the late 19th century to modern times

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
Celem artykułu jest zestawienie tekstów literackich napisanych gwarą warmińską lub z wykorzystaniem jej słownictwa, które powstały od końca XIX w. po czasy współczesne. Zostały one przedstawione na tle historyczno-kulturowym Warmii i w kontekście prowadzonych badań językoznawczych, poczynając od działań Kazimierza Nitscha i Witolda Doroszewskiego, na Marii Biolik kończąc. W zbiorze tekstów, w których pojawiła się gwara warmińska, znalazły się bajki, pieśni, przysłowia, legendy, felietony, gawędy, komiks, a nawet elementarz. Konkluzją artykułu jest stwierdzenie o zmierzchu gwary warmińskiej, bezpowrotnym jej odejściu z codziennego obiegu i pozostaniu elementem dziedzictwa kulturowego.
EN
The purpose of the article is to juxtapose literary texts in the Warmian dialect or employin its vocabulary, which were written from the late 19th c. to modern times. They were presented against the historical and cultural background of Warmia and in the context of linguistic research, from the contribution of Kazimierz Nitsch and Witold Doroszewski to those of Maria Biolik. The collection of texts in which the Warmian dialect appeared included fairy tales, songs, proverbs, legends, columns, stories, comics and even an primer. The article is concluded with a statement that what we witness is the dusk of the Warmian dialect, its irrevrsible departure from everyday circulation, as now it only remains part of the cultural heritage.

Year

Issue

Pages

25–43

Physical description

Contributors

  • Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

References

  • Achremczyk S. (2010): Historia Warmii. T. I: Pradzieje – 1772. Olsztyn.
  • Achremczyk S. (2011): Historia Warmii i Mazur. T II: 1772–2010. Olsztyn.
  • Bajki Warmii i Mazur (1956). Red. H. Koneczna i W. Pomianowska. Warszawa.
  • Barczewski W. (2002): Kiermasy na Warmii. Wstęp i oprac. J. Chłosta. Olsztyn.
  • Barczewski W. (2008): Geografia polskiej Warmii. Red. J. Chłosta. Olsztyn.
  • Biolik M. (1998): Funkcja pragmatyczna gwary warmińskiej w felietonach S. Pieniężnego „Kuba spod Wartemborka gada”. [W:] Teoretyczne, badawcze i dydaktyczne założenia dialektologii. Red. S. Gala. Łódź, s. 331–341.
  • Biolik M. (1999a): Fonetyczne wykładniki stylizacji gwarowej w felietonach Seweryna Pieniężnego „Kuba spod Wartemborka gada”. „Prace Językoznawcze” nr 1, s. 7–16.
  • Biolik M. (1999b): Leksyka gwarowa w felietonach Seweryna Pieniężnego „Kuba spod Wartemborga gada”. [W:] Polszczyzna regionalna. Red. H. Sędziak. Łomża, s. 71–79.
  • Biolik M. (2002): Badania językoznawcze na Warmii i Mazurach. „Komunikaty Mazursko- -Warmińskie” nr 1, s. 25–33.
  • Biolik M. (2014): Dialekt warmiński. Fonetyka i fonologia. Olsztyn.
  • Biolik M. (2016): Końcówki dawnej liczby podwójnej czasowników w dialekcie warmińskim: na podstawie felietonów Seweryna Pieniężnego „Kuba spod Wartemborka gada”. „Prace Językoznawcze” nr 18/2, s. 5–18.
  • Biolik M., Duma J. (2006): Warmiński pęcełek. „Prace Językoznawcze” nr 8, s. 5–11.
  • Chłosta J. (1973): Kubowe gadki. „Słowo na Warmii i Mazurach” nr 18 z 12–13 maja.
  • Chłosta J. (1977): Wydawnictwo „Gazety Olsztyńskiej” w latach 1918–1939. Olsztyn.
  • Chłosta J. (1989): Wstęp. [W:] Kuba spod Wartemborka gada. Felietony Seweryna Pieniężnego drukowane w „Gazecie Olsztyńskiej”. Wstęp i oprac. J. Chłosta. Olsztyn, s. 5–19.
  • Chłosta J. (2000): Wprowadzenie. [W:] E. Cyfus: Po naszamu. Olsztyn
  • Chłosta J. (2002a): Słownik Warmii (historyczno-geograficzny). Olsztyn.
  • Chłosta J. (2002b): Posłowie. [W:] W. Barczewski: Kiermasy na Warmii. Olsztyn.
  • Chłosta J. (2007): W obronie ojców mowy i wiary. Jan Liszewski redaktor, wydawca, poeta. Olsztyn.
  • Chłosta J. (2014): Debiutanckie wiersze Marii Zientary-Malewskiej. „Prace Literaturoznawcze” nr 2, s. 301–313.
  • Chłosta-Zielonka J. (2010): Życie literackie Warmii i Mazur w latach 1945–1989, Olsztyn.
  • Cyfus E. (2000): Po naszamu. Olsztyn.
  • Cyfus E. (2018): Kele wsi chałupa. Dąbrówno.
  • Dejna K. (1993): Dialekty polskie. Wrocław.
  • Doroszewski W. (1955): Uwagi o gwarze Warmii i Mazur. [W:] Pieśni ludowe Warmii i Mazur. Wybór i oprac. M. Sobieski. Kraków, s. 21–25.
  • Dubisz S. (1972): O nazwach jodły w gwarach ostródzko-warmińsko-mazurskich. „Poradnik Językowy” nr 9, s. 526–531.
  • Dubisz S. (1977): Nazwy roślin w gwarach ostródzko-warmińsko-mazurskich. Wrocław.
  • Dubisz S. (1978): Elementy rodzime i obcojęzyczne w słownictwie gwar ostródzko-warmińsko--mazurskich. „Z Polskich Studiów Slawistycznych”. S. V. Warszawa, s. 233–245.
  • „Gazeta Toruńska” 1883, nr 149 z 4 lipca.
  • Gębik W. (1961): Trzydziestolecie pierwszego „Zbioru polskich pieśni ludowych z Warmii”. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” nr 3, s. 401–408
  • Gizewiusz G. (2000): Pieśni ludu znad górnej Drwęcy w parafiach ostródzkiej i kraplewskiej zbierane od 1836 do 1840 roku. Oprac., wstęp i komentarz D. Pawlak. Poznań.
  • Jasiński J. (2003): Między Prusami a Polską: rozprawy i szkice z dziejów Warmii i Mazur w XVIII–XX wieku. Olsztyn.
  • Kętrzyński W. (1988): O Mazurach. Oprac. i wstęp J. Jasiński. Olsztyn.
  • Kolberg O. (1966): Dzieła wszystkie. T. 40: Mazury Pruskie. Red. D. Pawlak. Wrocław.
  • Kuba spod Wartemborka gada. Felietony Seweryna Pieniężnego drukowane w „Gazecie Olsztyńskiej” (1989). Wstęp i oprac. J. Chłosta. Olsztyn.
  • Lewandowska I. (2012): Trwanie Warmii: 600 lat Butryn. Olsztyn.
  • Lewandowska I., Cyfus E. (2012): Elementarz gwary warmińskiej. Rodzina, dom i zagroda. Barczewo.
  • Lewandowska I., Cyfus E. (2014): Elementarz gwary warmińskiej. Wierzenia, zwyczaje i obrzędy. Barczewo.
  • Nitsch K. (1907a): Charakterystyka dialektów polskich w Prusiech Wschodnich. „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”. T. XIV, s. 17–183.
  • Nitsch K. (1907b): Dialekty polskie Prus Wschodnich. „Materiały i Prace Komisji Językowej A.U.”. T. III, s. 297–487.
  • Nitsch K. (1932): Język polski w Prusiech Wschodnich. [W:] Prusy Wschodnie – przeszłość i teraźniejszość. Red. M. Zawidzki. Poznań.
  • Nitsch K. (1937): Język polski Pomorza i Prus Wschodnich. [W:] Słownik geograficzny Państwa Polskiego i ziem historycznie z Polską związanych. T. I. Warszawa, szp. 195–202.
  • Ogrodziński W. (1977): Wstęp. [W:] W. Barczewski: Kiermasy na Warmii i inne pisma wybrane. Olsztyn.
  • Olsztyńskie biografie literackie 1945–1988 (1991). Red. J. Chłosta. Olsztyn.
  • Pieśni ludowe Warmii i Mazur (1955). Wybór i oprac. M. Sobieski. Kraków.
  • Polakówna M. (1953): Osadnictwo Warmii w okresie krzyżackim. Poznań.
  • Sawicka H. (2004): Wstęp. [W:] M. Zientara-Malewska: Wiersze zebrane. Oprac. H. Sawicka i J. Chłosta, Olsztyn.
  • Sieniawski K. (1878): Biskupstwo warmińskie. Poznań.
  • Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur. T. I: A–Ć (1987). Red. Z. Stamirowska. Wrocław−Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź. T. II: D–G (1991). Red. Z. Stamirowska. Wrocław. T. III: H–K (1993). Red. H. Perzowa, Z. Stamirowska. Warszawa–Kraków. T. IV: L–N (2002). Red. H. Perzowa, D. Kołodziejczykowa. Warszawa–Kraków. T. V: O–Ó (2006). Red. H. Perzowa, D. Kołodziejczykowa. Warszawa–Kraków. T. VI: PA–PÓ (2014). Red. D. Kołodziejczykowa. Warszawa–Kraków. T. VII: PRA–PRZEW (2018).
  • Red. K. Sobolewska. Warszawa–Kraków.
  • Sobolewska K. (2014): Dialektolodzy na manowcach. O wpływie niemczyzny na gwary Warmii i Mazur. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 21, z. 2, s. 93–103.
  • Staniszewski A. (1991): „Gazeta Olsztyńska” 1886–1939. Olsztyn.
  • Steffen A. (1931): Zbiór polskich pieśni ludowych z Warmji. T. I. Wstęp J. S. Bystroń, K. Nitsch. Poznań.
  • Steffen A. (1934): Zbiór polskich pieśni ludowych z Warmji. T. II. Leszno.
  • Steffen A. (1937): Zbiór polskich pieśni ludowych z Warmji. T. III. Poznań.
  • Steffen W. (1984): Słownik warmiński. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
  • Stępowski T. (1972): Wstęp. [W:] Kuba spod Gietrzwałdu gada. Olsztyn.
  • Szorc A. (1999): Dzieje Warmii 1454–1660: stan badań i postulaty badawcze. Olsztyn.
  • Szostakowski S. (1964): Dzieje Warmii i Mazur w wypisach. Warszawa.
  • Szulowska W. (2009): Gwary Warmii i Mazur w ujęciu Profesora Kazimierza Nitscha. „Prace Językoznawcze nr 11, s. 237–245.
  • Ściebora A. (1971): Wymowa samogłosek nosowych w gwarach warmińskich i mazurskich. „Prace Filologiczne” nr 21, s. 5–49.
  • Śliwa A. (1972): Kuba spod Gietrzwałdu gada. Wybór i wstęp T. Stępowski. Olsztyn.
  • Urbańczyk S. (1984): Zarys dialektologii polskiej. Warszawa.
  • Wakar M. (2006): Jak chłop łabędzia za żonę wziął (Jek chłop lab’ńdzia za bziołka wzioł). Rys. J. Gach. Olsztyn.
  • Wakar M. (2008): O Królu i chłopcu w czepku urodzonym (Ło królu i szurku w czepku łurodzónam). Rys. J. Gach. Olsztyn.
  • Wakar M. (2009): Jak powstała wyspa Lalka na Jeziorze Łańskim (Skónd sia wzióła wyspa Lalka na Łanskam jyziorze). Rys. J. Gach. Olsztyn.
  • Wełpa A. (2014), Językowe komunikowanie uczuć w pieśniach ludowych z Warmii i Mazur. Kraków.
  • Wybór źródeł i literatury do dziejów Warmii i Mazur (1806–1920) (2010). Zebrali i oprac. I. Lewandowska, M. Jastrzębska. Olsztyn.
  • Zientara-Malewska M. (2004): Wiersze zebrane. Oprac. H. Sawicka i J. Chłosta. Olsztyn.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.mhp-b8502487-5a06-477f-b4d9-33224cc5e8ca
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.