Ortodoksja i herezja w relacjach ludzi i zwierząt

• Authors: Dietl Anna

Title variants

EN

Orthodoxy and Heresy in the Human–Animal Relationship

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dyskurs o ludzko-zwierzęcych relacjach w ciągu ostatnich lat istotnie nabrał na znaczeniu. Media reprezentujące różne światopoglądowo podejścia przyjęły w tym obszarze mocne i wzajemnie wykluczające się perspektywy. To społeczne zjawisko jest okazją do poszukiwania nowego teoretycznego podejścia do analizy socjologicznej. Artykuł ma charakter teoretyczno-empiryczny. W warstwie teoretycznej pokazuje, jak kategorie herezji i ortodoksji można wykorzystać, poza obszarem ścisłej teologii, do socjologicznego badania zjawisk społecznych. Przedstawiony zarys dyskursu herezjologicznego wykorzystany jest do wskazania nowych wymiarów wyjaśniających zmieniające się relacje ludzi i zwierząt. Uwaga nakierowana jest na prześledzenie sposobów przedstawiania siebie i własnej doktryny jako ortodoksji, a oponentów i głoszonych przez nich doktryn jako heretyków i herezji. W pracy analizowane są numery specjalne czasopism opiniotwórczych poświęcone tematyce zwierząt („Newsweek Polska”, „Polonia Christiana”, „Tygodnik Powszechny”), opublikowane w latach 2017–2019. Na podstawie materiału empirycznego widać, jak relacyjność wpisana w parę pojęć herezja–ortodoksja pozwala wydobyć istotę sporu dotyczącego „właściwego” sposobu postrzegania zwierząt i kształtowania ludzko-zwierzęcych relacji. Takie podejście pozwala pogłębić analizę współwystępowania odmiennych poglądów o aspekty ich wzajemnych odniesień oraz prześledzić proces uznawania ich za prawdziwe lub fałszywe. Uwzględnienie dyskursu herezjologicznego umożliwia lepsze zrozumienie dynamiki rywalizacji o zwycięstwo w przekazie symbolicznym.

EN

The discourse on the human–animal relationship has recently received wider attention in Poland. Periodicals with different ideological backgrounds have taken strong and mutually exclusive positions. This social phenomenon provides an opportunity to apply a novel theoretical approach to sociological analysis. In regard to theory, this paper shows how categories of heresy and orthodoxy can be applied beyond theology. The proposed outline of Christian heresiological discourse is used to indicate aspects worth considering in analyses of the changing relationships between humans and animals. In particular, the focus is on how people present themselves and their doctrine as orthodox while viewing their opponents as heretics holding heretical principles. The empirical analysis covers the special issues on animals published by influential Polish periodicals between 2017 and 2019. These periodicals (Newsweek Polska, Polonia Christiana, and Tygodnik Powszechny) were chosen for their different world-views. The paper demonstrates how relationality, inherent in the heresy–orthodoxy pair of concepts, allows to bring out contradictory narratives regarding the postulated way of perceiving animals and shaping human–animal relationships. The paper provides an in-depth analysis of the present conflicting views and spill-over effects, as well as of the dynamic process of recognising these views as true or false. Considering the heresiological discourse makes it possible to better understand the competition for cultural dominance.

Keywords

PL

herezja; ortodoksja; relacje ludzi i zwierząt; dyskurs; analiza prasowa

EN

heresy; orthodoxy; human–animal relationship; discourse; press analysis

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2020
• Issue: 1(18) Herezja
• Pages: 179-203

Contributors

author

Dietl Anna

References

• Czyżewski M. 2013. Teorie dyskursu i dyskursy teorii, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 3–25.
• Grabowska B. 2016. Zmiana języka, jakim mówimy o zwierzętach, jako świadectwo zmiany naszego do nich stosunku, „Poznańskie Zeszyty Humanistyczne”, nr 31, s. 31–44.
• Granat W., red. 1973. Encyklopedia katolicka, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Harrington D. 1980. The Reception of Walter Bauer’s „Orthodoxy and Heresy in Earliest Christianity” during the Last Decade, „The Harvard Theological Review”, t. 73, nr 1/2, s. 289–298.
• Herzog H. 2011. Some We Love, Some We Hate, Some We Eat, Harper Perennial.
• Howarth D. 2008. Dyskurs, tłum. A. Gąsior-Niemiec, Oficyna Naukowa.
• Jorgensen D.W. 2017. Approaches to Orthodoxy and Heresy in the Study of Early Christianity, „Religion Compass”, t. 11, nr 7–8, e12227, https://doi.org/10.1111/rec3.12227.
• Kaczorowski B., red. 2006 Religie świata. Encyklopedia PWN, PWN.
• Konecki K. 2005. Ludzie i ich zwierzęta. Interakcjonistyczno-symboliczna analiza społecznego świata właścicieli zwierząt domowych, Scholar.
• Kołakowski L. 2010. Herezja, Znak.
• Köstenberger A.J., Kruger M.J. 2010. The Heresy of Orthodoxy. How Contemporary Culture’s Fascination with Diversity Has Reshaped Our Understanding of Early Christianity, Crossway.
• Latusek A., red. 2008. Wielki słownik wyrazów obcych, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe.
• Mamzer H. 2017. Zwierzęce imiona – upodmiotowienie czy zawłaszczenie, „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies”, nr 3, s. 163–178.
• Myszor W. 2003–2004. Międz y ortodoksją i herezją, „Teologia Polityczna”, nr 1, s. 133–139.
• O’Collins G. SJ, Farrugia E.G. SJ, red. 2002. Leksykon teologiczny, tłum. J. Ożóg SJ, B. Żak, red. pol. H. Pietras, WAM.
• Pawliszak P., Rancew-Sikora D. 2012. Wprowadzenie do socjologicznej analizy dyskursu (SAD), „Studia Socjologiczne”, nr 1(204), s. 5–15.
• Press Service Monitoring Mediów. 2018. Raport medialny „Problematyka zwierząt w polskich mediach”, https://psmm.pl/wp-content/uploads/2021/01/problematyka-zwierzat-w-polskich-mediach-raport-medialny-19122018.pdf; dostęp: 10.02.2020.
• Pręgowski M. 2016. Introduction, [w:] Companion Animal in Everyday Life. Situating Human–Animal Engagement within Cultures, red. M. Pręgowski, Palgrave Macmillan, s. 1–9.
• Prokopiuk J. 2008. Herezja znaczy wolność, Studio Astropsychologii.
• Rejter A. 2016. Dyskurs(y) posthumanizmu w kontekście współczesnej komunikacji, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, nr 32, s. 21–30.
• Sobol E., red. 1995. Mały słownik języka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Sztompka P. 2008. Życie codzienne – temat najnowszej socjologii, [w:] Socjologia codzienności, red. P. Sztompka, M. Boguni-Borowska, Znak, s. 15–52.
• Vanhoutte K. 2019. A Heretical Tale about Heresy or When Words Do Matter, „HTS Teologiese Studies/Theological Studies”, nr 75(3), a5023, https://doi.org/10.4102/hts.v75i3.5023.
• Widok N. 2012. Ortodoksja, herezja, schizma – wyjaśnienie pojęć, [w:] Ortodoksja, herezja, schizma w kościele starożytnym, red. F. Drączkowski, J. Pałucki, P. Szczur, M. Szram, M. Wysocki, M. Ziółkowska, Polihymnia, s. 15–34.
• Austyn M. 2019. Myśliwi na celowniku, „Polonia Christiana”, nr 71, s. 64–65.
• Boniecki A. 2019. Dżdżownico, siostro nasza, „Tygodnik Powszechny. Wydanie Specjalne”, nr 3(11), s. 74.
• Bortkiewicz P. 2019. Kult Gai zastępuje wiarę w Boga, rozm. przepr. T.D. Kolanko, „Polonia Christiana”, nr 71, s. 58–60.
• Burda K. 2018. Jedna wielka mądra rodzina, „Newsweek Polska. Nauka o zwierzętach”, Życiowa mądrość zwierząt, nr 1, s. 1.
• de Mattei R. 2019. Cel: animalizacja, rozm. przepr. J. Wolak, „Polonia Christiana”, nr 71, s. 5.
• de Waal F. 2019. Mądrzejsze niż nam się wydaje, rozm. przepr. Ł. Kwiatek, B. Kucharzyk, „Tygodnik Powszechny. Wydanie Specjalne”, nr 3(11), s. 54–58.
• Doerre P. 2019. Zbrodnie, których jeszcze nie znamy, „Polonia Christiana”, nr 71, s. 53–55.
• Hohol M., Baran B. 2019. Myślę, więc wiem, gdzie jestem, „Tygodnik Powszechny. Wydanie Specjalne”, nr 3(11), s. 15–16.
• Hołownia Sz. 2019a. Całe stworzenie, „Tygodnik Powszechny. Wydanie Specjalne”, nr 3(11), s. 67–70.
• Hołownia Sz. 2019b. Zielono mi, „Tygodnik Powszechny. Wydanie Specjalne”, nr 3(11), s. 126–127.
• Jędrzejczak M. 2019. Ruch ekologiczny – współczesna pseudoreligia?, „Polonia Christiana”, nr 71, s. 60–62.
• Kratiuk K. 2019. Manipulacja dobrymi sercami, „Polonia Christiana”, nr 71, s. 49.
• Lamża Ł. 2019, Śmierć wyspy, „Tygodnik Powszechny. Wydanie Specjalne”, nr 3(11), s. 51–53.
• Nowakowska M. 2017. Wielkie serce w każdej piersi, „Newsweek Polska. Ekstra o zwierzętach”, nr 3, s. 6–9.
• Relich P. 2019a. Prz yroda – nowy proletariat, „Polonia Christiana”, nr 71, s. 62–63.
• Relich P. 2019b. Zielona rewolucja, „Polonia Christiana”, nr 71, s. 50–52.
• Targański T. 2019. Pierwsi spośród równych, „Tygodnik Powszechny. Wydanie Specjalne”, nr 3(11), s. 109–112.
• Tokarczuk O. 2019. Awantura o kury, rozm. przepr. K. Kubisiowska, „Tygodnik Powszechny. Wydanie Specjalne”, nr 3(11), s. 95–99.
• Wohlleben P. 2017. Emocje są językiem instynktów, rozm. przepr. A. Maziuk, „Newsweek Polska. Ekstra o zwierzętach”, nr 3, s. 14–17.