Krytyka pretensjonalnego historyzm u w twórczości Witkacego i Gruszczyńskiego na przykładzie ul. Retoryka w Krakowie

• Authors: Węcławowicz Tomasz

Title variants

EN

Criticism of the pretentious Historicism in the works of Stanisław Ignacy Witkiewicz and Włodzimierz Gruszczyński: The example of Retoryka Street in Krakow

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł omawia architekturę fin de siècle przy ulicy Retoryka w Krakowie i jej recepcję przez artystów awangardy lat dwudziestych następnego stulecia. U schyłku wieku XIX tekstualność historyzmu była aprobowana, ale pokolenie później uważano ją za pretensjonalną. Jednym z krytyków był Witkacy. Wspólnie z przyjaciółmi stworzył w Krakowie awangardową grupę artystyczną „Formiści”. Równocześnie kochał się w Jadwidze Unrug, która mieszkała na końcu ulicy Retoryka. W swej powieści Nienasycenie (wyd. 1930) nie opisywał co prawda architektury tych kamienic, ale wyobrażał sobie ich mieszkańców, śniących „krakowski sen o potędze”. Drugim krytykiem był Włodzimierz Gruszczyński, który „zmodernizował” w roku 1929 tamtejszy Dom Egipski, ozdobiony motywami kwiatów lotosu, uskrzydlonego dysku słonecznego, figurkami Ozyrysa etc. Egzotyczno-historyzujące elewacje przemodelował na modne ówcześnie art deco. Postawy Witkacego i Włodzimierza Gruszczyńskiego względem fin de siècle są spójne. Obie są negacją: dla Witkacego jest to negacja treści, a dla Gruszczyńskiego formy

EN

The paper discusses the fin de siècle architecture at Retoryka Street in Krakow and its reception by avant-garde artists of the next century. In the late 19th century, the textuality of Historicism was approved, but a generation later it was considered pretentious. One of the critics was Stanislaw Ignacy Witkiewicz, a writer and a painter. He was a member of the avant-garde group “The Formists” and he was in love with Jadwiga Unrug, who lived at the end of Retoryka Street. In his novel Insatiability (published 1930) he did not describe the architecture of these tenement houses, but their inhabitants dreaming „a Krakow dream of power”. The second artist was Włodzimierz Gruszczyński, who (in 1929) remodelled the richly decorated Egyptian House into simplified Art-Deco. The attitudes of Witkiewicz and Gruszczyński towards fin de siècle are negations: for Witkiewicz it applies to the „contents”, and for Gruszczyński – to the architectural shape

Keywords

PL

Kraków; historyzm v. modernizm; powieść surrealistyczna; Art-Deco

EN

Krakow; Historicism v. Modernism; surrealistic novel; Art-Deco

• Publisher: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
• Journal: Państwo i Społeczeństwo
• Year: 2020
• Issue: 3
• Pages: 101-116

Contributors

author

Węcławowicz Tomasz

• Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Identifiers

DOI

10.34697/2451-0858-pis-2020-3-007