Poznawcza operatywność i własności sądów egzystencjalnych

• Authors: Tupikowski Jerzy

Title variants

EN

Cognitive operability and properties of existential judgements

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Rdzeniem realizmu metafizyki jest podstawowa kategoria poznawcza, jaką jest poznanie sądowe wyrażające się głównie w operatywności sądów egzystencjalnych i w strukturze sądów predykatywnych. Nosicielami prawdy są przede wszystkim sądy podmiotowo-orzecznikowe, ale ich epistemiczny status jest uwarunkowany nośnością sądu pierwszego, jakim jest zawsze sąd egzystencjalny. Ten bowiem sąd afirmuje istnienie świata całkowicie spontanicznie i bezpośrednio. Pierwotna zatem afirmacja istnienia dokonuje się w poznawczej nośności sądu egzystencjalnego i z tego powodu ze swej natury jest on sądem nadprawdziwościowym oraz bezznakowym. Jest on bowiem racją prawdy i jako taki staje się gruntem operatywności samych sądów prawdziwościowych, jakimi są sądy predykatywne. Dlatego też, sąd egzystencjalny jest głównym komunikatorem rzeczywistego istnienia świata i jako specyficzny znak prawdy w jej aspekcie epistemicznym (definicyjnym) jest podstawą rozumienia oraz wyjaśniania jego ontycznej architektury.

EN

Judicial cognition – the basic cognitive category – expressed mainly in the operability of existential judgements and in the structure of predicative judgements is the core of metaphysical realism. As transmitters of truth primarily serve the subjective and predicative judgements, but their epistemic status depends on the cogency of the first judgement, which is always the existential judgement. It is this very judgement that affirms the existence of the world completely spontaneously and directly. Thus, the initial affirmation of existence takes place in the cognitive cogency of the existential judgement and for this reason, by its very nature, it is a super-intelligible and signless judgement. For it is the raison d’être of truth and, as such, it becomes the basis for the operability of the truth-transmitting/intelligible judgements, which are predicative judgements. Therefore, the existential judgement is the main communicator of the real existence of the world and as a specific sign of truth in its epistemic (defining) aspect, is the basis for comprehending and explaining its ontic structure.

Keywords

PL

istnienie; sąd egzystencjalny; sąd predykatywny; prawda; bezznakowość; byt; rzeczywistość

EN

existence; existential judgement; predicative judgement; truth; signlessness; entity; reality

• Publisher: University of Warsaw, Institute of Philosophy
• Journal: Edukacja Filozoficzna
• Year: 2019
• Issue: 67
• Pages: 117-138

Contributors

author

Tupikowski Jerzy

References

• Bronk A., Majdański S., Klasyczność filozofii klasycznej, „Roczniki Filozoficzne” 1991–1992, t. 39–40, z. 1, s. 367–391.
• Gilson E. , Byt i istota, tłum. D. Eska, J. Nowak, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2006.
• Gondek A., Egzystencjalny sąd, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. III, red. A. Maryniarczyk i in., PTTA, Lublin 2002.
• Krąpiec M.A., Dzieła, t. XI: Byt i istota. Św. Tomasza „De ente et essentia” przekład i komentarz, RW KUL, Lublin 1994.
• Krąpiec M.A., Dzieła, t. X: Człowiek i prawo naturalne, RW KUL, Lublin 1993.
• Krąpiec M.A., Dzieła, t. IX: Ja – człowiek, RW KUL, Lublin 1991.
• Krąpiec M.A., Dzieła, t. XIII: Język i świat realny, RW KUL, Lublin 1995.
• Krąpiec M.A., Dzieła, t. VII: Metafizyka. Zarys teorii bytu, RW KUL, Lublin 1995.
• Krąpiec M.A., Dzieła, t. XXII: O rozumienie świata, Wydawnictwo KUL, Lublin 2002.
• Krąpiec M.A., Dzieła, t. VIII: Poznawać czy myśleć. Problemy epistemologii tomistycznej, RW KUL, Lublin 1994.
• Krąpiec M.A., Dzieła, t. II: Realizm ludzkiego poznania, RW KUL, Lublin 1995.
• Krąpiec M.A., Dzieła, t. V: Struktura bytu. Charakterystyczne elementy systemu Arystotelesa i Tomasz z Akwinu, RW KUL, Lublin 1995.
• Krąpiec M.A, Dzieła, t. I: Teoria analogii bytu, RW KUL, Lublin 1993
• Mazur P.S., Zarys podstaw filozofii człowieka. Antropologiczne zastosowanie metody separacji, Księgarnia Akademicka, Kraków 2016.
• Mazur P.S., Metafizyka istnienia człowieka, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, Kraków 2018.
• Stępień A.B., Studia i szkice filozoficzne, t. I, red. M.A. Krąpiec, T. Szubka, TN KUL, Lublin 1993.
• Stępień A.B., Wstęp do filozofii, TN KUL, Lublin 1995.
• Tupikowski J., Epistemiczna nadprawdziwość i bezznakowość sądów egzystencjalnych, „Quaestiones Selectae” 2012, t. XXI, z. 30, s. 7–22.
• Tupikowski J., Logos i prawda. Od projektu naturalnej teologii do afirmatywnej chrystologiki, Wydawnictwo Salwator, Kraków 2017.
• Tupikowski J., Realizm i analiza. Zarys metafizycznego rozumienia świata rzeczy i osób, Wydawnictwo Salwator, Kraków 2018.
• Tupikowski J., Realizm prawdy a poznawcza nośność sądów egzystencjalnych, „Studia Philosophiae Christianae” 2011, t. 47, nr 1, s. 69–88.
• Tupikowski J., Spór o podstawy teizmu. Racje realnego świata, czy kreacja religijnych sensów?, Wydawnictwo PWT, Wrocław 2009.
• Wojtysiak J., Czym jest istnienie?, w: S. Swieżawski: osoba i dzieło, red. J. Czerkawski, P. Gut, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006, s. 141–151.
• Wojtysiak J., O słowie „być”. Z teorii wyrażeń egzystencjalnych i ich filozoficznego zastosowania, TN KUL, Lublin 2005.
• Wojtysiak J., O tym, jak dowieść istnienia Boga, w: Filozofia religii. Kontrowersje, red. J. Hołówka, B. Dziobkowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018, s. 75–100.
• Zdybicka Z.J., Partycypacja bytu. Próba ustalenia relacji między światem a Bogiem, TN KUL, Lublin 1972.
• Ziemińska R., Spór relatywizmu z absolutyzmem na temat pojęcia prawdy, „Roczniki Filozoficzne” 2009, t. 57, z. 1, s. 299–314.