(Nie)honoryfikatywne sposoby określania znanych publicznie osób w polskim dyskursie medialnym na Litwie

• Authors: Irena Masojć

Title variants

EN

(Non-)Honorific Ways of Referring to Public Figures in the Polish Media Discourse in Lithuania

Abstracts

PL

Tematem niniejszego artykułu są sposoby określania znanych publicznie osób w użyciu referującym z uwzględnieniem stosowanych środków honoryfikatywności, które przysługują im ze względu na wysoką rangę w hierarchii społecznej. W polskiej tradycji kulturowej taką funkcję pełnią tytuły funkcyjne i profesjonalne oraz jednostka honoryfikatywna pan/pani. Przedmiotem analizy są określenia używane w wypowiedziach referujących w audycji dyskusyjnej „Szósty dzień tygodnia”, emitowanej w polskiej rozgłośni radiowej „Znad Wilii” na Litwie. Podstawę materiałową stanowi 10 pochodzących z lat 2015–2016 audycji, w których uczestniczyły 24 osoby (prowadząca oraz 23 gości programu). Celem badania jest ujawnienie najczęściej stosowanych konstrukcji złożonych z antroponimów i tytułów funkcyjnych / profesjonalnych oraz ukazanie różnych funkcji jednostki pan/pani w analizowanych wyrażeniach. Zastosowanie w badaniu materiału metody ilościowej pozwala ustalić częstotliwość użycia poszczególnych konstrukcji i dominujące w dyskursie medialnym tendencje w tym zakresie. Dzięki analizie jakościowej można ujawnić różne funkcje jednostki leksykalnej pan/pani, która w zależności od uwarunkowań formalnych i pragmatycznych może nadać konstrukcji nie tylko nacechowanie godnościowe, lecz również deprecjonujące. Jednostka rodzaju żeńskiego pani w większości przypadków pełni przede wszystkim funkcję gramatyczną – przy rzeczownikach tytularnych i nazwiskach mających postać męską jest jedynym wyznacznikiem rodzaju żeńskiego, np. pani prezydent, pani premier Szydło.

EN

This article focuses on the ways of referring to public figures which involve the use of honorifics when talking about high-ranking representatives of society. In the Polish cultural tradition this function is performed by official and professional titles and the honorific pan/pani ‘mister/misses’. The study analyses designations used by participants of the discussion programme “Szósty dzień tygodnia” [The Sixth Day of the Week], which is broadcast on the Polish Radio “Znad Wilii” [By the Wilia River] in Lithuania. The research material includes 10 radio broadcasts aired in 2015 and 2016, featuring a total of 24 people (the host and 23 guests). The aim of the study is to identify the most frequently applied constructions that consist of personal names and official/professional titles, and to determine different functions of the honorific pan/pani in these constructions. The quantitative analysis makes it possible to identify the frequency of particular constructions and the tendencies prevailing in the media discourse. The qualitative analysis of the collected material reveals a variety of functions performed by the honorific pan/pani. Depending on the formal or pragmatic context, this item may endow a construction with a shade of respect or, conversely, make it derogatory. The female honorific pani firstly has a grammatical function: it is used with the titles and surnames which are masculine in form as the only indicator of female gender (e.g. pani prezydent, pani premier Szydło).

Keywords

PL

pragmatyka; środki honoryfikatywności; dyskurs medialny; język polski na Litwie

EN

pragmatics; honorific; media discourse; Polish language in Lithuania

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Acta Baltico-Slavica
• Year: 2020
• Volume: 44
• Pages: 26-42

Dates

published

2020

Contributors

author

Irena Masojć

• Vytauto Didžiojo universitetas [Vytautas Magnus University], Kaunas

• https://orcid.org/000000017492946X

References

• Clyne, M. (2009). Address in intercultural communication across languages. Intercultural Pragmatics, 6(3), 395–409. https://doi.org/10.1515/IPRG.2009.020
• Dąbrowska, A. (1983). Formy zwracania się do innych w niektórych językach europejskich. Acta Universitatis Wratislaviensis: Studia Linguistica, 8, 3–19.
• Girčienė, J. (2013). Adresato įvardijimo raida. Žmogus kalbos erdvėje, 2013(7), 613–621. https://www.knf.vu.lt/dokumentai/failai/katedru/uzsienio/conference_proceedings_zke_2013_multiple.pdf
• Huszcza, R. (1980). O gramatyce grzeczności. Pamiętnik Literacki, 71(1), 175–186.
• Huszcza, R. (2006). Honoryfikatywność: Gramatyka – pragmatyka – typologia. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kretzenbacher, H. L. (2010). „Man ordnet ja bestimmte Leute irgendwo ein für sich ...”: Anrede und soziale Deixis. Deutsche Sprache: Zeitschrift für Theorie, Praxis, Dokumentation, 2010(1), 1–18. https://doi.org/10.37307/j.1868-775X.2010.01.02
• Łaziński, M. (2000a). Pan ksiądz i inni panowie: Wtórna funkcja lekceważąca jednostki pan (Cz. 1). Poradnik Językowy, 2000(8), 29–38.
• Łaziński, M. (2000b). Pan ksiądz i inni panowie: Wtórna funkcja lekceważąca jednostki pan: Dokończenie. Poradnik Językowy, 2000(9), 19–28.
• Łaziński, M. (2006). O paniach i panach: Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Marcjanik, M. (2007). Grzeczność w komunikacji językowej. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Marcjanik, M. (2008). Wielkie zmiany przyjdą jutro: O przemianach w językowych obyczajach grzecznościowych. Język a Kultura, 20, 89–98.
• Marcjanik, M. (2013). Retoryczny wymiar językowej grzeczności: Na przykładzie form adresatywnych w komunikowaniu społecznym. Poradnik Językowy, 2013(6), 74–82.
• Masojć, I. (2008). Funkcje form honoryfikatywnych pan/pani – ponas/ponia we współczesnym języku polskim i litewskim. W I. Masojć & R. Naruniec (Red.), Tożsamość na styku kultur: Zbiór studiów (ss. 148–160). Vilniaus Pedagoginio Universiteto leidykla.
• Masojć, I. (2017). Wpływ czynników socjokulturowych na wybór form adresatywnych w polskim dyskursie medialnym na Litwie. W V. Patráš (Red.), Sociokultúrne aspekty v slovanských jazykoch: Prispevky pripravené na XVI. Medzinárodný kongres slavistov Belehrad (ss. 83–91). Belianum.
• Masojć, I. (2018). Sposoby określania adresata w polskim dyskursie medialnym na Litwie. W J. Malejka (Red.), Języki i kultury w kontakcie (ss. 374–389). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Ożóg, K. (2014). Współczesna polska grzeczność językowa a postmodernizm. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis: Studia Linguistica, 9, 49–60.
• Petrošiūtė, Z. (2014). Parlamentinio diskurso analizė: Kreipimosi raiškos kaita. Parlamento studijos, 17, 38–64.
• Pisarkowa, K. (1979). Jak się tytułujemy i zwracamy do drugich. Język Polski, 59(1), 5–17.
• „Rozmowa o Polsce” Kopacz – Szydło: Zapis całości. (2015, październik 20). TVN24. https://tvn24.pl/polska/rozmowa-o-polsce-zapis-spotkania-ewy-kopacz-i-beaty-szydlo-ra58740 1-3315722
• Stone, G. (1981). W sprawie charakterystyki gramatycznej wyrazów pan, pani, państwo. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 20, 39–43.
• Tomiczek, E. (1983). System adresatywny współczesnego języka polskiego i niemieckiego: Socjolingwistyczne studium konfrontatywne. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Identifiers

DOI

10.11649/abs.2020.002

Biblioteka Nauki

38438707