„Język polski na Kresach” Janusza Riegera na tle badań nad polszczyzną kresową po roku 2015

• Authors: Katarzyna Konczewska

Title variants

EN

“Język polski na Kresach” [Polish Language in the Eastern Borderlands] by Janusz Rieger Against the Background of Research on Borderland Polish After 2015

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia stan badań nad polszczyzną kresową po 2015 roku. Autorka dokonuje przeglądu wybranych pozycji traktujących o języku polskim na Litwie, Białorusi i Ukrainie oraz pograniczach, omawia przedstawione w publikacjach problemy i wątki badawcze, prezentuje kierunki eksploracji. Oddzielna uwaga została poświęcona dokonaniom w dziedzinie badań nad polszczyzną kresową Janusza Riegera, a także jego najnowszej monografii z 2019 roku pt. Język polski na Kresach.

EN

This article presents the state of research in the field of studies on Borderland Polish after 2015. The author provides an overview of selected publications which concern the situation of the Polish language in Belarus, Lithuania, Ukraine and in the borderlands, discusses the issues and research problems they consider, and outlines the main areas of research. The article focuses on the contribution of Janusz Rieger to this field of study and on his latest monograph: Język polski na Kresach [The Polish Language in the Eastern Borderlands], published in 2019.

Keywords

PL

polszczyzna kresowa; kontakty językowe; język polski na Białorusi; język polski na Litwie; język polski na Ukrainie; Janusz Rieger

EN

Polish language in the Eastern Borderlands; language contacts; Polish Language in Belarus; Polish Language in Lithuania; Polish Language in Ukraine; Janusz Rieger

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Acta Baltico-Slavica
• Year: 2020
• Volume: 44
• Pages: 238-262

Dates

published

2020

Contributors

author

Katarzyna Konczewska

• Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk [Institute of Polish Language, Polish Academy of Sciences], Cracow

• https://orcid.org/0000000236059974

References

• Ananʹeva, N. E. (2018). O proekte tematicheskogo slovaria polʹskikh periferiĭnykh govorov. In L. Ė. Kalnynʹ (Ed.), Issledovaniia po slavianskoĭ dialektologii: 19–20. Slavianskie dialekty v sovremennoĭ iazykovoĭ situatsii: Dialektnyĭ slovar´ kak sposob issledovaniia slavianskikh dialektov (pp. 152–158). Institut slavianovedeniia RAN. https://doi.org/10.31168/0412-1.2.2
• Barniškienė, S. (2019). Recenzija: Anastasija Kostiučenko. Sprachen und ihre Sprecher in Litauen. Eine soziolinguistische Untersuchung zum sozialen Status des Litauischen, Polnischen und Russischen. (Kalbos ir jų vartotojai Lietuvoje. Sociolingvistinė lietuvių, lenkų ir rusų kalbų socialinio statuso analizė) [Review]. Darnioji daugiakalbystė / Sustainable Multilingualism, 14, 238–240. http://www.uki.vdu.lt/sm/index.php/sm/article/viewFile/260/188
• Bednarczuk, L. (2018a). Początki i pogranicza polszczyzny. Lexis.
• Bednarczuk, L. (2018b). Z południowo-wschodniej peryferii polszczyzny. In L. Citko (Ed.), Języki ruskie w rozwoju historycznym i kontaktach z polszczyzną (pp. 11–54). Wydawnictwo Prymat.
• Bogorodskiĭ, B. L. (2006). Tut emu i kaiuk prishel (k istorii frazeologicheskogo sochetaniia). In B. L. Bogorodskiĭ, Ocherki po istorii slov i slovosochetaniĭ russkogo iazyka (pp. 340– 350). Izdatelʹstvo Sankt-Peterburgskogo universiteta.
• Chlebda, W. (2019). O wyzwaniach i zadaniach pamięcioznawstwa lingwistycznego. LingVaria, 14(28), 147–164. https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.28.10
• Czarnecka, K. (2016). Podobieństwa i różnice w zakresie słowotwórstwa między gwarową polszczyzną północno- i południowokresową. Linguistica Copernicana, 13, 365–377. https://doi.org/10.12775/LinCop.2016.018
• Dawlewicz, M., Geben, K., Karaś, H., Kresa, M., & Żyło, B. (2019). Normatywny słownik polskich nazw miejscowych z obszaru Litwy.
• Dzięgiel, E. (2015). The Polish language and the Polish minority in Ukraine: National identity in the face of multilingualism and loss of a native language. In Y. Kleinmann & A. Rabus (Eds.), Aleksander Brückner revisited: Debatten um Polen und Polentum in Geschichte und Gegenwart (pp. 221–232). Wallstein Verlag.
• Dzięgiel, E. (2017). Odmiany terytorialne i społeczne współczesnego języka polskiego na Ukrainie. LingVaria, 12(24), 199–210. https://doi.org/10.12797/LV.12.2017.24.13
• Dzięgiel, E., Czarnecka, K., Kowalska, D. A., & Zanushevska, L. (2016). Polskojęzyczna prasa na Ukrainie sowieckiej w latach 1918–1939: Przegląd tytułów i treści. Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk.
• Geben, K. (2018). Polacy na Litwie w obliczu przemian. Annales Collegii Nobilium Opolienses, 2018(7), 34–45.
• Grek-Pabisowa, I. (2017). Polskie wyspy gwarowe z przełomu XIX i XX w. na Białorusi: Gwary późnego osadnictwa na Polesiu, Witebszczyźnie i Mohylewszczyźnie: Z wykazem słownictwa przedstawionym leksykograficznie. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy). https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/587
• Grek-Pabisowa, I., & Ostrówka, M. (2018). Zakres wpływów wschodniosłowiańskich w polszczyźnie północnokresowej – wpływy białoruskie. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 66, 141–161. https://doi.org/10.26485/RKJ/2018/66/9
• Grek-Pabisowa, I., Ostrówka, M., & Jankowiak, M. (2017). Słownik mówionej polszczyzny północnokresowej (I. Grek-Pabisowa, Scientific Ed.). Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/128
• Jankowiak, M. (2018a). Polonizmy leksykalne w gwarach białoruskich na Litwie (rejon orański). LingVaria, 13(25), 143–162. https://doi.org/10.12797/LV.13.2017.25.11
• Jankowiak, M. (2018b). Zakres i zróżnicowanie leksykalnych wpływów polskich we współczesnych gwarach białoruskich na pograniczach (Podlasie – Wileńszczyzna – Łatgalia – Pskowszczyzna). In Z. Greń (Ed.), Językoznawstwo: Prace na XVI Międzynarodowy Kongres Slawistów w Belgradzie 2018 (pp. 103–261). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Jankowiak, M. (2019). Relikty polszczyzny północnokresowej na rubieżach dawnej Rzeczypospolitej (południowe ziemie obwodu pskowskiego): Cz. I. LingVaria, 14(27), 149–164. https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.10
• Kanchėŭskaia, K. Ė. (2016). Polʹskiia leksichnyia zapazychanni ŭ belaruskikh havorkakh Hrodzenskaha raëna. In M. Danilovich (Ed.), Filalahichnae kraiaznaŭstva Hrodzenshchyny (Vol. 5, pp. 25–33). IUrSaPrynt.
• Karaś, H. (2017). Język polski pogranicza litewsko-łotewsko-białoruskiego w świetle frekwencji cech językowych. Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Kąś, J. (2019, August 6–7). Nowy typ słownika gwarowego [Report]. Konferencja “Język zwierciadłem kultury”, Sokołów Podlaski.
• Konczewska, K. (2016a). Zapożyczenia polskie w białoruskich gwarach Grodzieńszczyzny w zakresie kultury materialnej. In E. Młynarczyk & E. Horyń (Eds.), Dialog z tradycją: Vol. 5. Językowe dziedzictwo kultury materialnej (pp. 79–96). Collegium Columbinum.
• Konczewska, K. (2016b). Zróżnicowanie polskich gwar Grodzieńszczyzny: Polszczyzna “szlachty zaindurskiej”. Język Polski, 96(3), 43–57.
• Konczewska, K. (2017a). Polszczyzna grodzieńska: Stan badań i perspektywy. In B. Osowski, J. Kobus, P. Michalska-Górecka, & A. Piotrowska-Wojaczyk (Eds.), Język w regionie, region w języku 2 (pp. 183–202). Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne.
• Konczewska, K. (2017b). Zapożyczenia polskie w materiale Zbioru przysłów białoruskich Iwana Nosowicza z 1874 r. In E. Horyń & E. Żmuda (Eds.), W kręgu dawnej polszczyzny (Vol. 4, pp. 53–69). Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.
• Konczewska, K. (2018a). Archaizmy leksykalne współczesnej polszczyzny grodzieńskiej (socjolektu szlacheckiego). In M. Pastuch & M. Siuciak (Ed.), Historia języka w XXI wieku: Stan i perspektywy (pp. 355–367). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Konczewska, K. (2018b). Kultura funeralna Polaków zachodniej Grodzieńszczyzny. In I. Steczko & R. Dźwigoł (Eds.), Dialog z tradycją: Vol. 7. Dawna i współczesna kultura funeralna (pp. 135–148). Collegium Columbinum.
• Konczewska, K. (2018c). Świadomość językowa Polaków na Grodzieńszczyźnie na początku odrodzenia narodowego. Język Polski, 98(3), 97–107.
• Konczewska, K. (2019a). Polskie i białoruskie gwary grodzieńskie w ujęciu komparatystycznym. In N. Pintarić, I. Čagalj, & I. Vidović Bolt (Eds.), Komparativnoslavističke lingvokulturalne teme (pp. 205–215). Srednja Europa.
• Konczewska, K. (2019b). Szlachta grodzieńska na początku XXI wieku – język i tożsamość: Zarys problematyki. LingVaria, 14(27), 183–199. https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.12
• Kostecka-Sadowa, A. (2017). Sytuacja języka polskiego w obcym otoczeniu językowym: Zarys problematyki (na przykładzie obwodu lwowskiego). Prace Językoznawcze, 19(2), 73–86.
• Kostiučenko, A. (2016). Sprachen und ihre Sprecher in Litauen: Eine soziolinguistische Untersuchung zum sozialen Status des Litauischen, Polnischen und Russischen. Logos Verlag.
• Krasowska, H., Pokrzyńska, M., & Suchomłynow, L.A. (2018). Świadectwo zanikającego dziedzictwa. Mowa polska na Bukowinie: Rumunia – Ukraina. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. http://www.polinst.kyiv.ua/storage/swiadectwo_zanikajacego_dziedzictwa_mowa_polska_na_bukowinie_rumunia-ukraina.pdf
• Kundera, W. (2018). Sytuacja mniejszości polskiej na Litwie – dziś i w przeszłości. Łódzkie Studia Teologiczne, 27(3), 111–137.
• Kurzowa, Z. (2007). Ze studiów nad polszczyzną kresową: Wybór prac (Vol. 3). Universitas.
• Lewaszkiewicz, T. (2017). Język powojennych przesiedleńców z Nowogródka i okolicy. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Liauchuk, V. (2017). Określenia rodzime i obce w nazwach pokarmów w gwarze polskiej w okolicach wsi Komaje i Łyntupy dawnego powiatu święciańskiego. In M. Kresa (Ed.), Młodzi o języku regionów (pp. 73–84). Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Makarowa, O. (2017). Leksyka prawnicza w polskich zapiskach sądowych z Ukrainy (XVI i XVII wiek) (J. Rieger, Scientific Ed.). Wydawnictwo DiG.
• Paśko-Koneczniak, D. (2016). Słownik zapożyczeń polskich w rosyjskiej gwarze staroobrzędowców z regionu suwalsko-augustowskiego. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Perepisʹ naseleniia respubliki Belarusʹ 2009 goda: Naselenie po natsionalʹnosti i rodnomu iazyku. (2010). http://www.belstat.gov.by/upload-belstat/upload-belstat-pdf/perepis_2009/5.8-4. pdf
• Pikhoia, R. G. (2019). Sovetskiĭ Soiuz: Istoriia vlasti: 1945–1991. Direkt-Media. Poltoratskaia, М. А. (1961). Prepodavanie inostrannogo iazyka v sovetskikh shkolakh. V pomoshchʹ prepodavateliu russkogo iazyka v Amerike / A Guide to Teachers of the Russian Language in America, 15(57), 14–17.
• Rieger, J. (Ed.). (2002). Język mniejszości w otoczeniu obcym. Wydawnictwo Naukowe Semper. Rieger, J. (Ed.). (2007a). Słownictwo gwarowe przesiedleńców z Ukrainy: Słownik porównawczy kilku wsi w Tarnopolskiem. Wydawnictwo Lexis.
• Rieger, J. (Ed.). (2007b). Słownictwo kresowe: Studia i materiały. Wydawnictwo DiG.
• Rieger, J. (2014). Słownictwo polszczyzny gwarowej na Brasławszczyźnie. Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa.
• Rieger, J. (2017). Czego nie wiemy o polszczyźnie kresowej XX i XXI wieku? Slavia Orientalis, 66(3), 519–533.
• Rieger, J. (2018, November 26). Codzienność i tragiczne losy Polaków na Ukrainie w relacjach: Pozalingwistyczne efekty badań dialektologicznych [Report]. Posiedzenie Komisji Wschodnioeuropejskiej PAU, Kraków.
• Rieger, J. (2019). Język polski na Kresach. Wydawnictwo DiG. Rieger, J., Masojć, I., & Rutkowska, K. (2006). Słownictwo polszczyzny gwarowej na Litwie. Wydawnictwo DiG.
• Rutkovska, K. (Red.). (2016). Polskie gwary na Litwie: Przewodnik multimedialny po polskich gwarach na Litwie. Wydział Filologiczny Uniwersytetu Wileńskiego. http://lenkutarmes.flf.vu.lt
• Rutkovska, K. (2018). Halina Karaś. Polskie gwary okolic Ignalina i Jeziorosów na Litwie w świetle frekwencji cech językowych. Warszawa: Zakład Graficzny Uniwersytetu Warszawskiego, 2017, stron 398. ISBN 978-83-65557-66-3 [Review]. Slavistica Vilnensis, 63, 397–400. https://doi.org/10.15388/SlavViln.2018.63.11870
• Sawaniewska-Mochowa, Z. (1991). Bibliografia prac o polszczyźnie kresowej. In J. Rieger & W. Werenicz (Eds.), Studia nad polszczyzną kresową (Vol. 6, pp. 223–254). Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Sawaniewska-Mochowa, Z. (1995). Bibliografia prac o polszczyźnie kresowej za lata 1989–1993 (z uzupełnieniami do roku 1988). In J. Rieger (Ed.), Studia nad polszczyzną kresową (Vol. 8, pp. 263–282). Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Sawaniewska-Mochowa, Z. (2002). Ze studiów nad socjolektem drobnej szlachty kowieńskiej XIX wieku: Na podstawie słowników przekładowych Antoniego Juszkiewicza. Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego.
• Sawaniewska-Mochowa, Z. (2018). Język polski na Litwie po 1990 roku: Stan badań i perspektywy. In Z. Greń (Ed.), Językoznawstwo: Prace na XVI Międzynarodowy Kongres Slawistów w Belgradzie 2018 (pp. 255–261). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Sawaniewska-Mochowa, Z., & Zielińska, A. (2007). Dziedzictwo kultury szlacheckiej na byłych Kresach północno-wschodnich Rzeczypospolitej: Ginąca część kultury europejskiej. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy). https://rcin.org.pl/dlibra/publication/26955/edition/14301
• Sicińska, K. (2018, November 22–23). Polszczyzna kresowa, regiolekt kresowy, język polski na Białorusi i Ukrainie – o nazewnictwie odmian języka polskiego na dawnych Kresach Wschodnich [Report]. Konferencja “Język w regionie – region w języku III”, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań.
• Smułkowa, E. (Ed.). (2009). Brasławszczyzna: Pamięć i współczesność: Vol. 2. Słownictwo dwujęzycznych mieszkańców rejonu (Słownik brasławski). Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Smułkowa, E. (Ed.). (2011). Brasławszczyzna: Pamięć i wspόłczesność: Vol. 1. Historia regionu. Charakterystyka socjolingwistyczna. Świadectwo mieszkańcόw. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Smułkowa, E. (2016a). Moje pogranicza w historii, języku i wspomnieniach. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Smułkowa, E. (2016b). Rozliczenie z Brasławszczyzną. Acta Baltico-Slavica, 40, 310–324. https://doi.org/10.11649/abs.2016.001
• Strawińska, A. B. (2019). Halina Karaś, Język polski pogranicza litewsko-łotewsko-białoruskiego w świetle frekwencji cech językowych, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017, ss. 400 [Review]. Poradnik Językowy, 2019(9), 106–110.
• Wolnicz-Pawłowska, E. (2012). Tematyka kresowa w działalności naukowej profesora Janusza Riegera. In E. Dzięgiel, K. Czarnecka, & D. A. Kowalska (Eds.), Język polski dawnych Kresów Wschodnich: Vol. 5. Polskie dziedzictwo językowe na dawnych Kresach (pp. 19–27). Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Wójtowicz, M. (2016). Zapożyczenia leksykalne z języka polskiego w gwarach pskowskich i nowogrodzkich. Studia Rossica Posnaniensia, 41, 451–460. https://doi.org/10.14746/strp.2016.41.41
• ZHabroŭskaia, H. [Żebrowska, A.]. (2018). Minuŭshchyna vachami zhykharoŭ belaruskalitoŭska-polʹskaha pamezhzha (na prykladze vybranykh vësak Miadzelʹskaha i Valozhynskaha raënaŭ). Studia Białorutenistyczne, 12, 35–52. https://doi.org/10.17951/sb. 2018.12.35-52
• Zielińska, A. (2019). Recenzja: Anastasija Kostiučenko, Sprachen und ihre Sprecher in Litauen. Eine soziolinguistische Untersuchung zum sozialen Status des Litauischen, Polnischen und Russischen (Języki i mówcy na Litwie. Badania socjolingwistyczne nad społecznym statusem języków litewskiego, polskiego i rosyjskiego), Berlin: Logos Verlag, 2016 [Review]. Acta Baltico-Slavica, 43, 240–246. https://doi.org/10.11649/abs.2019.012
• Żebrowska, A. (2019). Komarowszczyzna: Język pogranicza białorusko-polsko-litewskiego. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Identifiers

DOI

10.11649/abs.2020.005

Biblioteka Nauki

38435589