„Pamiętnik dla dzieci” Heleny Masalskiej – świadectwo polszczyzny łotewskiej XX wieku

• Authors: Małgorzata Ostrówka , Ewa Golachowska , Liene Lieģeniece

Title variants

EN

“Pamiętnik dla dzieci” [A Memoir for Children] by Helena Masalska: A Testimony of Twentieth-Century Latvian Polish

Abstracts

PL

Artykuł jest prezentacją Pamiętnika dla dzieci Heleny Masalskiej, niezbyt długiego, ale ważnego dla badacza tekstu dokumentującego łotewską odmianę polszczyzny XX wieku. Pamiętnik… jest napisany potoczną odmianą języka polskiego. Powstał w 1992 roku, ale opowiada o dzieciństwie i młodości autorki urodzonej w 1917 roku. W artykule ukazano wpływy języka rosyjskiego i łotewskiego oraz gwary białoruskiej na polszczyznę autorki, scharakteryzowano elementy pisowni, a także zrekonstruowano sytuację socjolingwistyczną, w której kształtowała się polszczyzna Heleny Masalskiej.

EN

This article presents Pamiętnik dla dzieci [A Memoir for Children] by Helena Masalska, a text which may not be very long but is certainly important for scholars documenting the Latvian variety of twentieth-century Polish. Written in a colloquial variety of the language in 1992, the memoir tells about the childhood and the youth of the author, born in 1917. The study considers the influence of Russian and Latvian as well as a dialect of Belarusian on the author’s Polish, provides a description of its features of spelling, and reconstructs the sociolinguistic situation in which the Polish of Helena Masalska was shaped.

Keywords

PL

język polski; Łotwa; XX wiek; pamiętnik; sytuacja socjolingwistyczna; interferencje

EN

Polish language; Latvia; 20th century; memoir; sociolinguistic situation; interference

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Acta Baltico-Slavica
• Year: 2020
• Volume: 44
• Pages: 168-237

Dates

published

2020

Contributors

author

Małgorzata Ostrówka

• Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk [Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences], Warsaw

• https://orcid.org/000000034776107X

author

Ewa Golachowska

• Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk [Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences], Warsaw

• https://orcid.org/0000000176146928

author

Liene Lieģeniece

References

• Boryś, W. (2006). Słownik etymologiczny języka polskiego [SEB]. Wydawnictwo Literackie.
• Doroszewski, W. (Ed.). (1958–1969). Słownik języka polskiego [SJPD] (Vols. 1–11). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Dwilewicz, B. (1997). Język mieszkańców wsi Bujwidze na Wileńszczyźnie. Wydawnictwo DiG.
• Grek-Pabisowa, I. (2002). Współczesne gwary polskie na Litwie i Białorusi: Fonetyka. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Grek-Pabisowa, I., & Maryniakowa, I. (1997). Język polski na Kresach północno-wschodnich dawniej i dziś. In I. Grek-Pabisowa (Ed.), Historia i współczesność języka polskiego na Kresach wschodnich (pp. 27–109). Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Grek-Pabisowa, I., Ostrówka, M., & Jankowiak, M. (2017). Słownik mówionej polszczyzny północnokresowej [SMPP] (I. Grek-Pabisowa, Ed.). Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/128
• Jankowiak, M. (2018). Současná Běloruská nářečí v Lotyšsku: Charakteristika. Výběr textů / Współczesne gwary białoruskie na Łotwie: Charakterystyka. Wybór tekstów. Slovanský Ústav Akademie věd Česke republiky.
• Karaś, H. (1995). Cechy fonetyczne i fleksyjne potocznej polszczyzny mówionej na Łotwie. Poradnik Językowy, 1995(3), 35–55.
• Karaś, H. (1997). Język polski na Łotwie. In S. Dubisz (Ed.), Język polski poza granicami kraju (pp. 69–78). Uniwersytet Opolski.
• Karaś, H. (2002). Gwary polskie na Kowieńszczyźnie. Wydawnictwo “Aušra”.
• Karłowicz, J. (1984). Podręcznik czystej polszczyzny dla litwinów i petersburszczan (E. Smułkowa, Ed.). In J. Rieger & W. Werenicz (Eds.), Studia nad polszczyzną kresową (Vol. 3, pp. 33–81). Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Karłowicz, J., Kryński, A. A., & Niedźwiedzki, W. (Eds.). (1900–1927). Słownik języka polskiego [SW] (Vols. 1–8). Nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego.
• Kunicka, K. (2013). Nazwy naczyń stołowych i sztućców w mowie łatgalskich Polaków. Acta Baltico-Slavica, 37, 449–458. https://doi.org/10.11649/abs.2013.030
• Kunicka, K. (2015). Osobennosti polʹskogo regiolekta v Latgalii: Leksicheskiĭ aspekt. In Z. Babickienė & L. Pečkuvienė (Eds.), Tarmės – Europos tautų kultūros paveldas / Dialects – Cultural heritage of European nations: Mokslo straipsnių rinkinys (pp. 407–429). Mykolo Romerio Universitetas. https://ebooks.mruni.eu/pdfreader/tarms-europos-tautkultros-paveldas-dialects-cultural-heritage-european-nations
• Kunicka, K. (2016). Latgales poļu valoda kā poļu valodas periferiālais dialekts: Paaudžu atšķirību aspekts [Unpublished doctoral dissertation]. Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Dyneburskiego.
• Kurzowa, Z. (1993). Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI-XX w. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Latvijas iedzīvotāju sadalījums pēc nacionālā sastāva un valstiskās piedrības. (2020). https://www.pmlp.gov.lv/lv/assets/ISVN_Latvija_pec_TTB_VPD_2020.pdf?fbclid=IwAR1VMaXeUNVzHFtlizOSqwEQSr059zX4Tw6rYeqQm-mCiQ93g7SduSPYMMc
• Lewaszkiewicz, T. (2017). Język powojennych przesiedleńców z Nowogródka i okolicy. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Mędelska, J. (2000). Język polskiej prasy wileńskiej (1945–1979): Vol. 2. Lata 1945–1959. Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Mędelska, J. (2004). Język polskiej prasy wileńskiej (1945–1979): Vol. 3. Lata 1960–1979: Pt. 2. Słownictwo, wyrazy. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
• Ostrówka, M. (1999a). O języku polskim w okolicach Indrycy. Acta Baltico-Slavica, 24, 296–305.
• Ostrówka, M. (1999b). Teksty z Krasławia i okolic na Łotwie z komentarzem językowym. In J. Rieger (Ed.), Język polski dawnych Kresów Wschodnich (Vol. 2, pp. 105–113). Wydawnictwo Semper.
• Ostrówka, M. (2000). O języku polskim w okolicach Krasławia. Acta Baltico-Slavica, 25, 115–121.
• Ostrówka, M. (2001). Wizerunek zaścianka szlacheckiego u Elizy Orzeszkowej a jego kulturowy i językowy obraz współczesny. In K. Stępnik (Ed.), Twórczość Elizy Orzeszkowej: Obrazy kultury polskiej (pp. 37–50). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Ostrówka, M. (2006). Nazwy stopni pokrewieństwa w polszczyźnie łotewskiej. Acta BalticoSlavica, 30, 453–469.
• Ostrówka, M. (2010). Polsko-łotewskie związki historyczne, kulturowe i językowe w przeszłości i obecnie. In J. Mędelska & Z. Sawaniewska-Mochowa (Eds.), Językowe i kulturowe dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego: Księga jubileuszowa na 1000-lecie Litwy (pp. 138–149). Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Ostrówka, M. (2014). Napisy nagrobne w Rzeżycy i Krasławiu (Łotwa) jako przykład koegzystencji kultur i języków w Łatgalii. Acta Baltico-Slavica, 38, 40–66. https://doi. org/10.11649/abs.2014.012
• Ostrówka, M. (2015). Teksty ze wsi Darwinieki oraz z Iłukszty na Łotwie z komentarzem językowym. Acta Baltico-Slavica, 39, 219–237. https://doi.org/10.11649/abs.2015.021
• Ostrówka, M. (2018). Lipawa – “miasto, w którym rodzi się wiatr / pilsētā, kurā piedzimst vējš”: Polacy i język polski w Lipawie (raport z badań terenowych). In K. Węgorowska & K. Grabias-Banaszewska (Eds.), Studia kresowe: Literatura – Język – Kulturologia (pp. 211–235). Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Ostrówka, M., Ostrowski, N., & Zielińska, A. (1998). Współczesna sytuacja językowa Polaków na Łotwie (w okolicach Dyneburga). Acta Baltico-Slavica, 23, 102–111.
• Ostruvka, M. (2006). Posledstviia kontakta polʹskogo i russkogo iazykov dlia rechi poliakov. Linguistica Lettica, 15, 179–192.
• Ostruvka, M., & Goliakhovska, Ė. (2018). Sovremennyĭ polʹskiĭ iazyk v Latvii. Linguistica Lettica, 26, 154–173.
• Parshuta, I. (1963). Upotreblenie deeprichastiĭ na -vshi v roli skazuemogo v polʹskom govore Vilianskogo raĭona Latviĭskoĭ SSR. Uchёnye zapiski vysshikh uchebnykh zavedeniĭ Litovskoĭ SSR: IAzykoznanie, 6, 80–86.
• Parshuta, I. (1969). Ob odnom polʹskom govore na territorii Latviĭskoĭ SSR. Sovetskoe slavianovedenie, 1969(1), 72–78.
• Parshuta, I. (1970). Morfologicheskaia sistema imen v polʹskoĭ rechi zhiteleĭ d. Darvinieki madonskogo raĭona Latviĭskoĭ SSR [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Akademiia Nauk Belorussskoĭ SSR, Institut IAzykoznaniia imeni IAkuba Kolasa.
• Parshuta, I. (1973a). Glagol v polʹskoĭ rechi zhiteleĭ derevni Darvinieki Madonskogo raĭona Latviĭskoĭ SSR. In V. V. Martynov (Ed.), Polʹskie govory v SSSR: Pt. 1. Issledovaniia i materialy 1967–1969 g. (pp. 97–112). Izdatelʹstvo “Nauka i tekhnika”.
• Parshuta, I. (1973b). Statisticheskoe opisanie morfologii polʹskoĭ rechi zhiteleĭ derevni Darvinieki Madonskogo raĭona Latviĭskoĭ SSR. In V. V. Martynov (Ed.), Polʹskie govory v SSSR: Pt. 2. Issledovaniia i materialy 1969–1971 g. (pp. 44–65). Izdatelʹstvo “Nauka i tekhnika”.
• Rembiszewska, D. K., & Siatkowski, J. (2018). Pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie: Studia wyrazowe. Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Sawaniewska-Mochowa, Z. (2002). Ze studiów nad socjolektem drobnej szlachty kowieńskiej XIX wieku: Na podstawie słowników przekładowych Antoniego Juszkiewicza. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
• Sawaniewska-Mochowa, Z., & Zielińska, A. (2007). Dziedzictwo kultury szlacheckiej na byłych Kresach północno-wschodnich Rzeczypospolitej: Ginąca część kultury europejskiej. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Sławski, F. (1955–1983). Słownik etymologiczny języka polskiego [SSE] (Vols. 1–5). Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego.
• Smułkowa, E. (Ed.). (2011). Brasławszczyzna: Pamięć i współczesność: Vol. 1. Historia regionu. Charakterystyka socjolingwistyczna. Świadectwo mieszkańców. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Sosnowska, W. (2014). Świadek Bożej Opatrzności. Źródło.
• Werenicz, W. (1982). Z zagadnień socjolingwistycznej charakterystyki dwóch skupisk polonijnych na Łotwie. Acta Baltico-Slavica, 14, 277–293.
• Zielińska, A. (2002). Polska mniejszość na Litwie Kowieńskiej: Studium socjolingwistyczne. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).

Identifiers

DOI

10.11649/abs.2020.013

Biblioteka Nauki

38587371