„Sierp”, „Młot”, „Trybuna Radziecka”: tytuły polskojęzycznej prasy wydawanej w międzywojennym ZSRR

• Authors: Ewa Dzięgiel

Title variants

EN

“Sierp” (The Sickle), “Młot” (The Hammer), “Trybuna Radziecka” (The Soviet Tribune): Titles of the Polish-Language Press Published in the Interwar USSR

Abstracts

PL

Przedmiotem badania są tytuły gazet i czasopism publikowanych w języku polskim w latach 1918–1939 na terenie ZSRR. Periodyki te stanowią świadectwo szczególnej epoki – ukazywały się w pierwszych dekadach po rewolucji 1917 roku w warunkach państwowego monopolu informacyjnego. Tytuły gazet i czasopism zostały dostosowane do jednej linii politycznej i ideologicznej obowiązującej w ZSRR. Słownictwo wykorzystane w badanych tytułach prasowych zostało omówione na tle właściwości ówczesnej rosyjskiej propagandy politycznej i kształtującej się na jej wzór propagandy polskojęzycznej.

EN

This study is devoted to the titles of newspapers and magazines published in Polish in the USSR in 1918–1939. These periodicals are a reflection of a unique period – they were issued during the first decades after the 1917 revolution, under the conditions of state monopoly on information. The titles of newspapers and magazines had to conform to the single party line and ideology enforced in the USSR. The vocabulary used in the titles under scrutiny is discussed in the context of the features of Russian political propaganda at the time, as well as those of the Polish-language propaganda created on its basis.

Keywords

PL

polskojęzyczna prasa wydawana w latach 1918–1939 w ZSRR; sowietyzmy w języku polskim; tytuły prasy; onomastyka medialna

EN

Polish-language newspapers in the USSR (1918–1939); Sovietisms in the Polish language; press titles; media onomastics

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Acta Baltico-Slavica
• Year: 2021
• Volume: 45

Dates

published

2021

Contributors

author

Ewa Dzięgiel

• Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk [Institute of the Polish Language, Polish Academy of Sciences], Cracow

• https://orcid.org/0000000326040417

References

• Arct, M. (Ed.). (1939). Ilustrowany słownik języka polskiego. Wydawnictwo M. Arcta.
• Chłądzyńska, J. (2000). Analiza tytułów czasopism polskich. Onomastica: Pismo poświęcone nazewnictwu geograficznemu i osobowemu, 45, 231–267.
• Daszkiewicz, J. (1966). Prasa polska na Ukrainie Radzieckiej: Zarys historyczno-bibliograficzny. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, 5(2), 84–137.
• Doroszewski, W. (Ed.). (1958–1969). Słownik języka polskiego [SJPDor] (Vols. 1–11). Wiedza Powszechna; Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Drawicz, A. (1992). Język zwycięzców: O sowieckiej nowomowie. In A. Drawicz, Spór o Rosję (pp. 113–128). Oficyna Wydawnicza Interim.
• Dzięgiel, E. (Ed.). (2016a). Prasa polskojęzyczna w początkach sowietyzacji Ukrainy: Wybór źródeł. Instytut Języka Polskiego PAN. https://prasapolukr.ijp.pan.pl
• Dzięgiel, E. (2016b). Przymiotnik czerwony w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach 20. i 30. XX wieku. Acta Baltico-Slavica, 40, 206–231. https://doi.org/10.11649/abs.2016.010
• Dzięgiel, E., Czarnecka, K., Kowalska, D. A., & Yanushevska, L. (2016). Polskojęzyczna prasa na Ukrainie sowieckiej w latach 1918–1939: Przegląd tytułów i treści. Instytut Języka Polskiego PAN.
• Gazety SSSR, 1917–1960: Bibliograficheskiĭ spravochnik (Vols. 1–5). (1970–1984). Kniga.
• Gazety SSSR, 1917–1960: Bibliograficheskiĭ spravochnik: Vol. 1. Gazety Moskvy, Leningrada i stolits soiuznykh respublik. (1970). Kniga.
• Gazety SSSR, 1917–1960: Bibliograficheskiĭ spravochnik: Vol. 2. A–I (Kraevye, gubernskie, oblastnye, okruzhnye, uezdnye, raĭonnye, gorodskie, transportnye, voennye i drugie gazety). (1976). Kniga.
• Gazety SSSR, 1917–1960: Bibliograficheskiĭ spravochnik: Vol. 3. K–O (Kraevye, gubernskie, oblastnye, okruzhnye, uezdnye, raĭonnye, gorodskie, transportnye, voennye i drugie gazety). (1978). Kniga.
• Gazety SSSR, 1917–1960: Bibliograficheskiĭ spravochnik: Vol. 4. P–IA (Kraevye, gubernskie, oblastnye, okruzhnye, uezdnye, raĭonnye, gorodskie, transportnye, voennye i drugie gazety). (1980). Kniga.
• Gazety SSSR, 1917–1960: Bibliograficheskiĭ spravochnik: Vol. 5. Vspomogatel′nye ukazateli. (1984). Kniga.
• Głowiński, M. (2009). Nowomowa i ciągi dalsze: Szkice dawne i nowe. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych “Universitas”.
• Graczykowska, T. (2018). Słownictwo “Trybuny Radzieckiej” wydawanej w Moskwie w latach 1927–1938. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Grek-Pabisowa, I., Ostrówka, M., & Biesiadowska-Magdziarz, B. (2008). Język polski na Białorusi Radzieckiej w okresie międzywojennym: Polszczyzna pisana. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Kamińska-Szmaj, I. (1994). Judzi, zohydza, ze czci odziera: Język propagandy politycznej w prasie 1919–1923. Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
• Kamińska-Szmaj, I. (2007). Agresja językowa w życiu publicznym: Leksykon inwektyw politycznych 1918–2000. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Kamińska-Szmaj, I. (2017). Język polskiej lewicy: Od Wielkiego Proletariatu do końca PRL. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Karłowicz, J., Kryński, A. A., & Niedźwiedzki, W. (Eds.). (1900–1927). Słownik języka polskiego [SW] (Vols. 1–8). Nakładem prenumeratorów.
• Kupina, N. A. (1995). Totalitarnyĭ iazyk: Slovar′ i rechevye reaktsii. Izd-vo Ural. un-ta.
• Mędelska, J. (2000). Język polskiej prasy wileńskiej (1945–1979): Vol. 2. Lata 1945–1959. Wydawnictwo Uczelniane WSP.
• Mędelska, J. (2004). Język polskiej prasy wileńskiej (1945–1979): Vol. 3. Lata 1960–1979: Pt. 2. Słownictwo, wyrazy. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
• Meglicka, M. (1961a). Czerwony Sztandar. Zeszyty Prasoznawcze, 1961(1–2), 45–51.
• Meglicka, M. (1961b). Towarzysz: Organ Komitetu Centralnego Związku Młodzieży Komunistycznej w Polsce. Pokolenia: Biul. Kom. Hist. KC ZMS, 1961(3), 77–85.
• Meglicka, M. (1983). Prasa Komunistycznej Partii Polski w latach 1918–1938. In J. Myśliński & A. Ślisz (Eds.), Z dziejów polskiej prasy robotniczej 1879–1948 (pp. 96–155). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Mokienko, V. M., & Nikitina, T. G. (1998). Tolkovyĭ slovar′ iazyka Sovdepii [TSJSow]. Folio-Press.
• Myśliński, J. (1972). Prasa w języku polskim na Białorusi Radzieckiej 1921–1941 (charakterystyka bibliograficzna i przegląd zawartości). Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, 11(1), 97–116.
• Myśliński, J. (1982). Polska prasa socjalistyczna w okresie zaborów. Książka i Wiedza.
• Pisarek, W. (2000). Język w mediach, media w języku. In J. Bralczyk & K. Mosiołek-Kłosińska (Eds.), Język w mediach masowych (pp. 9–18). Upowszechnianie Nauki – Oświata “UN-O”.
• Sierocka, K. (1963). Z dziejów czasopiśmiennictwa polskiego w ZSRR (“Kultura Mas” 1929–1937). Książka i Wiedza.
• Sierocka, K. (1968). Polonia radziecka, 1917–1939: Z działalności kulturalnej i literackiej. Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Skliarevskaia, G. N. (2001). Slovo v meniaiushchemsia mire: Russkiĭ iazyk nachala XXI stoletiia: Sostoianie, problemy, perspektivy. Issledovaniia po slavianskim iazykam, 2001(6), 177–202.
• Skowronek, K. (2000). Między “Bluszczem” a “Cosmopolitan”: Tytuły polskich czasopism kobiecych XX wieku. Onomastica: Pismo poświęcone nazewnictwu geograficznemu i osobowemu oraz innym nazwom własnym, 45, 269–289.
• Skowronek, K. (2004). Od “Trybuny Robotniczej” do “Polish News Bulletin On Line” – o polskim nazewnictwie medialnym. Nowa Polszczyzna, 2004(2), 37–44.
• Skowronek, K., & Rutkowski, M. (2004). Media i nazwy: Z zagadnień onomastyki medialnej. Lexis.
• Ślisz, A. (1958a). Polska prasa komunistyczna w ZSRR w latach 1917–1927 (Pt. 1). Kwartalnik Prasoznawczy, 1958(1–2), 99–107.
• Ślisz, A. (1958b). Polska prasa komunistyczna w ZSRR w latach 1917–1927 (Pt. 2). Kwartalnik Prasoznawczy, 1958(3), 61–73.
• Ślisz, A. (1968). Prasa polska w Rosji w dobie wojny i rewolucji (1915–1919). Książka i Wiedza.
• Surikova, O. D. (2014). Slova bezbozhnik i bezzavetnyĭ v diakhronii russkogo diskursa. Politicheskaia lingvistika, 2014(1), 250–264.
• Szymczak, M. (Ed.). (1978–1981). Słownik języka polskiego [SJPSzym] (Vols. 1–3). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Ushakov, D. N. (Ed.). (1935–1940). Tolkovyĭ slovar′ russkogo iazyka [SUsz] (Vols. 1–4). Gosudarstvennoe izdatel′stvo inostrannykh i natsional′nykh slovareĭ.
• Zaron, Z. (2010). Zmienne losy towarzysza: Wędrując po słownikach… Poradnik Językowy, 2010(1), 50–56.
• Żmigrodzki, P. (Ed.). (2007). Wielki słownik języka polskiego PAN [WSJP PAN]. Instytut Języka Polskiego PAN. https://www.wsjp.pl

Identifiers

DOI

10.11649/abs.2531

Biblioteka Nauki

38454553