Dwujęzyczność polsko-niemiecka w powiecie pilskim, czarnkowsko-trzcianeckim i złotowskim: zarządzanie językiem w trzech pokoleniach na podstawie reprezentatywnych biografii językowych

• Authors: Irena Prawdzic

Title variants

EN

Polish-German Bilingualism in the Piła, Czarnków-Trzcianka and Złotów Districts: A Study of Language Management in Three Generations Based on Representative Language Biographies

Abstracts

PL

W ramach grantu „Pokoleniowe zróżnicowanie języka: zmiany morfosyntaktyczne wywołane przez polsko-niemiecki kontakt językowy w mowie osób dwujęzycznych” przeprowadzono wywiady ze stu dwudziestoma czterema osobami dwujęzycznymi w Polsce i w Niemczech w języku polskim i niemieckim, w tym w powiecie pilskim, czarnkowsko-trzcianeckim i złotowskim – z czternastoma osobami. Piła i Złotów należały przed 1945 rokiem do niemieckiej Prowincji Pomorza, a po przesunięciu granic oba miasta znalazły się w Polsce. Rzeczywistość społeczna, geopolityczna i językowa mieszkańców regionu całkowicie się zmieniła. W PRL dążono do wyeliminowania języka niemieckiego. Sytuacja ponownie uległa zmianie po przełomie 1989 roku, kiedy to uznano mniejszość niemiecką w Polsce. Na podstawie trzech biografii językowych osób urodzonych w latach 20., 30. i 50. XX wieku, reprezentatywnych dla regionu pilsko-złotowskiego, pokazano, jak na przestrzeni trzech pokoleń mówców funkcjonowała ideologia językowa łączenia jednego państwa z jednym językiem oraz przedstawiono zarządzanie językami na poziomie mikro z uwzględnieniem cezur czasowych 1945 i 1989 roku.

EN

As part of the project entitled “Language across generations: Contact induced change in morpho-syntax in German-Polish bilingual speech”, members of the research team conducted interviews in Polish and German with 124 bilingual persons in Poland and Germany, including 14 in the Piła, Czarnków-Trzcianka and Złotów districts. Before 1945, Piła and Złotów belonged to the German province of Pomerania, and when the borders were moved both towns became part of Poland. This brought a complete change of the social, geopolitical and language reality of the inhabitants of the region. In the People’s Republic of Poland, efforts were made to eliminate the German language. The situation changed again after the breakthrough of 1989, when the German minority in Poland was officially recognised. On the basis of three language biographies of people born in the 1920s, 1930s and 1950s, which are representative for the Piła-Złotów region, this study presents how the language ideology of linking one country with one language operated over three generations of speakers. It also considers language management at the micro level, taking into account the changes which occurred in 1945 and 1989.

Keywords

PL

niemiecko-polski bilingwizm; zarządzanie językiem; ideologie językowe

EN

German-Polish bilingualism; language management; language ideologies

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Acta Baltico-Slavica
• Year: 2021
• Volume: 45

Dates

published

2021

Contributors

author

Irena Prawdzic

• Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk [Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences], Warsaw

• https://orcid.org/0000000173307335

References

• Browarek, T. (2002). Szkolnictwo mniejszości niemieckiej w Polsce po II wojnie światowej. Przegląd Historyczno-Oświatowy, 2002(3–4), 193–229.
• Browarek, T. (2012). Polityka państwa polskiego wobec ludności rodzimej na ziemiach zachodnich i północnych w latach 1945–1949. W J. Reginia-Zacharski & J. Łoś (Red.), Sąsiedztwo i pogranicze – między konfliktem a współpracą (T. 2, ss. 147–164). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. https://doi.org/10.18778/7525-825-7.10
• Chromik, B. (2014). Aspekty pojęcia „ideologie językowe” istotne z perspektywy działań rewitalizacyjnych. Zeszyty Łużyckie, 48, 65–76.
• Chromik, B. (2019). Mikro- i makroideologie językowe: Przykład języka wilamowskiego [Niepublikowana rozprawa doktorska]. Uniwersytet Warszawski.
• Czerwonna, S. M. (2011). Mniejszości narodowe i etniczne w strategii kulturowo-politycznej państwa polskiego: Czy jest to model idealny? Nowa Polityka Wschodnia, 1(1), 249-267. https://doi.org/10.15804/npw2011115
• Eberhardt, P. (2015). Koncepcje granic państwa polskiego u progu odzyskania niepodległości. Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, 4, 9–35. https://doi.org/10.18778/2300-0562.04.01
• Godzic, W. (2004). Telewizja i jej gatunki: Po „Wielkim Bracie”. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Kacprzak, P. (2008). Polityka władz polskich wobec ludności niemieckiej w okresie funkcjonowania Ministerstwa Ziem Odzyskanych. Przegląd Prawa i Administracji, 78, 31–51.
• Kłoskowska, A. (1997). Skąd i po co naród? Znak, 49(3), 69–78.
• Kofman, J. (2012). Totalitaryzm a PRL. Civitas: Studia z Filozofii Polityki, 14, 45–55. https://doi.org/10.35757/CIV.2012.14.03
• Meng, K. (2004). Russlanddeutsche Sprachbiographien – Rückblick auf ein Projekt. W R. Franceschini & J. Miecznikowski (Red.), Leben mit mehreren Sprachen (ss. 97–120). Peter Lang.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. (b.d.). Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 – mniejszości narodowe i etniczne oraz język regionalny. http://mniejszosci.narodowe.mswia.gov.pl/mne/mniejszosci/wyniki-narodowego-spis/6999,Mniejszosci-narodowe-i-etniczne-oraz-spolecznosc-poslugujaca-sie-jezykiem-kaszub.html
• Nagórko, A. (2012). Podręczna gramatyka języka polskiego. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Nekula, M. (w druku). Sprachideologien und Sprachmanagement in sprachbiographischen Interviews mit Sprechern mit tschechischem Migrationshintergrund in Bayern. Brücken – Zeitschrift für Sprach-, Literatur- und Kulturwissenschaft, 28(2).
• Nekvapil, J., & Sherman, T. (2015). An introduction: Language Management Theory in Language Policy and Planning. International Journal of the Sociology of Language, 2015(232), 1–12. https://doi.org/10.1515/ijsl-2014-0039
• Neustupný, J. V. (1978). Post-structural approaches to language. University of Tokyo Press.
• Osmańczyk, E. J. (1989). Niezłomny proboszcz z Zakrzewa: Rzecz o Księdzu Patronie Bolesławie Domańskim. Czytelnik.
• Porada, H. T. (2015). Grenzmark Posen-Westpreuβen. W Y. Pörzger & M. Luft (Red.), OnlineLexikon zur Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa. Pobrano 20 listopada 2020, z https://ome-lexikon.uni-oldenburg.de/regionen/grenzmark-posen-westpreussen
• Silverstein, M. (1979). Language structure and linguistic ideology. W P. R. Clyne, W. F. Hanks, & C. L. Hofbauer (Red.), The elements: A parasession on linguistic units and levels (ss. 193–247). Chicago Linguistic Society.
• Sobecki, M. (2018). Wielowymiarowe poczucie tożsamości społeczno-kulturowej. Idea i badanie. Perspektywa pedagogiczna. Kultura i Edukacja, 2018(3(121)), 85–103. https://czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/kie/121/kie12106.pdf
• Spolsky, B. (2009). Language management. Cambridge University Press.
• Turner, J. H. (2012). Theoretical principles of sociology: T. 3. Mesodynamics. Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4419-6221-8
• Zielińska, A. (2013). Mowa pogranicza: Studium o językach i tożsamościach w regionie lubuskim. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy). https://hdl.handle.net/20.500.12528/37
• Zielińska, A. (2019). Grenzlandsprache: Untersuchung der Sprachen und Identitäten in der Region Lebus (K. Steinke, Tłum.). Peter Lang. https://doi.org/10.3726/b16251 (Oryginalna praca opublikowana w 2013).

Identifiers

DOI

10.11649/abs.2550

Biblioteka Nauki

38450016