The Jewish Community and Antisemitism in the Kingdom of Serbs, Croats and Slovenes/Yugoslavia 1918-1941

• Authors: Milan Koljanin

Title variants

PL

Społeczność żydowska i antysemityzm w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców/Jugosławii 1918-1941

Abstracts

PL

Żydzi w Królestwie Jugosławii stanowili około pół procenta całej populacji. Nowe ramy narodowe dały im możliwość zaakceptowania nowego państwa i idei narodowej, ale jednocześnie wytworzyły impuls do umocnienia własnej tożsamości ucieleśnionej w żydowskim nacjonalizmie, syjonizmie. Żydzi, jeśli się patrzy całościowo, stosunkowo szybko i bez większych wstrząsów przystosowali się do nowych okoliczności politycznych. Liberalne podstawy polityczne sprawiły, że utożsamienie Żydów z nowym państwem było stosunkowo łatwe. Jednak przez krótszy lub dłuższy okres istniały wcześniejsze identyfikacje narodowe. Na rozprzestrzenianie się i akceptację antysemityzmu w Jugosławii miały wpływ kultura polityczna, stosunki polityczne w kraju oraz uwarunkowania międzynarodowe. Czynniki te działały łącznie, ale z pewnością kluczowe były okoliczności międzynarodowe. Chodzi tu przede wszystkim o dojście do władzy narodowych socjalistów w Niemczech. Manifestację antysemityzmu w Jugosławii można podzielić na trzy okresy: 1918-1933, od powstania państwa jugosłowiańskiego do wzmocnienia propagandy antysemickiej; 1933-1938, od wzmocnienia propagandy antysemickiej do początków warunkowania lojalności Żydów; oraz 1939-1941, od momentu warunkowania lojalności Żydów do ataku państw Osi na Jugosławię w kwietniu 1941 r. Wrogość wobec Żydów była znacznie silniejsza w Monarchii Habsburskiej niż w Królestwie Serbii. Dlatego nowe państwo odziedziczyło przejawy ukrytego, a niekiedy otwartego antysemityzmu na terenach dawnej monarchii. Rozprzestrzenianie się propagandy antysemickiej w Jugosławii i ustawodawstwo należy wiązać z próbą ustanowienia przez kierownictwo państwa modus vivendi z totalitarnymi rewizjonistycznymi sąsiadami, przede wszystkim z narodowosocjalistycznymi Niemcami. W rezultacie na początku października 1940 r. rząd przyjął dwa antyżydowskie dekrety. Zniszczenie państwa jugosłowiańskiego w kwietniu 1941 roku oznaczało jednocześnie początek w nim Holokaustu.

EN

The Jews in the Kingdom of Serbs, Croats and Slovenes/Yugoslavia made up about 0.5 percent of the total population. The new national framework provided the ability to accept the new state and national idea, but also gave impetus to strengthening their own identity embodied in Jewish nationalism, Zionism. Jews adapted to the new political circumstances relatively quickly and without major turmoil, at least as a whole. A liberal political foundation enabled the Jews to identify relatively easily with the new state. However, over a shorter or longer period, there were earlier national identifications as well. The spread and acceptance of antisemitism in Yugoslavia was affected by different traditions of the  attitude towards the Jews in the political culture, political relations in the country and international circumstances. These factors were cumulative, although international circumstances certainly had a crucial impact, especially the coming to power of National Socialists in Germany. The manifestation of antisemitism in Yugoslavia can be divided into three main periods: 1918-1933, from the establishment of the Yugoslav state to the intensification of antisemitic propaganda, 1934-1938, from the intensification of antisemitic propaganda to the start of Jews’ conditioned loyalty, and 1939-1941, from the start of Jews’ conditioned loyalty to the Axis powers’ invasion of Yugoslavia in April 1941. Hostility towards Jews was manifested much more strongly in the Habsburg Monarchy than in the Kingdom of Serbia. Therefore, the new state in the former monarchy territories inherited latent and sometimes open antisemitism. The spread of antisemitic propaganda and legislation in Yugoslavia should be associated with the state leaders’ attempts to find a modus vivendi with the totalitarian revisionist neighbors, primarily Germany. As a result, in early October 1940 the government adopted two anti-Jewish decrees. The destruction of the Yugoslav state in April 1941 heralded the beginning of the Holocaust there.

Keywords

PL

Jugosławia; Żydzi; tożsamość; lojalność; antysemityzm; tradycja; narodowy socjalizm; druga wojna światowa

EN

Yugoslavia; Jews; identity; loyalty; antisemitism; tradition; National Socialism; World War II

• Publisher: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Colloquia Humanistica
• Year: 2020
• Issue: 9
• Pages: 139-152

Dates

published

2020

Contributors

author

Milan Koljanin

• Institut za savremenu istoriju [Institute for Contemporary History], Belgrade

• https://orcid.org/0000000297630038

References

• Anderl, G., & Manošek, V. (2004). Propalo bekstvo – Jevrejski “Kladovo-transport” na putu za Palestinu 1939-1942. Jevrejski istorijski muzej.
• Aveti u Bačkom Petrovom selu. (1928, September 28). Židov, 1928(39), 2.
• Besjede slugu Božjih. (1940, September 20). Židov, 1940(38), 7.
• [Bishop Nikolaj]. (1940, March). Protiv bezbožnog komunizma. Žički blagovesnik, 1940(3), 5–6.
• Bjelica, S. (2005). Radikali u Vojvodini 1919–1929. Zadužbina Andrejević.
• Dolenc, E. (2005). Zmaga ali poraz?: Marginalije h Koroščevi antisemitski uredbi leta 1940. In D. Nećak (Ed.), Stiplovškov zbornik (pp. 199–209). Oddelek za zgodovino Filozofske fakultete.
• Freidenreich, H. P. (1979). A quest for community: The Jews of Yugoslavia. The Jewish Publication Society.
• Goldstein, I., & Goldstein, S. (2001). Holokaust u Zagrebu. Židovska općina Zagreb; Novi Liber.
• Gospodin Stojadinović o jevrejskom pitanju. (1939, January 24). Politika.
• Horvat, J. (1984). Živjeti u Hrvatskoj 1900–1941 (Zapisci iz nepovrata). Sveučilišna naklada Liber.
• Janjetović, Z. (2005). Deca careva, pastorčad kraljeva: Nacionalne manjine u Jugoslaviji 1918–1941. Institut za noviju istoriju Srbije.
• Jelić-Butić, F. (1978). Ustaše i Nezavisna Država Hrvatska 1941-1945. Sveučilišna naklada Liber; Školska knjiga.
• Koljanin, M. (2003). Antisemitski stereotipi i propaganda u Srbiji 1941-1942. Istorija 20. veka, 21(1), 83–118.
• Koljanin, M. (2008). Jevreji i antisemitizam u Kraljevini Jugoslaviji 1918-1941. Institut za savremenu istoriju.
• Lebl Albala, P. (2008). Vidov život: Biografija dr Davida Albale. Aleksandar Lebl.
• Mihajlović, M. (Ed.). (1995). Jevrejska omladinska društva na tlu Jugoslavije 1919–1941: Katalog izložbe. Jevrejski istorijski muzej.
• Naredba sa zakonskom snagom o osnivanju Povlašćenog hrvatskog industrijsko-trgovačkog društva u Zagrebu Pohid. (1940, November 31). Narodne novine, 1940(249).
• Naredeba sa zakonskom snagom o otuđivanju i poslovanju privrednih preduzeća. (1940, November 31). Narodne novine, 1940(249).
• Popović, N. (1997). Jevreji u Srbiji 1918–1941. Institut za savremenu istoriju.
• Predsjednik vlade dr. M. Stojadinović o židovskom pitanju. (1939, January 27). Židov, 1939(4), 9.
• Prijetnje g. Radića. (1928, April 20). Židov, 1928(16), 1.
• Ristović, M. (1998). U potrazi za utočištem: Jugoslovenski Jevreji u bekstvu od holokausta 1941–1945. Službeni list SRJ.
• Romano, J. (1980). Jevreji Jugoslavije 1941–1945: Žrtve genocida i učesnici NOR. Savez Jevrejskih opština Jugoslavije.
• Sekelj, L. (1981). Antisemitizam u Jugoslaviji (1918-1945). Revija za sociologiju, 11(3– 4), 179–189.
• Slezkine, Y. (2004). The Jewish century. Oxford University Press. https://doi. org/10.1515/9781400828555
• Stefanović, M. (1984). Zbor Dimitrija Ljotića 1934-1945. Narodna knjiga.
• Stojadinović, M. (1970). Ni rat ni pakt: Jugoslavija između dva rata. Otokar Keršovani.
• Uredba o merama koje se odnose na Jevreje u pogledu obavljanja radnja sa predmetima ljudske ishrane. (1940, October 5). Službene novine, 1940(229).
• Uredba o upisu lica jevrejskog porekla za učenike univerziteta, visokih škola u rangu univerziteta, viših, srednjih, učiteljskih i drugih srednjih škola. (1940, October 5). Službene novine, 1940(229).
• Uredbe i o uredbama protiv Jevreja. (1940, October 16). Jevrejski glas, 1940(31).
• Wachtel, А. B. (1998). Making a nation, breaking a nation: Literature and cultural policy in Yugoslavia. Stanford University Press.

Identifiers

DOI

10.11649/ch.2020.010

Biblioteka Nauki

31339643