“La ermoza istorya de Robinzon o la mizerya”: Sephardi Versions of “Robinson Crusoe”

• Authors: Marta Kacprzak

Title variants

PL

„La ermoza istorya de Robinzon o la mizerya”: sefardyjska wersja „Robinsona Crusoe”

Abstracts

PL

Haskala, zwana także Żydowskim Oświeceniem, to ruch intelektualny, którego celem było odrodzenie kulturowe i społeczne Żydów z EuropyWschodniej oraz ich integracja ze środowiskiem lokalnym. W drugiej połowie XIX wieku Haskala objęła także społeczność Żydów sefardyjskich zamieszkujących tereny należące do Imperium Osmańskiego, w wyniku czego powstała współczesna, świecka literatura sefardyjska reprezentowana głównie przez prozę, sztuki teatralne oraz prasę. Warto dodać, że współczesna literatura sefardyjska oparta jest przede wszystkim na przekładach lub adaptacjach powieści uważanych za klasykę literatury europejskiej, takich jak Romeo i Julia Williama Szekspira, Robinson Crusoe Daniela Defoe czy Podróże Guliwera Jonathana Swifta. W trakcie prowadzonych przeze mnie badań natrafiłam na cztery różne judeo-hiszpańskie wersje Robinsona Crusoe, które zapisane zostały alfabetem hebrajskim, tzw. pismem Rasziego. Dwie z nich ukazały się w prasie sefardyjskiej, jako powieść w odcinkach, pierwsza w Salonikach w 1881 r., a druga w Konstantynopolu w 1900 r. Pozostałe dwie, autorstwa Ben Tsiyona Taragana, zostały wydane w całości, pierwsza w Jerozolimie w 1897 r., druga zaś w Konstantynopolu w 1924 r. Celem tego artykułu jest prezentacja oraz krótka analiza sefardyjskich adaptacji Robinsona Crusoe autorstwa B. T. Taragana.

EN

In the second half of the 19th century the Haskalah, an intellectual movement whose objective was to educate and westernize Eastern European Jews, also reached the Sephardic communities in the Ottoman Empire. As a result, there emerged Sephardic modern secular literature, represented mainly by narrative fiction, theatre plays and press. It should be added that modern Sephardic literature is primarily based on translations or adaptations of Western novels. Among these texts we find Sephardic editions of classics of European literature, such as Romeo and Juliet by William Shakespeare, Robinson Crusoe by Daniel Defoe and Gulliver’s Travels by Jonathan Swift. I have found four different versions of Robinson Crusoe that were written in Judeo-Spanish and edited in aljamía. Two of them were published serially in Sephardi press, one in Salonica in 1881 and the other in Constantinople in 1900. The other two editions were prepared by Ben Tsiyon Taragan and published as complete versions, the first one in Jerusalem in 1897 and the second one in Constantinople in 1924. The aim of this paper is to provide a brief analysis of the Sephardic adaptations of Robinson Crusoe by Taragan.

Keywords

PL

literatura sefardyjska; judeo-hiszpański; ladino; Taragan; adaptacja; Robinson Crusoe

EN

Sephardic literature; Judeo-Spanish; Ladino; Taragan; adaptation; Robinson Crusoe

• Publisher: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Colloquia Humanistica
• Year: 2020
• Issue: 9
• Pages: 223-232

Dates

published

2020

Contributors

author

Marta Kacprzak

• Uniwersytet Warszawski [University of Warsaw], Warsaw

• https://orcid.org/0000000228763611

References

• Benveniste, R. Y. (1881). El asolado en la izla. In R. Y. Benveniste, Berakha hameshuleshet o las tres luzes (pp. 40–88). Ets he-hayim.
• Borovaya, O. (2003). The serialized novel as rewriting: The case of Ladino belles lettres. Jewish Social Studies History Culture and Society, 10(1), 30–68. https://doi.org/10.1353/jss.2003.0027
• Borovaya, O. (2012). Modern Ladino culture: Press, belles lettres, and theater in the late Ottoman Empire. Indiana University Press.
• Bunis, D. M. (1993). A lexicon of the Hebrew and Aramaic elements in modern Judezmo. The Hebrew University Magnes Press.
• Bunis, D. M. (2011). Judezmo: The Jewish language of the Ottoman Sephardim. European Judaism, 44(1), 22–35.
• Díaz-Mas, P. (2006). Los sefardíes: Historia, lengua y cultura. Riopiedras.
• García Moreno, A. (2010). Glosas frescas en La hermosa Hulda de España (Jerusalén, 1910). In P. Díaz-Mas & M. Sánchez Pérez (Eds.), Los sefardíes ante los retos del mundo contemporáneo: Identidad y mentalidades (pp. 75–85). CSIC.
• Levi ben Naḥmias, E. (1900). El asolado en la izla. In Levi ben Naḥmias, Berakha hameshuleshet o las tres luzes (pp. 3–146). Impirimeria Arditi.
• Linde Usiekniewicz, J., & Kacprzak, M. (2016). Gulliver en el país de los sefardíes: Algunas observaciones acerca de Los dos viajes de Guliver de Alexandr Ben Ghiat. Itinerarios: Revista de estudios lingüísticos, literarios, históricos y antropológicos, 2016(24), 41–59.
• Nehama, J. (1977). Dictionnaire du judéo-espagnol. CSIC.
• Redhouse, J. W. (1968). New Redhouse Turkish-English dictionary. Redhouse Press.
• Romero, E. (1992). La creación literaria en lengua sefardí. MAPFRE.
• Romero, E. (2012). Una Hagadá sefardí burlesca de Purim: Edición y estudio. Sefarad:Revista de Estudios Hebraicos y Sefardíes, 72(2), 431–481. https://doi.org/10.3989/sefarad.012.013
• Šmid, K. (2017). El descubrimiento del Nuevo Mundo en dos obras rabínicas sefardíes de Salónica (siglo XIX). Ars & Humanitas, 11(2), 261–278. https://doi.org/10.4312/ars.11.2.261-278
• Subasi, D. F. (2016). Glosas parentéticas en una obra historiográfica sefardí: Yildiź y sus secretos: el reino de Abdul Ḥamid, de Iśac Gaḅay. Sefarad, 76(2), 455–489. https://doi.org/10.3989/sefarad.016.015
• Taragan, B. T. (1897). Robinzon o la mizerya. [n.p.].
• Taragan, B. T. (1924). La hermoza istorya de Robinzon o la mizerya. S.Y. Cherezlí.

Identifiers

DOI

10.11649/ch.2020.014

Biblioteka Nauki

31339657